Samenvatting 2023 Boek Samenvattng - Strafrecht en strafprocesrecht
37 keer bekeken 0 keer verkocht
Vak
Strafrecht en strafprocesrecht (C02B9A)
Instelling
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Boek
Strafrecht & strafprocesrecht voor bachelors
Samenvatting Boek Strafrecht en strafprocesrecht voor bachelors (15e editie), 2023.
Volledige samenvatting in details met verwijzingen naar alle belangrijke wetsboek artikelen.
uitgebreide aantekeningen bij ALLE hoorcolleges strafrecht & strafprocesrecht 2024/2025
samenvatting van straf- en bestuursrecht
Uitgebreide notities strafrecht (+ alle oefeningen uit de les)
Alles voor dit studieboek
(7)
Geschreven voor
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Rechten
Strafrecht en strafprocesrecht (C02B9A)
Alle documenten voor dit vak (16)
Verkoper
Volgen
deboeielieve
Voorbeeld van de inhoud
Strafrecht en strafprocesrecht
Samenvatting boek: Strafrecht en strafprocesrecht voor bachelors
Inhoud
Deel 1. Algemene Oriëntatie ................................................................................................................... 5
Hoofdstuk 1. Wat is Strafrecht? .......................................................................................................... 5
Afdeling 1. Het verschijnsel “strafrecht” ........................................................................................ 5
Afdeling 2. Het begrip “strafrecht”................................................................................................ 5
Hoofdstuk 2. Codificatie ..................................................................................................................... 5
Afdeling 1. Het Belgisch Strafwetboek .......................................................................................... 5
Afdeling 2. Het Belgisch Wetboek van Strafvordering .................................................................. 6
Hoofdstuk 3. Situering van het strafrecht tussen andere rechtsdisciplines ......................................... 6
Afdeling 1. Autonomie van het strafrecht ....................................................................................... 6
Deel 2. De Strafwet ................................................................................................................................. 9
Hoofdstuk 1. Het legaliteitsbeginsel ................................................................................................... 9
Hoofdstuk 2. Het legaliteitsbeginsel en de bronnen van het strafrecht ............................................. 10
Afdeling 1. Formele bronnen van het strafrecht ........................................................................... 10
Afdeling 2. Legaliteitscontrole door hoven en rechtbanken ..........................................................11
Afdeling 3. Rechtspraak is onvoldoende om aan legaliteitsbeginsel te voldoen .......................... 12
Hoofdstuk 3. Het legaliteitsbeginsel en de interpretatie van de strafwet .......................................... 12
Afdeling 1. Het probleem van de interpretatie ............................................................................. 12
Afdeling 2. Bronnen van interpretatie .......................................................................................... 12
Afdeling 3. Interpretatiemethoden in het strafrecht .......................................................................... 13
Hoofdstuk 4. Algemene voorw. van strafbaarheid en de plaats van het misdrijf daarin ................... 13
Afdeling 1. Een evoluerend begrippenkader in het perspectief van een nieuw strafwetboek: de
constitutieve elementen van het misdrijf ...................................................................................... 13
Afdeling 2. Het misdrijf als wederrechtelijke delictstypische gedragingen ................................. 14
Hoofdstuk 5. Driedelige indeling van misdrijven ............................................................................. 14
Hoofdstuk 6. Delictstypiciteit ........................................................................................................... 14
Afdeling 1. Inleiding: Begrip en belang ....................................................................................... 14
Afdeling 2. De objectieve bestanddelen (materiele elementen) van het misdrijf ......................... 15
Afdeling 3. De subjectieve delictsbestandsdelen .......................................................................... 17
Afdeling 4. Verzwaarde misdrijven .............................................................................................. 20
Afdeling 5. Daderschap en deelneming ........................................................................................ 20
Afdeling 6. Rechtspersonen als daders ......................................................................................... 20
Hoofdstuk 7. Wederrechtelijkheid..................................................................................................... 21
Afdeling 1. Algemene omschrijving van de wederrechtelijkheid ................................................. 21
Hoofstuk 8. Verwijtbaarheid van het misdrijf aan de concrete persoon: strafrechtelijke schuld ...... 24
Afdeling 1. Het strafrechtelijke schuldbegrip ............................................................................... 24
Afdeling 2. Schulduitsluitingsgronden ......................................................................................... 25
Hoofdstuk 9. Strafwaardigheid ......................................................................................................... 29
Afdeling 1. Algemene oriënterend ................................................................................................ 29
Afdeling 2. Straf uitsluitende verschoningsgronden..................................................................... 29
Hoofstuk. 10 Strafbare poging .......................................................................................................... 31
Afdeling 1. Algemene oriëntering ................................................................................................ 31
Afdeling 2. Algemene voorwaarden voor de strafbare poging ..................................................... 32
Afdeling 3. Bijzondere gevallen van (strafbare) poging............................................................... 33
Afdeling 4. Bestraffing van de poging.......................................................................................... 34
Hoofstuk 11. Strafbare deelneming................................................................................................... 34
Afdeling 1. Algemene oriëntatie ................................................................................................... 34
Afdeling 2. Algemene voorwaarden voor de strafbare deelneming ............................................. 35
Afdeling 3. De bestraffing van de deelneming ............................................................................. 40
