Oriëntatie op het beroep
3014BA111A
De mondhygiënist
NVM Beroepsprofiel mondhygiënist in Nederland H6
De kern van de beroepsuitoefening van mondhygiënisten is preventie. Al het handelen is daar op
gericht: structurele mondzorg. Mondhygiënisten verlenen de preventieve zorg, als regisseur en
teamspeler, vanuit een specifieke deskundigheid en met een zelfstandige of functioneel zelfstandige
verantwoordelijkheid. Verder zijn ze de deskundige op het gebied van het beïnvloeden van het
gedrag: ontmoedigen van ongewenst gedrag en stimuleren van gewenst gedrag, zowel op individueel
als op groepsniveau.
Individuele preventie; maatwerk voor elke patiënt
Screenen
Stelt de mate van de mondgezondheid van de patiënt vast en beschikt daartoe over verschillende
methoden en instrumenten:
- algemene anamnese (met behulp van medische, persoonlijke en sociaal culturele achtergronden
kunnen de implicaties van algemene gezondheidsafwijkingen en geneesmiddelengebruik voor de
mondzorgkundige behandeling beoordeeld worden).
- een tandheelkundige en mondhygiënische anamnese
- een voedingsanamnese in relatie tot de mondgezondheid
- extra- en intraoraal onderzoek
- radiologisch onderzoek
- onderzoek naar plaque-gerelateerde aandoeningen (cariës en paradonthopathieën)
- bacteriologisch onderzoek
- risicoanalyse met betrekking tot cariës en paradontale aandoeningen
Aan de hand van de verzamelde gegevens stelt de mondhygiënist een diagnose en stelt hij het
behandelplan en voor langere termijn het zorgplan op. Dit wordt besproken met de patiënt en samen
nemen ze het besluit over de toe te passen behandeling (informed consent). Gegevens en het
definitieve behandel/zorgplan worden in een dossier opgeslagen en kunnen overgedragen worden
aan een andere zorgverlener indien gewenst in overleg met de patiënt, tevens kan aan de hand van
dit plan de zorg gecontroleerd worden.
Wanneer er een behandeling nodig is, zijn er drie mogelijkheden mogelijk.
Primaire preventie: voorkomen van ziekten en afwijkingen
Gericht op het elimineren van oorzaken en vindt plaats als de patiënt gezond is.
Specifieke taak is:
- geven van voorlichting en instructie, over het reinigen van het gebit, het gebruik van hulpmiddelen,
gezonde eet- en drinkgewoonten en de nadelige effecten van bepaalde mondgewoonten(duimzuigen en
nagelbijten), om middels het beïnvloeden van het gedrag van de patiënt er voor te zorgen dat de
mondgezondheid gegarandeerd blijft.
Secundaire preventie: zo vroeg mogelijk ingrijpen bij afwijkingen
Vindt plaats als de mondgezondheid is gestoord.
Specifieke taken zijn:
- geven van voorlichting en instructie om het gedrag van de patiënt zo te beïnvloeden dat de
mondgezondheid weer optimaal wordt.
- het verwijderen van tandsteen (supra- en subgingivaal, zonodig onder lokale anesthesie)
- het polijsten van de gebitselementen
, - het aanbrengen van sealants
- het aanbrengen van tandbederf- en ziektevoorkomende middelen
- het verwijderen van retentiefactoren
Tertiaire preventie: erger voorkomen door behandelen van afwijkingen
Preventie is een onderdeel en de behandeling moet bijdragen aan het langer gezond en functioneel zijn
van het gebitselement en het gebit in zijn geheel.
Specifieke taken zijn:
- geven van voorlichting en instructie ter beïnvloeding van het gedrag van de patiënt om de
mondgezondheid te verbeteren.
- het uitvoeren van de initiële paradontale behandeling (het verwijderen van supra- en subgingivaal
tandsteen en het gladmaken van de worteloppervlakken, zonodig onder lokale anesthesie), inclusief
vervolgbehandeling.
- het behandelen van primaire caviteiten (beslijpen van fissuren en het aanbrengen van sealants of
preparatie en restauratie met plastische vulmaterialen, zonodig onder lokale anesthesie).
