In deze samenvatting worden alle hoofdstukken voor het tentamen oncologische behandeling besproken. De hoorcolleges staan hierin ook verwerkt. De hoofdstuknummers uit het leerboek oncologieverpleegkunde zijn aangehouden en gebruikt in deze samenvatting, zodat het goed herleidbaar is.
, Hoofdstuk 1 – Kanker diagnostiek en
stadiëring
Kanker ontstaat als gevolg van genetische veranderingen in lichaamscellen, die
daardoor veranderen in tumorcellen. In de laatste jaren wordt steeds sneller
duidelijk welke specifieke genetische veranderingen voor elk van de specifieke
vormen van kanker een rol spelen.
Doel NKR (Nederlandse kankerregistratie) = de aard en omvang van het
kankervraagstuk inzichtelijk maken.
Hoe kanker ontstaat is nog niet helemaal bekend. Wel is duidelijk dat een aantal
endogene en exogene factoren het risico op kanker kan beïnvloeden.
Risicofactoren:
Leefstijl:
- Roken
- Overgewicht
- Weinig beweging
- Alcohol
- Overmatig zonnen (uv)
Verminderd afweersysteem
Infecties
Leeftijd
Erfelijke factoren
Preventie
Er zijn drie vormen van preventie.
1. Primaire preventie – voorkomen van het ontstaan van kanker
2. Secundaire preventie – is gericht op het zo vroeg mogelijk identificeren van
kanker en het geven van adequate behandeling
3. Tertiaire preventie – gevolgen van de aandoening zo veel mogelijk
beperken en een eventuele tweede tumor voorkomen.
Exogene factoren: factoren van buitenaf Endogene factoren: vanuit het
- Roken lichaam
- Voeding - Hormonale invloeden
- Bewegen (testosteron rol bij groei
- Alcohol van de tumoren)
- Zonlicht - Genetische factoren
- Overgewicht - Gevolg van andere ziekten
- Ioniserende straling Na hepatitis of bij
- Beroepsrisico levercirrose
- Geneesmiddelen (overmatig gebruik tamoxifen Met de ziekte van Crohn of
remt ontstaan mammacarcinoom, maar collitis ulcerosa
verhoogt het risico op endometriumcarcinoom )
- Infecties (HPV)
- Milieu
,Chemopreventie = de toediening van (genees)middelen, vitaminen of andere
stoffen met het doel het risico op kanker te verminderen, de ontwikkeling te
vertragen of herhaling te voorkomen.
Tumorgroei
Het menselijk lichaam bestaat uit een veelheid van verschillende structuren en
elke structuur bestaat uit cellen die een specifieke functie hebben bij het
desbetreffende weefsel. In veel organen sterven cellen af waarna weer nieuwe
worden gevormd. Hierdoor blijft het lichaam in evenwicht.
Celdeling
Elke normale lichaamscel bevat een celmembraan, cytoplasma en een celkern.
Deze celkernen bevatten DNA. In de kern wordt dit DNA overgeschreven naar
mRNA en in het cytoplasma worden de mRNA-moleculen overgeschreven in
eiwitten.
De celdeling speelt zich af in verschillende fasen:
G0 – rustfase
G1 – groeifase, de cellen bereiken hier de volwassenheid
S – synthese DNA
G2 – groei gaat verder tot een zekere mate van rijpheid van cellen en de fouten
in verdubbelend DNA worden hersteld
M – mitose
Kankercelgroei
Bij kanker gaat het om een verstoring in de evenwichtssituatie tussen celgroei en
celdood. Voordat een kwaadaardige tumor een zodanige omvang heeft bereikt
dat hij voelbaar of detecteerbaar is, treden er doorgaans ongeveer 40
tumorcelpopulatieverdubbelingen op. Als de tumorcel een diameter van 1 cm
heeft en detecteerbaar is dit al een te laat stadium in de wordingsgeschiedenis
van de tumor.
Genen
Een gen is een deel van het DNA dat voor een eiwit codeert. Veranderingen in
genen die betrokken zijn bij de regulatie van de celgroei zorgen ervoor dat een
normale cel in een tumorcel verandert.
Carcinogenese = het proces van het ontstaan van kwaadaardige tumoren
Verschillende genetische veranderingen zijn noodzakelijk om een normale cel te
kunnen veranderen in een tumorcel. Elke tumorsoort bevat een andere set
gemuteerde genen.
Wat zijn de twee hoofdrolspelers bij het ontstaan van kanker?
- Oncogenen en tumorsuppressorgenen
Oncogenen
Een oncogen is een gemuteerde variant van een zogenoemd proto-oncogen. Het
proto-oncogen is een normaal gen dat door een mutatie op een abnormale
manier wordt geactiveerd. Dit betekent dat het eiwit dat gecodeert wordt door dit
oncogen een abnormale activiteit heeft, wat ongecontroleerde celgroei kan
,veroorzaken. Activatie van een oncogen gebeurt meestal door een mutatie in een
heel specifiek deel van het gen.