Afdeling 4. Bijzondere gevallen ................................................................................................... 40
Deel 3. Vorderingen die ontstaan uit een misdrijf ................................................................................. 40
Hoofstuk 1. Instelling en uitoefening van de strafvordering ............................................................. 40
Afdeling 1. Initiatief en uitoefening ............................................................................................. 40
Afdeling 2. Tegen wie wordt de strafvordering uitgeoefend ........................................................ 46
, Afdeling 3. Bemiddeling .............................................................................................................. 47
Hoofdstuk 2. De burgerlijke vordering ............................................................................................. 47
Afdeling 1. Slachtoffer en benadeelde persoon ............................................................................ 47
Afdeling 2. Optierecht van de benadeelde .................................................................................... 48
Afdeling 3. De burgerlijke vordering voor de strafrechter ........................................................... 48
Afdeling 4. De burgerlijke vordering voor de burgerlijke Rechter............................................... 49
Afdeling 5. Het fonds tot hulp aan de slachtoffers van opzettelijke gewelddaden en aan de
occasionele redders ....................................................................................................................... 50
Deel 4. De rechtspleging in de onderzoeksfase ..................................................................................... 50
Hoofdstuk 1. Het politiewezen.......................................................................................................... 51
Hoofstuk 2. Types van onderzoek ..................................................................................................... 51
Afdeling 1. Het opsporingsonderzoek .......................................................................................... 51
Afdeling 2. Het gerechtelijk onderzoek ........................................................................................ 53
Hoofstuk 3. Onderzoeksdaden .......................................................................................................... 58
Afdeling 1. Het begrip heterdaad.................................................................................................. 58
Afdeling 2. Lijst van onderzoeksdaden – niet exhaustief ............................................................. 58
Afdeling 3. Europees onderzoeksbevel ........................................................................................ 68
Afdeling 4. Voorlopige maatregelen t.a.v. rechtspersonen ........................................................... 68
Hoofdstuk 4. Vrijheidsberoving en voorlopige hechtenis ................................................................. 69
Afdeling 1. Voorlopige hechtenis ................................................................................................. 69
Hoofdstuk 5. Toezicht op en afsluiting van het onderzoek ............................................................... 73
Afdeling 1. Afsluiting van het opsporingsonderzoek ................................................................... 73
Afdeling 2. Toezicht op en afsluiting van het gerechtelijk onderzoek.......................................... 73
Deel 5. De rechtspleging in de fase van het vonnisrecht ....................................................................... 76
Hoofdstuk 1. Vonnisgerecht .............................................................................................................. 76
Afdeling 1. Bevoegdheidsregeling ............................................................................................... 76
Afdeling 2. Aanhangigmaking ...................................................................................................... 78
Afdeling 3. Samenstelling van de zetel ........................................................................................ 79
Hoofstuk 2. Voortduren van bewarende maatregelen ....................................................................... 79
Afdeling 1. Voorlopige hechtenis ................................................................................................. 79
Afdeling 2. Het “strafrechtelijk kort geding” ............................................................................... 80
Hoofstuk 3. Fundamentele waarborgen ............................................................................................ 80
Afdeling 1. Recht op een eerlijk proces ........................................................................................ 80
Afdeling 2. Onafhankelijke en onpartijdige rechter ..................................................................... 80
Afdeling 3. Openbaarheid van de terechtzitting ........................................................................... 81
Afdeling 4. Mondelinge karakter van de rechtspleging ................................................................ 81
Afdeling 5. Tegenspraak ............................................................................................................... 81
Afdeling 6. Redelijke termijn ....................................................................................................... 82
Hoofstuk 4. Terechtzitting ................................................................................................................. 83
Afdeling 1. Proces-verbaal van de terechtzitting .......................................................................... 83
Afdeling 2. Verschijning van partijen ........................................................................................... 83
Afdeling 3. Verloop van de rechtspleging .................................................................................... 84
Hoofdstuk 5. Bewijsregeling............................................................................................................. 85
Afdeling 1. Bewijslast .................................................................................................................. 85
Afdeling 2. Bewijsvoering ............................................................................................................ 86
Afdeling 3. Bewijswaardering ...................................................................................................... 87
Deel 6. De strafrechtelijke sancties ....................................................................................................... 87
Hoofstuk 1. Inleiding ........................................................................................................................ 87
Hoofstuk 2. De straffen ..................................................................................................................... 87
Afdeling 1. Begrip en kenmerken ................................................................................................. 87
