Vrouwen en Kunst tentamen
Hoorcollege 1: 08/11: Inleiding + het beeld van de vrouw in de Middeleeuwen en door 19e
eeuwse ogen.
De vrouwen leven in een tijd, wat wij bijvoorbeeld nu heel erg vinden, was voor die tijd heel
normaal. 17e en 18e eeuw, vrouwen konden niet hun eigen werk verkopen. Probeer niet met de
bril van de 21e eeuw te oordelen over wat er toen gebeurd.
Om te beginnen het beeld van de vrouw door de 19e eeuwse ogen:
Het feminisme kan je verdelen in drie golven:
1. Eerste golf feminisme: 1870- 1920
> foto in Parijs van Louise Weiss 1935
- Heel lang hebben vrouwen niet mogen stemmen en werden ze als minderwaardig
gezien.
- Hier werd er gestreden voor stemrecht en zelfbeschikking voor vrouwen
- Op deze foto komt er een stroming op, waarin er wordt geprotesteerd voor het
stemrecht voor vrouwen. Dus in deze periode: er wordt een keten doorbreken
2. Tweede golf feminisme: 1965- 1985
- Het traditionele plaatje: Man als kostwinnaar en de vrouw zat thuis. Dit moest
veranderen
- De ongelijke tussen mannen en vrouwen wordt terechtgesteld.
- Baas in eigen buik; dit draaide om abortie.
> voorbeeld: Dolle Mina’s
3. Derde golf feminisme: vanaf 1990
- Hier staat de opleving van een hernieuwde vorm van feminisme waarbij
zelfontplooiing, keuzemogelijkheden en discriminerende gebruiken uit nieuwe
culturen op de voorgrond staan.
,Linda Nochlin (1931- 2017)
- Nochlin is eigenlijk de grondlegger van de genderstudies en is kunsthistorica.Terwijl zij
opgroeide stonden de Vietnamoorlog en de seksuele revoluties centraal. De opkomst van
de pil was een feit. Dus ze groeide op in een tijd waarin men begon met nadenken over
gender.
- Haar boek, “why have there been no great artists (1971) wordt uitgebracht in de tweede
feministische golf, namelijk in de jaren 70.
> In de jaren 70 wordt de rol van de vrouw gereflecteerd en degene die dat ook doet is
Linda Nochlin. Het boek viel als een bom destijds en het was ook hoognodig om dit
essay in allerlei plekken uit te zetten zodat mensen ervan konden lezen.
> Opgenomen in: Vivian Gornick & Barbara Moran, Woman in Sexist Society: Studies
in Power and Powerlessness
> Opgenomen in: ArtNews
> Met andere essays en foto’s in: Thomas B. Hess & Elizabeth C. Baker, eds. (1971), Art
and Sexual Politics: Why Have There Been No Great Women Artists?
> Opgenomen in: Linda Nochlin, Women, Art, and Power and Other Essays (1988)
> Opgenomen in: Linda Nochlin & Maura Reilly, eds. Women Artists: The Linda
Nochlin Reader (2015)
- Wat opviel is dat iedereen in de kunstwereld een man was, namelijk conservatoren,
kunstenaars, galeriehouders. Dus de kunstwereld is gedomineerd door mannen en dat is
dus gewoon het instituut.
> Linda vindt dat dit aangepakt moet worden en hierdoor komt er dus kritiek op deze
instituties.
- Meisjes mochten naar de universiteit, maar je had dan meisjes studies en jongens studies.
Jongens die kunstgeschiedenis studeerden werden museumdirecteur, etc. en meisjes die
dat studeerden werden huismoeder. Linda vond dit heel gek, want hierin zie je dus dat de
nadruk in de kunstwereld op de mannen ligt. En ze realiseerde zelf hoe idoot het was dat
ze tijdens haar studie (kunstgeschiedenis) bijna alleen maar over mannen leerde.
- “De vraag van vrouwenemancipatie - in kunst zoals in elk domein- hangt niet af van de
relatieve welwillendheid of vijandigheid van individuele mannen, noch van het
zelfvertrouwen of de onderworpenheid van individuele vrouwen, maar eerder van de aard
, van onze institutionele structuren zelf en het wereldbeeld dat ze opleggen aan de mensen
die er deel van uitmaken
Nochlin organiseert een tentoonstelling, genaamd: Women Artists 1550- 1950.
