VOLLEDIGE samenvatting van het vak Religie, zingeving en levensbeschouwing, gedoceerd door Pieter De Witte en Geertjan Zuijdwegt.
Hierin zit verwerkt: powerpoint, lesnotities, DOCUMENTATIE
I. WETENSCHAP, TECHNOLOGIE EN DE “ZINGEVENDE INTERESSE”............................................................................................ 1
INLEIDING......................................................................................................................................................................................... 1
A. WETENSCHAP, BETEKENIS, LEEFWERELD..............................................................................................................................................1
B. DRIE BEWUSTE MOTIEVEN DIE HET MENSELIJK GEDRAG BEPALEN..............................................................................................................2
1. Zingevend en cognitief..............................................................................................................................................................2
2. Zingevend en manipulatief.......................................................................................................................................................5
C. CONCLUSIE.................................................................................................................................................................................... 6
II. RELIGIE, ZINGEVING EN WETENSCHAP................................................................................................................................. 8
A. RELIGIE EN WETENSCHAP: HISTORISCH................................................................................................................................................8
1. Peter Harrison...........................................................................................................................................................................8
2. Het oude en middeleeuwse Westen.........................................................................................................................................9
3. Vanaf de 16e/17e eeuw...........................................................................................................................................................10
4. De 19e eeuw............................................................................................................................................................................11
5. De (on)mogelijkheid van conflict............................................................................................................................................12
6. Wat is religie?.........................................................................................................................................................................12
B. RELIGIE, WETENSCHAP EN DE DRIE INTERESSES...................................................................................................................................12
1. Religie en zingeving................................................................................................................................................................13
2. Hoe kunnen (maar niet hoeven) religie en wetenschap met elkaar in conflict komen?........................................................13
C. RELIGIE EN SECULARISATIE (SOCIOLOGIE)...........................................................................................................................................17
1. Vooraf.....................................................................................................................................................................................17
2. Secularisatie............................................................................................................................................................................17
3. Secularisatiethese...................................................................................................................................................................18
4. De “terugkeer” van religie......................................................................................................................................................18
5. De secularisatiethese revisited...............................................................................................................................................19
D. RELIGIE EN REDELIJKHEID (BEWIJS)...................................................................................................................................................20
1. Achtergrond: Wetenschapspositivisme van de late 19 e eeuw...............................................................................................20
2. William James.........................................................................................................................................................................20
III. WOEDE EN STRAF............................................................................................................................................................. 25
A. WOEDE...................................................................................................................................................................................... 25
1. Definities van woede..............................................................................................................................................................25
2. Woede en straf in antiek Athene............................................................................................................................................25
3. Rede en emotie in de woede..................................................................................................................................................27
4. De dynamiek van de woede....................................................................................................................................................27
5. Woede en haat.......................................................................................................................................................................28
B. EMOTIE EN MISDAAD.................................................................................................................................................................... 28
1. De klassieke strafdoelen.........................................................................................................................................................28
2. De waarde van woede in de filosofie......................................................................................................................................29
3. Martha Nussbaum..................................................................................................................................................................29
4. Kritiek op Nussbaum...............................................................................................................................................................30
5. Tot slot....................................................................................................................................................................................31
, C. SCHULD BESTAAT NIET................................................................................................................................................................... 31
IV. DE GODDELIJKE EN MENSELIJKE WET................................................................................................................................ 33
A. THEMA ‘DE GODDELIJKE WET’.........................................................................................................................................................33
B. DE “GODDELIJKE WET” IN DE BIJBEL.................................................................................................................................................33
1. Algemeen................................................................................................................................................................................33
2. Passages.................................................................................................................................................................................33
3. Het Nieuwe Testament...........................................................................................................................................................34
C. THOMAS VAN AQUINO OVER DE GODDELIJKE EN DE MENSELIJKE WET.....................................................................................................37
1. Algemeen................................................................................................................................................................................37
2. Een vierdeling van de wet.......................................................................................................................................................37
3. Besluit.....................................................................................................................................................................................38
D. EEN KORTE HISTORISCHE NOOT....................................................................................................................................................... 38
1. Was het premoderne christelijke Europa toch geen “theocratie”?........................................................................................38
2. De moderne tijd......................................................................................................................................................................39
E. DE MODERNE PROBLEMATIEK VAN DE RELATIE TUSSEN MENSELIJKE EN GODDELIJKE WET: KAN DE MODERNE TIJD NOG IETS LEREN VAN HET
CHRISTENDOM?............................................................................................................................................................................... 39
V. HET BELANG VAN ZINGEVING EN LEVENSBESCHOUWING IN RECHT EN POLITIEK................................................................41
A. WAT ALS WE NU EENS ZOUDEN ZEGGEN….........................................................................................................................................41
B. DE KRITIEK VAN MICHAEL SANDEL OP HET ‘POLITIEK LIBERALISME’.........................................................................................................42
1. Maar wat is ‘liberaal’ en ‘liberalisme’? Er zijn drie manieren waarop dit wordt gebruikt....................................................42
2. De kritiek van Michael Sandel op het ‘politiek liberalisme’....................................................................................................43
3. Toepassing: euthanasie..........................................................................................................................................................44
, Les 1. woensdag 2.10.2024
I. Wetenschap, technologie en de “zingevende interesse”
Inleiding
Twee doelstellingen:
Universiteit en “persoonsvorming”:
Met het oog op de ‘disciplinary future self”
Achterliggende vraag doorheen lessen: Hoe is het om een mens te zijn? Hoe gaan wij om met andere mensen en
dingen?
Kritiek op het rationalisme want leidt vaak tot een enggeestige opvatting van het leven
Het leven is ingewikkelder dan de beginselen.
Het rationele staat tegenover het leven waar principes in moeten geïmplementeerd worden.
Bv. Het is allemaal goed en wel om mensenrechten te proberen implementeren in de gevangenis, maar als het
leven in de gevangenis niet vatbaar is voor die rechten, dan worden die rechten ook geen realiteit. In tegenstelling
zelfs, er komt een nieuwe manier om gedetineerden te doen voelen dat ze ondergeschikt zijn.
A. Wetenschap, betekenis, leefwereld
Edmund Husserl (1859-1938):
Bekende filosoof van Joodse origine, gestorven te midden WOII tijdens het naziregime
Nalatenschap lag in DU te liggen waardoor zijn geschriften gevaar liepen vernietigd te worden en dus werden de
geschriften uitgesmokkeld en naar Leuven gebracht waar het nog steeds bestudeerd wordt
Fenomenologie
Centraal idee is “Wat doet de wetenschap?”. Hij vertekt hiervoor vanaf de “leefwereld”:
Intersubjectief: De leefwereld wordt gedeeld door anderen, relaties met elkaar
Persoonlijk: De dingen zijn betrokken op u en mij als persoon
Betekenisvol: De dingen die wij ontmoeten in onze leefwereld zijn dingen die betekenis hebben voor ons en die
verwijzen naar personen. Het zijn niet zomaar objecten.
Bv. Stoelen verwijzen naar mensen die kunnen zitten.
Bv. Via een computer kunnen wij communiceren met mensen, les volge, etc. Het geeft zin aan ons leven.
Wat doet wetenschap?
Vertrekt van de leefwereld, van bepaalde zaken in de werkelijkheid die betekenis hebben:
Bv. Psychologie vertrekt vanuit het hoogst betekenisvolle feit dat wij een mentaal leven hebben, dat wij
gedragingen hebben
Bv. Biologie vertrekt vanuit het hoogst betekenisvolle feit dat er levende dingen bestaan naast dode dingen
Mar de wetenschap maakt abstractie van de leefwereld – subject-object, afstandelijkheid, onpersoonlijk:
We gaan dingen niet meer bekijken als betekenisvolle dingen, maar als objecten vanaf een onpersoonlijke
afstandelijkheid
Bv. In de normale leefwereld zijn dode lichamen zo hoogst betekenisvolle dingen (respect, eerbied, etc.)
Maar de anatomie beschouwt dat lijk als object dat onpersoonlijk en afstandelijk en objectief kan bestudeerd
worden.
1
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper grauwelsemilie. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,49. Je zit daarna nergens aan vast.