Afdeling 2. Indeling van de straffen ............................................................................................. 88
Afdeling 3. Straffen toepasselijk op natuurlijke personen ............................................................ 89
Afdeling 4. Straffen toepasselijk op rechtspersonen..................................................................... 92
Hoofdstuk 3. Strafrechtelijke beveiligings- of beschermingsmaatregelen ........................................ 92
Afdeling 1. Algemeen ................................................................................................................... 92
Pagina 2 van 121
, Afdeling 2. Sancties bij minderjarigen ......................................................................................... 93
Afdeling 3. Internering ................................................................................................................. 93
Deel 7. De straftoemeting ...................................................................................................................... 93
Hoofdstuk 1. Situering ...................................................................................................................... 93
Hoofstuk 2. Straftoemeting bij natuurlijke personen ........................................................................ 93
Afdeling 1. Regels die (kunnen) leiden tot strafverzwaring ......................................................... 93
Afdeling 2. Regels die (kunnen) leiden tot strafvermindering ..................................................... 94
Hoofstuk 3. Straftoemeting bij rechtspersonen ................................................................................. 96
Afdeling 1. De Probatiewet van 29 juni 1964 .............................................................................. 97
Afdeling 2. De opschorting van de uitspraak van de veroordeling............................................... 97
Afdeling 3. Het uitstel van de tenuitvoerlegging van de straffen ................................................. 97
Afdeling 4. Probatieopschorting en probatie-uitstel ..................................................................... 98
Afdeling 5. Rechtspersoon en Probatiewet ................................................................................... 98
Hoofstuk 5. Beveiligingsperiode...................................................................................................... 98
Hoofstuk 6. Straftoemeting bij overschrijding van redelijke termijn................................................ 98
Hoofstuk 7. De onderlinge combinatie van de wettelijke regels inzake straftoemeting: een poging
tot synthese........................................................................................................................................ 98
Deel 8. De uitspraak .............................................................................................................................. 99
Hoofstuk 1. Algemene beginselen..................................................................................................... 99
Afdeling 1. Totstandkoming ......................................................................................................... 99
Afdeling 2. Voorlopige hechtenis ............................................................................................... 100
Afdeling 3. Motivering ............................................................................................................... 101
Hoofdstuk 2. Uitvoering ................................................................................................................. 101
Hoofstuk 3. Gezag van gewijsde..................................................................................................... 101
Afdeling 1. T.A.V. de strafrechter ............................................................................................... 101
Afdeling 2. T.A.V. de burgerlijke rechter ................................................................................... 102
Hoofdstuk 4. Burgerlijke aspecten .................................................................................................. 102
Deel 9. De rechtsmiddelen .................................................................................................................. 102
Hoofdstuk 1. Hoger beroep ............................................................................................................. 102
Afdeling 1. Voorwaarden ............................................................................................................ 102
Afdeling 2. Gevolgen.................................................................................................................. 103
Hoofdstuk 2. Verzet......................................................................................................................... 105
Afdeling 1. Voorwaarden ............................................................................................................ 105
Afdeling 2. Gevolgen.................................................................................................................. 106
Afdeling 3. Rechtspleging en uitspraak ...................................................................................... 107
Hoofdstuk 3. Cassatieberoep........................................................................................................... 108
Deel 10. De tenuitvoerlegging van de strafrechtelijke sancties........................................................... 108
Hoofdstuk 1. Basisbeginselen ......................................................................................................... 108
Hoofdstuk 2. Tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf .................................................................... 108
Afdeling 1. Bevoegdheid ............................................................................................................ 108
Afdeling 2. Rechtspositie van de gedetineerde ........................................................................... 108
Afdeling 3. Opsporing van personen die zich onttrokken hebben aan de uitvoering van
hoofdgevangenisstraffen, opsluitingen of interneringen............................................................. 109
Hoofdstuk 3. Tenuitvoerlegging van de TBS .................................................................................. 109
Hoofdstuk 4. Tenuitvoerlegging van de straf onder ET .................................................................. 109
Hoofdstuk 5. Tenuitvoerlegging van de werkstraf .......................................................................... 109
Hoofdstuk 6. Tenuitvoerlegging van de autonome probatiestraf .....................................................110
Hoofdstuk 7. Tenuitvoerlegging van de geldboete...........................................................................110
Afdeling 1. Invordering ...............................................................................................................110
