Samenvatting
Samenvatting historische context Verlichting
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting historische context Verlichting
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 7 pagina's
Voorbeeld 2 van de 7 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Historische Context: Verlichting 1650-19001. Verlichte ideeën over een rechtvaardige samenleving (1650-1789)
Ontwikkeling wetenschap (door de eeuwen heen) voor 1650
Voorzichtig begin: sterrenkunde/meetkunde bij Egypte / Mesopotamië
filosofie bij de Chinezen
Echte begin: filosofie = wetenschap bij de Grieken (zowel natuur- als
menswetenschap) / Plato, Aristoteles, Pythagoras, etc.
Tijdens de Europese Middeleeuwen:
praktische uitvindingen (China – buskruit)
theoretische discussies en praktijk (Arabische Rijk – Ibn Rachid
(Averoes), Ibn Senna (Avicenna), enz + de “nul”, glas, klok)
Renaissance: humanisten herontdekken de Klassieke Oudheid (Erasmus)
hernieuwde wetenschappelijke belangstelling (Vesalius, Copernicus,
Da Vinci)
Wetenschappelijke Revolutie:
17e eeuw: West-Europa wordt wetenschappelijk toonaangevend,
voortbordurend op de Klassieken, de Chinezen en de Arabieren.
Oorzaken Wetenschappelijke Revolutie
1 door ontdekkingsreizen ontdekken Europeanen wetenschappelijke technieken in China
komen ze via de Arabische bibliotheken en universiteiten (opnieuw) in aanraking met de
Klassieken.
2 door ontdekkingsreizen ontdekken Europeanen de bolvorm van de aarde en komen in
aanraking met nieuwe gewassen, dieren en mensen, die ze willen bestuderen.
3 door verbetering van ambachtelijke technieken zijn wetenschappers beter in staat
onderzoek te doen. Denk aan lenzenslijpers, die de telescoop mogelijk maakten.
4 door de humanistische tekstanalyse zijn wetenschappers beter in staat de klassieke
werken te beoordelen (zij constateren bijvoorbeeld dat de Griekse klassieke filosofen
best wel eens foutjes maakten)
5 door de nadruk op het rationele vermogen. Vooral Descartes stond bekend om zijn
puur rationele (bijna wiskundige) manier van denken. Zo kwam hij tot het rationele
bewijs dat hij bestond, door te redeneren dat dat alleen mogelijk was omdat hij zich
ervan bewust was dat hij kon nadenken (dus een bewustzijn had, net als de andere
mensen). Hij noemde dit ‘bewust zijn’ simpelweg ‘zijn’: ik denk, dus ik ben.
6 door de bereidheid alle theorie te toetsen aan de werkelijkheid. Dit empirisme zien we
bij Newton (waarom valt iets naar beneden?) en bij Locke (waarom heeft de ene mens
meer rechten dan de ander?)
, Gevolgen van de wetenschappelijke revolutie voor de positie van de Kerk / godsdienst
- ontdekkingen over de positie van aarde/zon leidde tot gezichtsverlies van de Kerk en
dus minder vertrouwen / autoriteit van de Kerk / paus.
- godsdienst en geweten werden steeds meer gezien als zaken van het individu (want niet
universeel geldig!) en dus minder als een zaak van koningen en landen, die een religie
wilden opleggen / verbieden.
- wetenschappers / filosofen buigen zich over de godsvraag. Descartes komt met het
mechanistisch wereldbeeld (“God als horlogemaker”), Spinoza ziet God niet langer als
Schepper, maar als Schepping.
Verlichters passen wetenschappelijke methoden toe op de samenleving
In de 18e eeuw zien we dat steeds meer filosofen zich buigen over vragen als:
- waarom zijn deze tradities er?
- waarom is dit geloof ‘beter’ dan dat geloof?
- waarom heeft de koning zoveel macht? En de adel zoveel privileges?
- hoe moet je kinderen ‘goed’ opvoeden?
- wat moeten kinderen leren op school?
- kun je via onderwijs betere mensen ‘maken’?
Men kwam tot de conclusie dat met gebruik van verstand de maatschappij beter zou kunnen
worden. Dit rationele vooruitgangsdenken leidde tot een groot optimisme, al waren er ook
wel filosofen die twijfels hadden bij de reikwijdte van het menselijke verstand en van de
mogelijkheden tot vooruitgang (denk aan Hobbes, die -ervan uitgaande dat de mens
uiteindelijk altijd geneigd zou zijn tot het slechte- pleitte voor een sterke, autocratische
regering.
Enkele voorbeelden van Verlichters en hun ideeën
John Locke staat bekend om zijn ideeën over het sociaal contract, een ‘stilzwijgend’ verdrag
tussen volk en koning over regeren, waarbij de koning/regering belooft goed te regeren en
de bevolking belooft te gehoorzamen. Als de koning/regering zich niet aan de afspraak
houdt, heeft het volk het recht de koning/regering af te zetten. Daarnaast benadrukt Locke
de natuurrechten, de -in zijn rationele ogen- natuurlijke rechten van de mens. Hier doelt hij
uiteraard op vrijheid en gelijkheid. Veel van deze natuurrechten kennen we nu als
grondrechten in onze grondwet, of als mensenrechten in de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens.
Jean-Jacques Rousseau is het grotendeels eens met Locke, maar gaat een stapje verder.
Bijvoorbeeld bij volkssoevereiniteit (= het volk is de hoogste macht) is Rousseau voorstander
van directe democratie. Iedere wet zou volgens hem de uitdrukking moeten zijn van de
volkswil. Ook bij de natuurrechten gaat Rousseau verder dan Locke. Hij maakt zich
bijvoorbeeld hard voor mensenrechten voor arme mensen (beter lonen!) en voor slaven
(abolitionisme). Tot slot is Rousseau ook bekend om zijn pedagogische ideeën: geheel in lijn
met het rationeel optimisme, denkt hij dat goede opvoeding en goed onderwijs zal eliden tot
betere mensen, en dus ook een betere samenleving.
Montesquieu is vooral bekend om zijn ideeën om de tirannie, de alleenheerschappij van de
absolutistische koning in te dammen. Dit kan volgens hem alleen door de politieke macht in
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nieckm. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 48041 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen