,Abstract
In Nederland zijn zo’n 1 miljoen mensen verslaafd aan drugs zoals alcohol,
tabak of cocaïne. Preventie van verslaving is moeilijk, aangezien de oorzaken
nog grotendeels onbekend zijn. Vooral over de mate van vrije wil binnen de
ontwikkeling van een drugsverslaving is veel debat, terwijl er nog weinig
onderzoek naar is gedaan. Dit terwijl begrip van het ontwikkelingsproces
cruciaal is om effectief preventiebeleid te kunnen voeren. Er wordt in dit
onderzoek geanalyseerd hoe er in de neurobiologie, sociologie en economie
wordt gekeken naar de ontwikkeling van drugsverslaving. Dit wordt
geëvalueerd door de filosofie aan de hand van drie vrije wil opvattingen:
zelfcontrole, keuzevrijheid en authenticiteit. De inzichten uit elke discipline
worden geïntegreerd om tot een totaalbeeld te komen. Uit deze integratie blijkt
dat tijdens de ontwikkeling van een drugsverslaving vrije wil geleidelijk
afneemt, doordat de zelfcontrole afneemt en het daarmee ook moeilijker wordt
om authentiek te handelen.
,
, Inleiding
Alleen al in Nederland zijn zo’n 1 miljoen mensen verslaafd aan drugs zoals
alcohol, tabak of cocaïne (Jellinek, 2024). Preventie van drugsverslaving is
moeilijk, aangezien de oorzaken van verslaving nog grotendeels onbekend zijn.
Een punt waar dan ook veel onduidelijkheid over bestaat omtrent verslaving is
in hoeverre dit een vrije keuze is, waar dan dus mogelijk ook
verantwoordelijkheid voor ligt bij de verslaafde (Heyman, 2021). Je zou namelijk
in plaats van drugsverslaving te zien als vrije keuze, het ook kunnen zien als
een ziekte, die dus buiten je controle ligt. Er bestaat een stigma in de westerse
maatschappij dat drugsverslaving een keuze is en daarmee de ‘schuld’ van de
verslaafde, maar tegelijkertijd worden verslaafden op klinische wijze behandeld
en staat verslaving in het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
(DSM), wat er weer op wijst dat het als ziekte wordt gezien (Frank & Nagel,
2024). Er zijn wetenschappelijke studies die menen aan te tonen dat
drugsverslaving een ziekte is, aangezien er sprake is van erfelijk risico en drugs
het brein kunnen beïnvloeden (Kalivas, 2009; Lubman, Yücel, & Pantelis, 2004;
Robinson, Gorny, Mitton, & Kolb, 2001), maar ook studies die bijvoorbeeld
aantonen dat veel verslaafden zonder professionele hulp stoppen en dat er veel
meer mensen ‘genezen’ van verslaving dan van welke andere
psychiatrische aandoening dan ook (Heyman, 2021; Klingemann, Sobell, &
Sobell, 2010; Robins, 1993). Dit debat over of verslaving meer een keuze of
ziekte is kan van belang zijn voor de behandeling van drugsverslaving, en
voor het beeld van drugsverslaving vanuit de maatschappij. Aangezien
verslaving de overheid veel geld kost in de vorm van zowel preventie als
behandeling, is het een erg maatschappelijk relevant fenomeen. In 2011 werd
in Nederland bijvoorbeeld 480,2 miljoen euro uitgegeven aan verslavingszorg,
en in 2022 werd 355,6 miljoen euro uitgegeven aan de bestrijding van
drugsmisdrijven. Verder is er geschat dat alleen al alcoholmisbruik de
Nederlandse samenleving in 2001 ongeveer 2,6 miljard euro heeft gekost in
de vorm van o.a. werkverzuim, misdrijven,
overtredingen en gezondheidszorg (Trimbos-instituut &
Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC),
2022). Vanwege de vele kosten en gezondheidszorg die komt kijken
bij verslaving, is het belangrijk om te bekijken in
hoeverre er verantwoordelijkheid ligt bij verslaafden of andere
partijen in de ontwikkeling van
verslaving.