Afdeling 2. Geldboete vervangende gevangenisstraf ..................................................................110
Hoofstuk 8. Het strafrechtelijk uitvoeringsonderzoek (SUO) ..........................................................110
Hoofdstuk 9. Tenuitvoerlegging van maatregelen ........................................................................... 111
Afdeling 1. De internering ........................................................................................................... 111
Afdeling 2. Minderjarigen ........................................................................................................... 111
Hoofstuk 10. Tenuitvoerlegging van uitstel, opschorting en (klassieke) probatie ........................... 111
Pagina 3 van 121
, Afdeling 1. Opschorting .............................................................................................................. 111
Afdeling 2. Uitstel ....................................................................................................................... 111
Afdeling 3. Probatie ..................................................................................................................... 111
Deel 11. Toepassing van de strafwet naar de plaats ............................................................................. 111
Hoofdstuk 1. Inleiding ..................................................................................................................... 111
Hoofstuk 2. Op Belgisch grondgebied gepleegde misdrijven ..........................................................112
Hoofdstuk 3. Buiten Belgisch grondegebied gepleegde misdrijven ................................................112
Hoofdstuk 4. Op Belgisch grondgebied gepleegd? Lokalisering van het misdrijf met het oog op de
toepassing van de strafwet ...............................................................................................................112
Deel 12. Het toepassingsgebied van de strafwet in de tijd ...................................................................112
Hoofstuk 1. Probleemstelling ...........................................................................................................112
Hoofstuk 2. De geldingsduur van strafwetten ..................................................................................112
Afdeling 1. De inwerkingtreding van strafwetten .......................................................................112
Afdeling 2. Opheffing en vernietiging van strafwetten ...............................................................112
Hoofdstuk 3. Conflicten van strafwetten in de tijd: strafrechtelijk overgangsrecht .........................113
Hoofstuk 4. Herstel in eer en rechten en uitwissen van de veroordeling .........................................113
Afdeling 1. Herstel in eer en rechten ...........................................................................................113
Afdeling 2. Uitwissen ..................................................................................................................113
Deel 13. Beletselen voor de normale uitoefening van de strafvordering, de burgerlijke vordering of de
uitvoering van de sanctie ......................................................................................................................113
Hoofdstuk 1. Misdrijven met een bijzonder grondwettelijk statuut: politieke misdrijven en
drukpersmisdrijven...........................................................................................................................113
Afdeling 1. Politieke misdrijven ..................................................................................................113
Afdeling 2. Drukpersmisdrijven ..................................................................................................114
Hoofdstuk 2. Amnestie (retroactieve opheffing van de strafwaardigheid) ......................................114
Hoofstuk 3. Schorsing van de strafvordering...................................................................................115
Afdeling 1. Schorsing wegen bijzondere status van de verdachte ...............................................115
Afdeling 2. Schorsing ingevolge prejudiciële vraag of prejudicieel geschil ...............................115
Hoofdstuk 4. Verval van de strafverordening...................................................................................116
Afdeling 1. Dood van de verdachte of beklaagde – art 20 V.T.Sv. ..............................................116
Afdeling 2. Ophouden bestaan van de rechtspersoon ..................................................................116
Afdeling 3. Amnestie ...................................................................................................................116
Afdeling 4. Opheffing van de strafwet ........................................................................................116
Afdeling 5. De minnelijk schikking.............................................................................................116
Afdeling 6. Strafbemiddeling ......................................................................................................117
Afdeling 7. Onmiddellijke inning van een geldsom of het volgen van een opleiding .................118
Afdeling 8. Administratieve geldboete ........................................................................................118
Afdeling 9. Herstelvordering in sociaal strafrecht .......................................................................118
Afdeling 10. Verjaring .................................................................................................................118
Afdeling 11. Gezag van gewijsde en ne bis in idem in de Europese Unie ..................................119
Hoofstuk 5. Verval van de burgerlijke vordering ............................................................................ 120
Afdeling 1. Afstand van rechtsvordering en dading ................................................................... 120
Afdeling 2. Gezag van gewijsde ................................................................................................. 120
Afdeling 3. Verjaring .................................................................................................................. 120
Hoofdstuk 6. Verval van het recht tot uitvoering van de straffen.................................................... 120
Afdeling 1. Dood natuurlijke persoon en vereffening rechtspersoon – art 86, lid 1 Sw ............. 120
Afdeling 2. Verjaring van de straf ............................................................................................... 120
Afdeling 3. Uitvoering in het buitenland en ne bis idem – art 13. V.T.Sv .................................. 120
Hoofstuk 7. De genade .................................................................................................................... 120
Pagina 4 van 121
,Deel 1. Algemene Oriëntatie
Hoofdstuk 1. Wat is Strafrecht?
