Inhoud
Les 1: herstel en geschiedenis ..................................................................................................................................... 2
Les 2: bps model, ontstaan aandoeningen, hersenen, medicatie ............................................................................... 6
Les 3: angststoornissen, fobieën, dwang & obsessie, depressie en manie (bipolair) ............................................... 14
Les 4: LVB, geschiedenis ............................................................................................................................................ 21
Les 5: autisme (ASS) ................................................................................................................................................... 26
Les 6: dementie, delier .............................................................................................................................................. 32
Les 7: suïcide & rouw ................................................................................................................................................. 37
Les 8: verslaving ......................................................................................................................................................... 41
Les 9: psychose, PTSS & zelfbeschadiging ................................................................................................................. 47
Les 10: delinquent gedrag & verklaringsmodellen .................................................................................................... 53
Les 11: persoonlijkheidsstoornissen, cluster A, B & C ............................................................................................... 58
1
,Les 1: herstel en geschiedenis
Positieve gezondheid
Onderzoeker en voormalig huisarts Machteld Huber vroeg aan ruim 2.000 mensen wat zij verstaan onder
gezondheid. Wat blijkt? Het gaat mensen niet alleen om hun lichamelijke gezondheid. Ze vinden vooral een
betekenisvol leven belangrijk.
Kun je je bijvoorbeeld voldoende redden? Voel je je gelukkig of misschien juist eenzaam? En is er misschien
medische zorg nodig of steun uit je omgeving? Het gaat erom dat jij je gezond en energiek voelt, op de manier die
bij jou past. Dat is Positieve Gezondheid.
•Lichaamsfuncties – Ik voel me gezond en fit
•Mentaal welbevinden – Ik voel me vrolijk
•Zingeving – Ik heb vertrouwen in mijn eigen toekomst
•Kwaliteit van leven – Ik geniet van mijn leven
•Meedoen – Ik heb goed contact met andere mensen
•Dagelijks leven – Ik kan goed voor mezelf zorgen
Mensen met abnormaal gedrag – een geschiedenis
Middeleeuwen (500-1500):
◦ Zieken zijn ‘zotten’ en werden beschimpt en bespot. Als de familie niet voor hen wilde zorgen, deed niemand
het.
◦ Soms opgesloten, verstoten of gedood. De kerk beschouwt kwetsbare mensen als ‘bezeten’ (exorcisme).
◦ Pas rond 1442 komt er in Nederland een eerste gasthuis voor de opvang van geesteszieken.
Renaissance (1500-1780)
◦ Mensen gaan zich ‘beschaafder’ gedragen en het contrast met geesteszieken wordt groter. De intolerantie voor
zieken neemt toe.
◦ Geesteszieken werden opgesloten, maar konden wel dienen ter vermaak van ‘gezonde’ mensen of voor
dwangarbeid.
◦ Aan het eind van de 18e eeuw krijgt men meer aandacht voor de medische achtergrond van geestesziekte
Vanaf 1880 tot nu
◦ Langzame professionalisering van de psychiatrische zorg
◦ Steeds meer instellingen voor geesteszieken
◦ Betere wettelijke inbedding (tweede krankzinnigenwet in 1884)
◦ Meer open afdelingen, meer nazorg
2
,Het medische model
◦ De medische benadering van psychische klachten is, vooral als het gaat om diagnostiek en behandeling,
dominant aanwezig in de Nederlandse psychische gezondheidszorg.
De DSM
◦ Is ontstaan uit het medisch model
◦ De diagnoses suggereren dat het om welomschreven ziekten gaat, maar dat is niet zo. ◦ Een persoon heeft vaak
klachten die bij uiteenlopende diagnoses voortkomen
◦ Gedurende iemands ‘’carrière’’ in de psychiatrie veranderen de diagnoses ook regelmatig. ◦ Uit een diagnose is
de zorgbehoefte van de client niet af te leiden.
◦ De diagnose (het label) kan leiden tot bijwerkingen:
◦ Stigmatisering en uitsluiting
◦ Mensen gaan zich gedragen naar hun diagnose.
In Nederland heeft men al decennia geleden een Amerikaans systeem omarmd (DSM) →
Tegenwoordig nemen steeds meer mensen hier afstand van; Dit blijft ingewikkeld o.a. in verband met
zorgverzekeraars.
Waarom is het belangrijk om onderscheid te maken tussen erklären en verstehen bij het begrijpelijk maken van
psychische aandoeningen?
◦ Bij erklären (verklaren) gaat het om een wetenschappelijke verklaring.
◦ Dat kan wel belangrijk zijn, maar daarmee voelt een cliënt zich nog niet meteen begrepen – daar gaat verstehen
(begrijpen ) over.
Brugsymptomen: symptomen die bij verschillende diagnosen voorkomen.
- Angst
- Dwang
- Depressie
- Dissociatie
- Desorganisatie
- Psychose
- Manie
3
, Herstelgericht werken
De benadering van gezondheidsproblemen vanuit het recente model van positieve gezondheid biedt goede
aanknopingspunten om naar meer te kijken dan alleen de problemen en 'stoornissen' in de begeleiding van
mensen met psychische klachten.
Sociale omstandigheden spelen een niet te onderschatten rol in het ontstaan en in stand blijven van psychische
aandoeningen.
Culturele factoren spelen een rol in de manier waarop die worden beleefd en geuit, en een hulpverlener moet
daarbij kunnen aansluiten.
Rol van hulpverlener: De patiënt zien als mens
De hulpverlener laat zich niet primair leiden door de diagnose van de cliënt, maar erkent diens eigen visie, kracht,
wensen, deskundigheid en mogelijkheden voor herstel.
De hulpverlener streeft naar een gelijkwaardige relatie met de hulpvrager en gaat terughoudend om met zijn
eigen professionele inzichten.
Het is belangrijk dat de hulpverlener de fase van herstel onderkent waarin de hulpvrager zich bevindt, en daarbij
met zijn handelen aansluit.
Uniek proces
Herstel is een uniek proces van verandering waarbij de persoon een wereld van ziekte, isolement en beperking
verlaat. Ondanks de beperkingen van zijn psychische kwetsbaarheid komt hij tot een voor hem betekenisvol,
bevredigend, hoopvol en nuttig leven.
Herstel steunt op een aantal belangrijke pijlers: het vinden en onderhouden van hoop, het herstellen van een
positieve identiteit, het vinden van zin in het leven, het maken van eigen keuzes en het nemen van
verantwoordelijkheid voor het eigen leven.
Fasen van herstel
1. Overweldigd worden door de aandoening.
• De ontreddering en verwarring van de cliënt staan op de voorgrond.
2. Worstelen met de aandoening.
• De cliënt kent nog steeds angst om overspoeld te worden door de aandoening, maar vraagt zich nu ook af hoe
hij ermee verder kan leven.
3. Leven met de aandoening.
• In deze fase beseft de cliënt meer en meer dat hij in staat is om met de aandoening om te gaan.
4. Leven voorbij de aandoening.
• De aandoening raakt steeds meer op de achtergrond
4