Indien er geen behandeling is geïndiceerd, wordt de patiënt in een periodiek controlesysteem
opgenomen en wordt in overleg de controletermijn bepaald. Indien er wel een behandeling is
geïndiceerd evalueert de mondhygiënist na afloop van de behandeling de verleende zorg en het
resultaat van deze zorg (proces en product) en stelt de herbeoordelingstermijn of de periodieke
controletermijn vast.
Over het algemeen werken mondhygiënisten binnen de mondzorg en dragen zorg voor de primaire,
secundaire en tertiaire preventie van aandoeningen aan het gebit en aan de weefsels die het gebit
omringen. Hij stelt de patiënt centraal en houdt in het mondzorgplan rekening met zijn algemene
gezondheidstoestand en welzijn, vertoont flexibiliteit in methodisch handelen, heeft een kritische
instelling en een gepaste beroepshouding. Er wordt gehandeld op basis van eigen onderzoek en
gekozen voor adequaat bewezen behandelmethodes en hulpmiddelen, zodat de kwaliteit van de
zorg gewaarborgd blijft.
Mondhygiënisten zijn bevoegd om binnen hun wettelijk omschreven deskundigheidsgebied het
beroep zelfstandig uit te oefenen, met uitzondering van de aan tandartsen voorbehouden
handelingen.
Maken en beoordelen van röntgenfoto’s
Behandelen van caviteiten door middel van preparatie met plastische vulmaterialen
Toedienen van lokale anesthesie (infiltratie- en geleidingsanesthesie) door middel van injectie
Toezicht door of tussenkomst van een tandarts is alleen noodzakelijk bij het behandelen van
caviteiten. De afspraken met tandartsen over het uitvoeren van voorbehouden behandelingen
moeten schriftelijk worden vastgelegd, bv. in de vorm van een protocol. Voor verrichtingen die
buiten het deskundigterrein van de mondhygiënist vallen, wordt er verwezen naar de tandarts of
arts.
De preventieve verrichtingen van de mondhygiënist zijn er opgericht dat de patiënt steeds opnieuw
kan beginnen met een ‘gezonde mond’, oftewel structurele mondzorg. Deze werkwijze heeft een
herhalend karakter met als doel dat de patiënt uiteindelijk zelf de verantwoordelijkheid kan nemen
over zijn mondgezondheid (gedragsverandering) en dat de mondgezondheid een steeds hoger niveau
bereikt.
De mondhygiënist voert eveneens een kerntaak uit op het terrein van de collectieve preventie.
Specifieke taken zijn:
- het organiseren van doeltreffende voorlichtingen aan groepen (kinderen, adolescenten, ouderen)
,- het bereiken van risicogroepen
- gebruik maken van epidemiologie
- het gedrag beïnvloeden
De mondhygiënist bewaakt en stuurt het preventieproces, is binnen de individuele zorgverlening
eindverantwoordelijke voor dit proces en draagt zonodig taken over aan andere zorgverleners.
Binnen de collectieve preventie is deze regiefunctie ook van belang.
De leden van een mondzorgteam kunnen onder één dak werken, maar ook samenwerken vanuit
verschillende locaties. Ieder lid binnen een team heeft een eigen verantwoordelijkheid en moeten
optimaal gebruik maken van elkaars specifieke deskundigheid. Goed teamwerk vereist methodisch
en protocollair handelen en een goede verslaglegging. Samenwerken binnen een team bevordert de
mogelijkheid tot intervisie en intercollegiale toetsing waardoor de zorg een hoger niveau kan
bereiken.
Sinds 2006 is de mondhygiënist rechtstreeks toegankelijk geworden. Dit houdt in dat patiënten zich
voor onderzoek en behandeling rechtstreeks kunnen wenden tot de mondhygiënist, zonder
verwijzing van een tandarts. Indien het onderzoek daartoe aanleiding geeft, wordt de patiënt
overgedragen aan de tandarts of arts. Deze rechtstreekse toegankelijkheid is van groot belang om de
positie aan het begin van de zorg waar te maken. Ideaal is om de zorg van de mondgezondheid te
starten in de vroege jeugd, zodat ze zich daardoor kunnen ontwikkelen tot verantwoordelijke,
mondgezinde en mondgezonde individuen.
NVM Programma van eisen verslaglegging H3
Er zijn verschillende algemene eisen te noemen ten aanzien van het verslagleggen.