Afdeling 1. Het verschijnsel “strafrecht”
• Volgens rechtshistorici is de oorspronkelijke zin van het strafrecht: een werktuig om
buitensporige en contraproductieve wraakprocessen onder controle te brengen.
Strafrecht is beteugeld recht om te straffen.
• Gedragsbeheersing
Afdeling 2. Het begrip “strafrecht”
• Strafrecht in de ruime zin
▪ (positief) strafrecht in de ruime zin is het geheel van de rechtsregels die:
➢ Bepalen onder welke voorwaarden de overheid voor specifieke
gedragingen (misdrijven) specifieke sancties (strafrechtelijke sancties)
kan opleggen en uitvoeren;
➢ Omschrijven waaruit deze gedragingen en sancties bestaan; en
➢ Voorschrijven op welke wijze de daartoe bevoegde (publiekrechtelijke)
instanties hun recht (en soms plicht) om voor deze gedragingen sancties
op te leggen en uit te voeren moeten uitoefenen.
• Materieel strafrecht
▪ Het materieel strafrecht is het geheel van de rechtsregels die bepalen onder
welke voorwaarden handelingen of onthoudingen als misrijven kunnen worden
beschouwd (wat straffen?), die bepalen met welke strafrechtelijke sancties
daarop gereageerd kan worden (hoe straffen?) en die tijdelijke, de ruimtelijke en
de personele toepassingssfeer van de betrokken normen vastleggen (wanneer,
wie, waar straffen?)
▪ Strafwetboek 1867
• Formeel strafrecht (strafvordering, het strafprocesrecht, strafrechtspleging)
▪ Het geheel van de rechtsregels m.b.t. de vaststelling van misdrijven, de
opsporing, de vervolging en de berechting van de personen die ervan verdacht
worden een misdrijf te hebben gepleegd en de rechtsregels m.b.t. de organisatie,
bevoegdheid en werking van de publiekrechtelijke instellingen en organen die
daarmee belast zijn.
▪ Wetboek van Strafvordering 1808
• Samenhang
▪ Materieel en formeel strafrecht zijn met elkaar verbonden
▪ Het materieel strafrecht komt vooral tot leven door de toepassing ervan in het
kader van de strafrechtspleging
▪ Beide hebben een wezenlijk beschermende functie: het vermijden van
ongerechtvaardigd strafrechtelijk overheidsingrijpen
Hoofdstuk 2. Codificatie
Afdeling 1. Het Belgisch Strafwetboek
• Sinds 1867 hebben talloze nieuwe wetten het Strafwetboek gewijzigd en aangevuld
▪ Potpourri II-wet: zorgde ervoor dat alle misdaden (waarvoor normalerwijze een
proces in het hof van assisen nodig was) voor de correctionele rechtbank kunnen
komen en wijzigde ze de strafschalen voor wanbedrijven die het resultaat zijn
van een dergelijke correctionalisering.
Pagina 5 van 121
, ➢ GH 2017 vernietigde een aantal ongrondwettelijke bepalingen, zodat het
qua correctionalisering grotendeels terug naar ad is.
▪ Potpourri III-wet: hervormde de internering van geesteszieken
▪ Potpourri IV-wet: wijzigde o.m. de rechtspositie van gedetineerden en het
toezicht op de gevangenissen
▪ Potpourri V-wet: werkte enkele incoherenties weg.
Afdeling 2. Het Belgisch Wetboek van Strafvordering
• Elk systeem van strafvordering zal een compromis zijn tussen het maatschappelijke
belang, dat een bepaalde efficiëntie van het strafrechtelijke apparaat vergt, en het belang
van het individu, dat moet beschikken over een aantal rechten die hem beschermen tegen
ongecontroleerd, ongeoorloofde of buitensporige inmenging.
• Accusatoir procedure: de maatschappij neemt geen initiatief, maar de beschuldiging
gebeurt foor het slachtoffer van een misdrijf, waarmee de aangeklaagde evenwel op
gelijke voet staat. De rechter heeft een rol van een scheidsrechter die niet actief
tussenkomt in de loop van het proces.
• Inquisitoire procedure: de maatschappij gaat via een vertegenwoordigen van het gezag
de vervolging en berechting behartigen. De vervolgde wordt in een ondergeschikte
positie geduwd en de rechter werkt actief mee aan de procesvoering.
• Gemengd systeem: België kent een gemengd systeem, het onderzoek principieel
overwegend geheim, schriftelijk, en niet-contradictoir en de procedure voor de
vonnisgerechten in de regel mondeling, openbaar, en contradictoir is.