- Deze opende op 21 december 1976 en is de eerste internationale tentoonstelling over
kunst door vrouwelijke kunstenaars. Daarnaast is het dus ook een vrouwelijke curator en
dit doet ze samen met Ann Sutherland Harris
- In deze tentoonstelling waren er 83 kunstenaars uit 12 verschillende landen. Het was een
soort snoepwinkel, een soort speeltuin. Het was een unicum en het was hiervoor dan ook
nog nooit aan bod gekomen; nog nooit waren alle vrouwelijke kunstenaars naast elkaar
gezet in een overzichtstentoonstelling.
- De tentoonstelling gaat naar LA, New York, Pittsburgh en Austin.
- In de tentoonstelling zie je nergens iets waarop het duidt dat het door vrouwen is
gemaakt. De nadruk ligt dus niet direct op dat het vrouwelijke kunstenaars zijn. Is dit met
opzet gedaan? Het is dus een traditionele tentoonstelling, hetzelfde geldt voor de
catalogus; het is heel klassiek. Je zou verwachten dat de expostie misschien minder
traditioneel zou zijn, aangezien ze in deze tijd wel vaker baanbrekend wilden zijn. We
kunnen dus niet aflezen dat het van een vrouwelijke hand is, wat je wel zou verwachten.
Ook dit is baanbrekend. Misschien om het zo normaal mogelijk eruit te laten zien, dat de
vrouwelijke kunstenaars gelijk moeten worden behandeld als de mannelijke kunstenaars.
Het laat ook zien dat het moeilijk is om je ergens van los te koppelen/ halen. Vanaf dit
moment werd de manier waarop je moet denken over de vrouwen in de kunst in gang
gezet
- Er was ook kritiek op Nochlins’ tentoonstelling: het zijn alleen maar witte vrouwen, maar
toch heeft ze iets op gang gebracht wat wij nog breder kunnen bekijken en onderzoeken
Nochlin is ook enorm bepalend geweest met haar reactie op het boek van Edward Said.
- Zijn boek maakte veel indruk op Nochlin en zij liet zodoende de theorieën van Sais los op
kunstwerken. Zijn boek, Orientalism (1978) gaat over de manier waarop er naar het
oosten wordt gekeken. Hij is de grondlegger van het postkolonialisme.
, Orientalisme, Edward Said, 1978
- Hoe men keek naar vrouwen is ook hoe er werd gekeken naar het oosten.
- Een van de dingen die hij doet is dat hij allerlei foto’s laat zien van het kolonialisme
> dus hoe je kijkt naar een andere samenleving en hoe je die vervolgens kleurt.
> Hier zie je dat mensen worden afgebeeld met slangen en typerende kleding. Het is een
soort romantisch plaatje dat wordt gecreëerd en dat is iets wat we eigenlijk nog steeds
doen. Denk aan een bazaar in Istanbul; dit is helemaal gericht op toeristen en men gaat
zich gedragen naar wat er verwacht wordt. Je creëert iets wat helemaal geen recht doet in
de samenleving. Said zegt dat dit kwaad doet; het beïnvloeden hoe wij naar iets kijken.
Dat is denigrerend.
- Delacroix, Dood van Sardanapolus, 1827:
> Legende wordt geïnterpreteerd op een geromantiseerde manier en hier waarschuwt Said
voor, namelijk het hele idee van een harem en een verzameling van naakte vrouwen en
borsten wordt hier dus geromantiseerd
> Nochlin vindt dat je de werkelijkheid schade kan aanrichten door deze presentatie
- Slagenbezweerder, Jean-Leon Gérôme, 1879
> Nochlin zegt over dit werk dat het de kijker misleid, want het doet heel realistisch aan.
Het lijkt alsof je naar een weergave van de werkelijkheid kijkt, maar het is een
geromantiseerd beeld. Dit is de romantische kijk van de schilder in het Midden-Oosten.
In deze periode wordt er dus vanuit verschillende invalshoeken naar kunst gekeken; er wordt
gekeken naar kunst en anders gedacht over kunst
Het beeld van de vrouw in de Middeleeuwen:
Roman de la Rose, Guillaume de Lorris (1230) en Jean de Meun (1275)
- Dit is een tekst die veel in beweging brengt
- De twee auteurs die eraan hebben gewerkt, beschrijven twee kleuren van de vrouw. Dit
wordt in het boek ook benadrukt.
> we zien twee mannen afgebeeld die druk bezig zijn met het schrijven en tekenen
> De Lorris begint aan het boek en daarna gaat De Meun ermee verder