Beschikbaarheid is noodzakelijk voor de continuïteit van de zorgverlening. Gegevens van patiënten
moeten voor een eventuele waarnemer toegankelijk zijn. Ook stagiairs moeten inzicht hebben in
dossiers. Een logisch opbergsysteem en discipline bij het opbergen is daartoe vereist.
Leesbaarheid een duidelijk leesbaar handschrift of het gebruik van machineschrift is zowel voor de
mondhygiënist als voor de waarnemer van belang om gebruik te kunnen maken van de vastgestelde
gegevens.
Volledigheid en beknoptheid de verslaglegging moet zo volledig mogelijk, maar ook beknopt zijn. Er
moet worden gestreefd naar het opnemen van alle relevante gegevens. Beknoptheid mag niet leiden
tot gebruik van onbekende afkortingen, aangezien de inzichtelijkheid dan in geding komt.
Betrouwbaarheid op grond van de vastgestelde gegevens moet de essentie van de mondhygiënische
hulpverlening reproduceerbaar zijn. De verslaglegging moet in overeenstemming zijn met de
werkelijkheid en mag geen aanleiding geven tot twijfel over wat wordt bedoeld, kortom de
mondhygiënist moet zorgen voor een zo objectief mogelijke weergave van de verkregen gegevens en
het zo snel mogelijk vastleggen van die gegevens.
Inzichtelijkheid de gegevens moeten in het dossier helder zijn weergegeven en zodanig bij elkaar
aansluiten dat duidelijk inzicht in het gevolgde denkproces mogelijk is. De fasen die bij het methodisch
handelen zijn doorlopen om het einddoel te bereiken moeten in de verslaglegging herkenbaar zijn.
Beleidsplan NVM
In het beleidsplan van de NVM voor de periode 2004-2007 (NVM, 2003) wordt onder meer ingegaan
op de consequenties van de realisering van vrije toegankelijkheid van de mondhygiënist en de
uitbreiding van het takenpakket van de mondhygiënist. De veranderingen in de taak en de positie
van mondhygiënisten zullen de noodzaak tot het inzichtelijk maken van de mondhygiënische
zorgverlening doen toenemen, de verslaglegging daarbij is een belangrijk hulpmiddel.
,Visitatieproject
Eén van de doelstellingen van het visitatieproject is het bevorderen van de samenhang van de
beroepsuitoefening van vrijgevestigde mondhygiënisten. Op basis van dit Programma van Eisen
kunnen binnen de beroepsgroep afspraken gemaakt worden die een meer gestandaardiseerde
verslaglegging mogelijk maken.
De mondhygiënist dient rekening te houden met de volgende wetgevingen.
WGBO- Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst:
- Dossierplicht de mondhygiënist is verplicht een dossier bij te houden met aantekeningen omtrent
de gezondheid van de patiënt, de uitgevoerde verrichtingen en relevante overige gegevens.
- Bewaarplicht het dossier dient 10 jaar bewaard te worden of zoveel langer als noodzakelijk
(chronische ziekten).
- Vernietiging de therapeut is verplicht het dossier te vernietigen binnen 3 maanden na verzoek
patiënt na 10 jaar.
Kwaliteitswet Zorginstellingen:
- deze wet verplicht de mondhygiënist tot systematische bewaking, beheersing en registratie ter
verbetering van de kwaliteit van zorg en het maken van een kwaliteitsjaarverslag.
WBP- Wet Bescherming Persoonsgegevens
- Verzamelen gegevens verzameling van persoonsgegevens mag alleen voor welbepaalde,
uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden. Indien persoonsgegevens worden
vastgelegd dienen deze beveiligd bewaard te worden in een afgesloten ruimte/kast of in een
computer met een wachtwoord.
- Gegevensverstrekking gegevens mogen alleen aan derden worden verstrekt na toestemming van
de patiënt.
- Gebruik van gegevens voor wetenschappelijk onderzoek de therapeut dient de patiënt te
informeren over: deelname aan wetenschappelijk onderzoek, het belang van de gegevens van de
patiënt voor het onderzoek en de privacyreglementen die van toepassing zijn.
Om te bepalen welke gegevens minimaal vastgelegd moeten worden zijn de activiteiten die een
mondhygiënist gedurende het behandelproces uitvoert geanalyseerd. Aan de hand van de fasen van
methodisch handelen is vervolgens per fase nagegaan welke gegevens van belang zijn voor een
mondhygiënist met het oog op een adequate behandeling van de patiënt.