Hoofdstuk 3. Situering van het strafrecht tussen andere rechtsdisciplines
Afdeling 1. Autonomie van het strafrecht
§1 De functionele autonomie van strafrecht
• Het strafrecht draagt bij aan de rechtsvorming doordat het eigen grenzen trekt tussen
recht en onrecht in een aantal materies die niet worden geregeld door andere
rechtstakken.
• Het strafrecht is meer dan enkel sanctierecht, het heeft ook een autonome
rechtsvormende functie.
§2 De conceptuele autonomie van het strafrecht
• Strafrechters hoeven bij de interpretatie van de strafwetten en bij de toepassing van de
strafbepalingen, aan de begrippen, definities en instellingen die afkomstig zijn uit
andere rechtstakken, niet noodzakelijk dezelfde betekenis of draagwijdte geven als die
rechtstakken.
• Bij de interpretatie van strafwetten zal de rechter aan begrippen het burgerlijk recht soms
een andere inhoud geven.
▪ Bv: opzettelijk beschadiging of vernieling van andermans roerende
eigendommen – artikel 559 1° Sw
➢ Betekend roerende goederen en ook onroerende goederen door
incorporatie of bestemming
• In uitzonderlijke gevallen, strafrechter verplicht om bij de interpretatie van strafwetten
te schikken naar de regels van het burgerlijk recht – bv artikel 16 V.T.Sv.
§3 Autonomie van het strafprocesrecht ten aanzien van het gerechtelijk recht
• De regels van het Gerechtelijk Wetboek gelden aanvullend, voor het geval het
strafprocesrecht geen andere regeling inhoudt – artikel 2 Ger. W.
Pagina 6 van 121
, • De regels van het Gerechtelijk Wetboek mogen niet worden overgenomen of toegepast,
als ze onverzoenbaar blijken.
Afdeling 2. Publiekrechtelijk karakter
• Vanuit aard van de rechtsverhouding in het strafrecht, moet strafrecht worden
gekwalificeerd als publiekrecht.
▪ Het misdrijf doet een rechtstreekse rechtsverhouding ontstaan tussen de persoon
die het misdrijf pleegt en de Staat als soevereine macht.
➢ De openbare ministerie treedt op namens de rechtstatelijke
gemeenschap.
• Strafwetten zijn van openbare orde.
▪ Strafrecht is van dwingend recht
▪ Er mag geen afbreuk worden gedaan aan strafwetten die de openbare orde
betreffen door bijzondere overeenkomsten – artikel 2 BW.
➢ → nietig – artikel 1131 en 1133 BW.
➢ Niemand kan zich contractueel onttrekken aan zijn strafrechtelijke
aansprakelijkheid of zich rechtsgeldig verbinden om een misdrijf te
plegen.
Hoofdstuk 4. Indelingen van het strafrecht
Afdeling 1. Algemeen en bijzonder strafrecht
§1 Algemeen strafrecht
• Het algemeen gedeelte van het Strafwetboek van 1867 (Boek 1), met inbegrip van de
wetten die het sindsdien hebben gewijzigd of aangevuld en van de zogenaamde
complementaire strafwetten.
• Boek 1 Sw (artikel 1 tot en met 100ter)
▪ De misdrijven en hun bestraffingen in het algemeen
• Complementaire wetten
▪ Strafwetten die zonder in het Wetboek te zijn ingevoegd, worden geacht er
logisch en integraal deel van uit te maken
▪ Voorbeelden: de wet jeugdbescherming, de wet van huiszoeking
§2 Bijzonder strafrecht
• Het geheel van strafwetten waarin specifieke gedragingen strafbaar worden gesteld,
maar met vermelding van de daarop toepasselijke straffen.
• Boek II van het Strafwetboek (artikel 101-566 Sw.)
• De bijzondere strafwetten die niet in het Strafwetboek zijn ingevoegd.
▪ Bepaalde categorieën van burgers
➢ BV: Militair Strafwetboek
▪ Beperkte territoriale geldingsfeer
➢ Bv: provinciale of gemeentelijke reglementen en verordeningen
▪ Algemene personele en territoriale toepassing sfeer
➢ Bv: Drugswet
• Het bijzondere karakter zal erg vaak bijzondere, afwijkende procedureregels
meebrengen.
Pagina 7 van 121
,§3. De toepasselijkheid van de beginselen van het algemeen strafrecht op het bijzonder
strafrecht
• Algemene regel: de bepalingen van Boek 1 Sw zijn geheel van toepassing op de
misdrijven die in Boek 2 Sw worden omschreven.