Oncogenen kunnen op meerdere manier geactiveerd worden:
- Mutaties
- Amplificatie
- Deletie
- Translocatie van gedeelten van chromosomen
Amplificatie = er is een toename van de kopieën van dit gen in de cel
Deletie = afwijking in het gen waarbij het genetisch materiaal afneemt
Translocatie = een gedeelte van een gen is verplaatst naar een ander gedeelte
of naar een ander chromosoom
Tumorsuppressorgenen
Coderen voor eiwitten die een remmende invloed hebben op de celgroei. Door
een mutatie kan dit gen geïnactiveerd worden of zelfs geheel vernietigd.
Inactivatie betekend dat het eiwit dat de celgroei remt verdwijnt.
Oncogenen zijn dus het gaspedaal en tumorsuppressorgenen zijn de rem.
Mutaties hierin zorgen dus voor ongecontroleerde celgroei.
Als gevolg hiervan kan een onafhankelijk groeiende tumor ontstaan, ook wel
nieuwvorming of neoplasie genoemd.
Kenmerken tumoren
Goedaardige tumor Kwaadaardige tumor
- Over het algemeen niet - Regulatie van de
snelgroeiend celvermeerdering en cel
- Goed ingekapseld en respecteert differentiatie zijn verstoord
anatomische begrenzingen - Tumor stoort zich niet aan de
- Goed gedifferentieerd (structuur anatomische begrenzingen en
van het weefsel van herkomst is groeit infiltratief door de
goed te herkennen) weefsels en de omgeving
- Celdifferentiatie is normaal - Veelvormigheid van de celkern
- Meestal niet dodelijk - Cellen zijn verandert van
structuur t.o.v. het weefsel van
herkomst
Infiltratieve groei door lymfevaten of
bloedvaten kan ervoor zorgen dat de tumorcellen los raken en met de lymfe- en
bloedstroom worden meegevoerd komen elders in lichaam terecht
Metastasering = het losraken van tumorcellen uit de tumor die zich vervolgens
verspreiden door het lichaam en zich elders innestelen en ter plaatse een nieuwe
tumor vormen van hetzelfde weefseltype als van de oorspronkelijke tumor.
Verschillende groepen kanker
Carcinomen = een tumor die ontstaat uit epitheelcellen
Plaveiselcelcarcinoom gaat uit van plaveiselcellen
Adenocarcinoom ontstaat in klierweefsel
Sarcomen = een tumor die ontstaat in bindweefsel en steunweefsel van het
lichaam
- Liposarcoom vetweefsel
Hematologische maligniteiten = zijn de maligniteiten van de bloed
bereikende organen en lymfeklieren
- Verschillende typen leukemie
- Multipel myeloom
- Maligne lymfomen
Diagnose en stadiëring bepalen de prognose en de te geven behandeling.
Classificering
Maligne tumoren kunnen in 3 hoofdgroepen worden onderverdeeld: carcinoom,
sarcoom of een van de hematologische maligniteiten.
Stadiëring
Verspreiding door het lichaam kan door verschillende manieren optreden
- Ingroei in omliggende weefselstructuren
- Lymfogene metastasering naar de regionale lymfeklieren
- Hematogene metastasering
TNM-classificatie
T = de grootte van de tumor
N = de mate van aantasting van de regionale lymfeklieren
M = metastasen via de bloedbaan
Pathologie
Cytologisch onderzoek = het microscopisch onderzoek van losse cellen.
- Puncties
- Uitstrijkjes
- Urine of sputum etc
Verkregen cellen worden uitgestreken op een glaasje en dit wordt gekleurd
waarna de cellen onder de microscoop worden onderzocht. Omdat dit vaak
weinig belastend is voor de patiënt is dit meestal een van de eerste onderzoeken
dat wordt gedaan.
Histologisch onderzoek van biopten
Indien er een afwijkend voor een tumor verdacht proces is kunnen hieruit op
verschillende manieren kleine stukjes worden weggenomen voor histologisch
onderzoek.
1. Via endoscoop genomen biopten uit het slijmvlies van de tractus digestivus
oesophagus, maag en colon
2. Huidbiopten
3. Histologische dikkenaaldbiopten
4. Via de bronchoscoop genomen bronchusbiopten
5. Via laparoscoop of thoracoscoop biopten van peritoneale of pleuraholte
6. Incisiebiopt met chirurgisch mes wordt een stukje van de tumor
weggesneden
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper silkebargerbos. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,96. Je zit daarna nergens aan vast.