Fasen van methodische handelen
1. Verwijzing/aanmelding patiënt
personalia patiënt, verzekeringsgegevens, datum aanmelding, datum eerste bezoek, verwijsgegevens,
huisarts, medisch specialist en behandeld mondhygiënist.
2. Mondhygiënische anamnese
reden voor komst, medische anamnese, psychosociale anamnese, tandheelkundige anamnese,
mondhygiënische anamnese en verwachtingen/motivatie van de patiënt.
3. Mondhygiënisch onderzoek
datum onderzoek, extra-oraal onderzoek, intra-oraal onderzoek, onderzoek gebitselementen,
onderzoek parodontium en aanvullend onderzoek.
4. Mondhygiënische analyse
mondhygiënische diagnose, vermoedelijke prognose, (relatieve) contra-indicaties en indicatie
mondhygiënebehandeling.
, 5. Mondhygiënisch behandelplan
behandeldoelen, geplande verrichtingen, multidisciplinaire afspraken, aantal verwachte zittingen,
verwachte behandelduur, indicatie kosten en patiënt akkoord behandelplan.
6. Mondhygiënische behandeling
datum zitting, evaluatie vorige behandeling/ verloop klachten/ probleem, update medische anamnese,
update intra-oraal onderzoek en uitgevoerde verrichtingen.
7. Evaluatie
behandelproces, behandelresultaat en bijstelling diagnose/ prognose/ behandelplan.
8. Afsluiting
gegevens nazorg, reden afsluiting behandeling en verslaggeving aan verwijzer.
Wat betreft praktische bruikbaarheid van het verslagleggingssysteem zijn voor de mondhygiënist
onder andere de volgende eisen te noemen:
- het verslagleggingssysteem moet uitlokken tot gebruik.
- het gebruik van het verslagleggingssysteem mag de mondhygiënist per patiënt niet te veel tijd kosten.
- het verslagleggingssysteem moet aansluiten bij de dagelijkse activiteiten, handelingen en taken van de
mondhygiënist.
- het verslagleggingssysteem moet eenvoudig te hanteren zijn, het systeem moet een duidelijk overzicht
vertonen zodat het mogelijk is de verschillende items snel in te vullen.
- het verslagleggingssysteem moet op zodanige wijze de ingevulde of ingevoerde gegevens presenteren dat de
mondhygiënist snel een indruk kan krijgen van de gezondheidstoestand van de patiënt, de diagnose, het
behandelplan en het behandelverloop.
- het verslagleggingssysteem moet eenvoudig aan te passen zijn.
- het verslagleggingssysteem moet aansluiten bij bestaande (geautomatiseerde) verslagleggigssystemen zodat
het dubbel registeren van gegevens zoveel mogelijk voorkomen wordt.
PowerPoint en college aantekeningen
Het beroep de mondhygiënist is ontstaan in de Verenigde Staten, Canada en Engeland en de eerste
opleiding was in 1968 in Utrecht. Momenteel zijn er ongeveer 2535 mondhygiënisten werkzaam in
Nederland. De titel mondhygiënist is beschermd en je mag je jezelf pas een mondhygiënist noemen
als je ook daadwerkelijk bent afgestudeerd. Mondhygiëne = de dagelijkse verzorging van de mond en
het gebit. Verantwoorde zorg = zorg van goed niveau die in ieder geval doeltreffend, doelmatig en
patiëntgericht wordt verleend en afgestemd is op reële behoefte van de patiënt. De
mondgezondheid en de algemenen gezondheid hebben een wederzijdse beïnvloeding, de mond
reflecteert de algemene gezondheid en het welbevinden.
Deskundigheden van de mondhygiënist.
1. Het onderzoeken en beoordelen van de staat van het gebit en weefsels die het gebit
omringen met betrekking tot plaque-gerelateerde aandoeningen. Op basis van verkregen
gegevens een diagnose vaststellen en een behandelplan opstellen.
2. Screenen op tandheelkundige afwijkingen of andere afwijkingen betreffende de
mondgezondheid en zo nodig verwijzen naar een tandarts of arts.
3. Het toepassen van mondzorgkundige behandelingen, strekkende tot het voorkomen of
herstellen van aandoeningen van het gebit en tot het opheffen of verminderen van
aandoeningen van weefsels die het gebit omringen.