• Ook de bepalingen van Boek 1 SW zijn van toepassing zijn op de misdrijven die in
bijzondere wetten en verordeningen strafbaar gesteld zijn – artikel 100 Sw
▪ Dit geldt ook voor de complementaire wetten, basisbeginselen van het materiele
strafrecht
• Uitzonderingen op de algemene regel
▪ (1) andersluidende bepalingen
➢ De bijzondere wet of verordening bepalen uitdrukken de afwijking van
de bepalingen van Boek 1 – lex specialis.
▪ (2) strafbare deelneming
➢ De bepalingen van Hoofstuk VII Sw over de strafbare deelneming aan
andermans misdrijven zijn in beginsel slechts van toepassing op
bijzondere wetten en verordeningen wanneer de bijzondere wetten en
verordeningen dit uitdrukkelijk bepalen.
▪ (3) verzachtende omstandigheden bij wanbedrijven
➢ De stafvermindering in geval van verzachtende omstandigheden bij
wanbedrijven, zoals omschreven door artikel 85 SW, is in beginsel
slechts van toepassing indien de bijzondere wet of verordening dit zelf
uitdrukkelijk bepaalt.
❖ Meestal het geval
Afdeling 2. Buitenlands en internationaal strafrecht
§1. Buitenlands Strafecht
• Misdrijven gepleegd op Belgisch grondgebied – artikel 3 Sw
• Vervolging in België voor een in buitenland gepleegd misdrijf – artikel 14 V.T.Sv.
• In uitzonderijke gevallen, de rechter verplicht een buitenlandse rechtsregel mee te
betrekken in zijn besluitvorming. Dat is het geval wanneer dubbele strafbaarstelling in
de beide betrokken landen een voorwaarde vormt voor bestraffing in België van in het
buitenland gepleegde misdrijven of internationaal samenwerking in strafzaken.
• In EU, wederzijdse erkenning, België, met procedurebeslissingen en rechterlijke
uitspaken uit andere lidstaten uitvoeren of respecteren.
§2. Internationaal strafrecht
• Materieel internationaal strafrecht
▪ De strafbaarstelling van misdrijven op internationaal vlak en de daarmee
samenhangende problematiek van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van
individuen en staten.
▪ Strafbaarstellingen door internationale organisaties of instellingen zoals de VN
▪ Voorbeelden: genocide, luchtvaarterrorisme, drugshandel
▪ Neurenberg en Tokio; ad hoc: ex-Joegoslavië, Rwanda; tribunalen
▪ Permanent internationaal strafhof : Internationaal Strafhof (ISH, ICC)
➢ Berechtingen van fysieke personen verdacht vaan zwaarwichtige
misdrijven tegen de internationale gemeenschap (genocide,
oorlogsmisdaden etc.)
➢ Kan enkel optreden als subsidiaire strafrechten als de soevereine staten
het internationaal misdrijf niet zelf kan of wil beschermen.
▪ Raad van Europe
Pagina 8 van 121
, ▪ De Europese Unie: Europees Strafrecht
• Rechtsmachtsrecht
▪ Het recht inzake de bevoegdheid van de staten om het bereik en de ruimtelijke
geldingssfeer, van hun strafwetten te bepalen.
▪ Extraterritoriale uitbreiding van de strafrechtelijke rechtsmacht
➢ Misdrijven die buiten het grondgebied van het Rijk worden gepleegd
door Belgen of vreemdelingen, mogelijk vervolgbaar in België – Artikel
4 Sw.
❖ Uitzonderingen
− Hetzij de bevoegdheden uit te breiden om in het
buitenland gepleegde misdrijven strafbaar en vervolgbaar
te stellen in België en deze bevoegdheden daadwerkelijk
uit te oefenen
− Hetzij daders van bepaalde in het buitenland gepleegde
misdrijven aan de bevoegde verzoekende staat uit te
leveren
• Internationale rechtshulp
▪ Geheel van tussen staatse afstemmingen buiten zijn grondgebied met diens
toestemming en medewerking
▪ Landen werken samen tegen criminaliteit en trachten de procedures voor
samenwerking te vereenvoudigen en versnellen.
▪ Primaire rechtshulp
➢ De ene staat draagt de afhandelingen van een strafzaak geheel of
gedeeltelijk over aan een andere staat
▪ Secundaire rechtshulp
➢ De ene staat biedt hulp bij de afwikkeling van een strafrechtelijke
procedure in een andere staat
➢ Kleine rechtshulp: vorm van interstatelijke strafprocedure-bijstand,
wederzijds geleverd ten behoeve van concrete strafzaken in de staat die
om deze bijstand verzoekt.