4. Geven van tandheelkundige gezondheidsvoorlichting aan personen, met als doel het gedrag
te stimuleren, zodat de mondgezondheid bevordert.
5. In opdracht van een tandarts: toepassen van ioniserende straling in het kader van onderzoek,
toepassen van lokale anesthesie door het geven van injecties ten behoeve van geleidings- of
infiltratie- anesthesie ter ondersteuning van het onderzoek of van de behandeling en het
, behandelen van primaire caviteiten door middel van preparatie ten behoeve van restauratie
met plastische vulmaterialen.
Mondhygiënisten zijn niet geregistreerd in het BIG register. De wet op de beroepen in de individuele
gezondheidszorg (Wet BIG): beschermt patiënten tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen voor
zorgverleners.
Preventie: het geheel van doelbewuste initiatieven die anticiperen op risicofactoren (= handelen
voordat het probleem ontstaat) en reageren wanneer eerste signalen zich ontwikkelen en de
problematiek aan het ontstaan is.
Methodische handelen = een consequente, weldoordachte manier van handelen om een bepaald
doel te bereiken, handelen volgens een bepaald protocol. Kenmerken die bij methodisch handelen
horen: doelgericht, systematisch, cyclisch karakter, verloopt professioneel, vindt bewust plaats en
streeft naar efficiëntie. Fasen = een proces waarin min of meer steeds dezelfde stappen worden
doorlopen om een probleem systematisch op te lossen.
Alle informatie die de patiënt je toevertrouwt valt onder beroepsgeheim. Je hebt een plicht om te
zwijgen over feiten en gegevens van derden die je bij het uitoefenen van het beroep te weten bent
gekomen, dit geldt niet als de betrokkene toestemming heeft gegeven om aan derden inlichtingen te
verstrekken.
Verschillende beroepsverenigingen en andere instanties zijn de NVM (Nederlandse vereniging van
mondhygiënisten), voren kruis, NMT (Nederlandse Maatschappij tot bevordering der
Tandheelkunde) en ANT (Associatie Nederlandse Tandartsen).
Gezonde mond en mondstructuren
Schuurs deel 1 H1-H3
Hoofdstuk 1
De kennis over de uitwendige vormen van de gebitselementen wordt ‘gebitsmorfologie’ genoemd.
Het gebit van de mens bestaat uit twee generaties (dentities): het melkgebit aangeduid als het
temporaire gebit = het tijdelijke gebit en het blijvende gebit aangeduid als het permanente gebit.
Het melkgebit bestaat uit 3 groepen: de snijtanden, hoektanden en kiezen. In totaal bestaat het
kindergebit uit 20 elementen: 8 snijtanden, 4 hoektanden en 8 kiezen. Per kaakhelft bevat het
melkgebit 2 snijtanden, 1 hoektand en 2 kiezen. De snijtanden en hoektanden hebben elk één wortel
en de kiezen bezitten meer dan één wortel. Het permanente gebit omvat per kaakhelft 2 snijtanden,
1 hoektand, 2 kleine kiezen en 3 grote kiezen.
De gebitselementen ontwikkelen zich binnen het kaakbot en ontstaan in de zogenoemde
‘tandkiemen’. Tijdens de embryonale ontwikkeling groeit een lijst van meerlagig plavei epitheel, de
toekomstige kaken, bestaande uit mesenchymaal weefsel, binnen. Aan de tandlijst ontspruiten
knoppen, die uiteindelijk een klokvorm krijgen. In elk klokvormig glazuurorgaan wordt door cellen
van het epitheel, de ‘ameloblasten’ het glazuur van één kroon gevormd, maar dat pas nadat
gespecialiseerde mesenchymale cellen begonnen zijn met de tandbeenvorming. Als de kroon
compleet is, wordt de wortel gevormd. Onder ‘kroon’ wordt verstaan: het met glazuur bedekte deel
van een gebitselement, dat voor het grootste deel uit tandbeen bestaat. Onder normale
omstandigheden is dat met glazuur bedekte deel van het element na de doorbraak van de tand of
kies in de mond zichtbaar en zit de rest van het element, een reepje glazuur en de hele wortel,
verborgen onder het tandvlees, dat de kaak overdekt.