Deel 2. De Strafwet
Hoofdstuk 1. Het legaliteitsbeginsel
• Nullem crimen sine lege: geen misdrijf zonder wet
• Nulla poena sine lege: geen staf zonder wet
• Het legaliteitsbeginsel eist dat de gedragingen die strafbaar worden gesteld en de
straffen die daarop van toepassing zijn uitsluitend door of krachtens een wet worden
bepaald. Het is een van de meest fundamentele beginselen van het rechtsstatelijk
strafrecht.
• Het materieelrechtelijke legaliteitsbeginsel verankert als grondwettelijk beginsel –
artikel 12 en 14 GW en artikel 2, lid 1 Sw.
• Ook verankert in internationaal recht – artikel 7.1 EVRM en artikel 15.1° IVBPR.
• Oorsprong nauw verbonden met het ontstaan en het functioneren van de democratische
rechtstaat: een staat die geen onbeperkte macht heeft over de burgers.
• Speelt een belangrijke rol om de rechtszekerheid van de burgers te waarborgen tegen
rechterlijke willekeur.
• In het materieel strafrecht fungeert het als strafrechtpolitiek ontradingbeginsel, als een
instrument van gedragsbeïnvloeding: met de strafbaarstellingen trekt de wetgever
Pagina 9 van 121
, grenzen tussen moeten, mogen en niet mogen, en door de strafbedreiging poogt hij
iedereen tot het gewenste normconform gedrag aan te zetten. De wet waarschuwt,
vooraleer te straffen.
• Bevoegdheden die een inbreuk maken op een grondrecht, moeten wettelijk geregeld
zijn.
• Openbare ministerie verplicht misdrijven te vervolgen waarvan het kennis krijgt.
• Het legaliteitsbeginsel heeft uitsluitend betrekking op de strafbaarstelling (omschrijving
van strafbare gedragingen) en de straffen.
• Voor de wetgever vloeit de substantiële eis voort dat hij heldere en duidelijke strafwetten
moet maken, die zekerheid scheppen over de grenzen tussen strafbaar en niet-strafbaar
gedrag en over de daarop toepasselijke straffen.
• Voor de strafrechter vloeit het verbod om iemand te veroordelen voor gedragingen die
de wet niet als misdrijf heeft omschreven. Verbied de strafrechter ook een straf uit te
spreken waarvan de wetgever de aard en de maat niet heeft bepaald.
▪ De rechter ook formeel verplicht om bij een veroordeling de wetsbepalingen te
vermelden die de bestanddelen van het bewezen verklaard misdrijf bevatten
evenals een wetsbepaling die voor dat feit een straf bepaald – artikel 149 GW.
▪ Het legaliteitsbeginsel heeft een weerslag op de bronnen van het strafrecht, op
de problematiek van de interpretatie van de strafwetten en op deze van de
gelding van de strafwet in de tijd.
Hoofdstuk 2. Het legaliteitsbeginsel en de bronnen van het strafrecht
• Geen strafrecht zonder wettekst
• Een strafbepaling moet bij wet of krachtens een wet zijn uitgevaardigd – er is een wet
in materiele zin nodig
• Vereisten van een wettelijke regeling
Afdeling 1. Formele bronnen van het strafrecht
§1. Internationale verdragen
• Internationale verdragen met bepalingen voor het strafrecht kunnen een formele bron
van strafrecht zijn als zij in het Belgisch recht zijn ingepast, na parlementaire
goedkeuring – artikel 167, §2 en §3 Gw., bekrachtiging of ratificatie en na behoorlijke
bekendmaking – artikel 190 Gw.
• Ook normatieve bepalingen uitgevaardigd door de internationale/supranationale
instellingen die krachtens dergelijke verdragen werden opgericht – afgeleid recht
• Directe werken van internationale normen mogelijk bij een verweer tegen een
strafvervolging of voor de interpretatie van procedureregels. Behalve voor misdrijven
als genocide kunnen internationale regels nooit rechtstreeks de bron vormen van
strafbaarheid of strafverzwaring.
• De meeste bepalingen van EVRM die het strafrecht aanbelangen zijn rechtstreeks te in
te roepen voor de Belgische strafrechter
• De bepalingen van het EVRM bepalen niet wat strafbaar is en stelt geen straffen op
MAAR beperken het recht van staten om bepaalde strafbaarstellingen in te voeren,
bepaalde straffen op te leggen of op een bepaalde wijze uit te voeren.
• IVBPR erkent en meeste bepalingen hebben directe werking in de interne Belgische
rechtsorde.
• Het Verdrag van Schengen omvat verdwijnen van grenscontroles, vereenvoudigde
internationale rechtshulp, samenwerking tussen politiediensten, grensoverschrijdende
Pagina 10 van 121
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper deboeielieve. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,99. Je zit daarna nergens aan vast.
