Samenvatting
samenvatting scheikunde bovenbouw h1 t/m h9 vwo
- Vak
- Scheikunde
- Niveau
- VWO / Gymnasium
samenvatting scheikunde bovenbouw h1 t/m h9 vwo een samenvatting van het boek met begrippenlijst per hoofdstuk
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 86 pagina's
Voorbeeld 4 van de 86 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Chemie Overal 4/5/6 VWO ||| Samenvatting H1 t/m H19H1 | Scheiden en reageren
1.1 Zuivere stof en mengsel
Zuivere stoffen
Als je naar stofeigenschappen kijkt, bestudeer je de stof op macroniveau (waarneembaar met
zintuigen). Als je op microniveau (niveau van de kleinste deeltjes) naar een stof kijkt, bestaan de
meeste stoffen uit moleculen. Combinaties van atomen vormen samen moleculen.
Als een stof bestaat uit één soort bouwstenen, atomen of moleculen, dan is er sprake van een
zuivere stof. Als de bouwstenen van zo’n zuivere stof uit één soort atomen bestaan, dan is de stof
een element. Bestaan de bouwstenen uit twee of meer soorten
atomen, dan is de stof een verbinding.
Mengsels
Een mengsel bestaat uit twee of meer stoffen. Aan het uiterlijk
van een stof kun je meestal niet zien of je te maken hebt met
een zuivere stof of een mengsel. Je kunt erachter door een
experiment te doen, waarin stoffen een faseovergang
ondergaan.
Als het om een zuivere stof gaat, blijft de temperatuur tijdens
de faseovergang hetzelfde. De stof heeft een smeltpunt en een
kookpunt. Gaat het om een mengsel, dan loopt de temperatuur
tijdens de faseovergang langzaam op. Je spreekt dan van een
smelttraject en een kooktraject.
Soorten mengsels
Er zijn verschillende soorten mengsels waarvan je er drie moet kennen:
Een oplossing is een helder mengsel van vloeistoffen of van een vloeistof met een vaste stof of een
gas.
Een suspensie is een troebel mengsel van een vaste stof en een vloeistof, waarbij de vaste stof niet
is opgelost.
Een emulsie is een troebel mengsel van twee vloeistoffen, die eigenlijk niet
goed mengbaar zijn. Een verschil in dichtheid zorgt ervoor dat er twee
vloeistoffen boven elkaar ontstaan, een tweelagensysteem. Een emulgator,
met een hydrofiele kop (goed mengbaar met water) en een hydrofobe staart
(mengt niet of slecht met water), zorgt ervoor dat een emulsie niet ontmengt.
1.2 Scheidingsmethoden
Scheiden van een mengsel
Bij chemische reacties, ontstaat meestal een mengsel van reactieproducten. Om één stof te
bemachtigen, moet je het mengsel scheiden. Na afloop heb je dan de zuivere stoffen van het
mengsel. Op macroniveau maak je gebruik van het verschil in stofeigenschappen om een mengsel
te scheiden. Dat kan op een aantal manieren:
Verschil in deeltjesgrootte
Bij het scheiden van een suspensie maak je gebruik van het verschil in
deeltjesgrootte. De methode die je toepast, heet filtreren. De vloeistof is het
filtraat, de vaste stof is het residu.
Verschil in dichtheid
Als de dichtheid van de vaste stof groter is dan die van de vloeistof kun je bij
suspensies de vaste stof laten bezinken. Soms kun je dat proces versnellen door
te centrifugeren. Bij een emulsie ontstaat een tweelagensysteem.
1
,Chemie Overal 4/5/6 VWO ||| Samenvatting H1 t/m H19
Verschil in kookpunt
Bij een oplossing kun je bij het scheiden gebruik maken van het
verschil in kookpunt. Deze scheidingsmethode heet indampen.
Je kunt een oplossing ook scheiden door middel van destillatie. De
verdampte vloeistof wordt opgevangen (destillaat). Het deel dat
niet verdampt bij destillatie is het residu.
Verschil in oplosbaarheid
Bij een mengsel van vaste stoffen kun je een oplosmiddel
(extractiemiddel) toevoegen waardoor sommige stoffen oplossen en
andere niet. Deze scheidingsmethode heet extraheren.
Verschil in adsorptievermogen
Koolstof heeft een groot oppervlakte met veel holtes, waar moleculen aan kunnen
hechten. Deze methode van scheiden heet adsorptie. De koolstof is het
adsorptiemiddel.
Verschil in adsorptievermogen en oplosbaarheid
Een scheidingsmethode die van deze twee verschillen gebruikmaakt is
chromatografie. Een voorbeeld daarvan is papierchromatografie waarbij
sommige stoffen lager uitkomen dan andere door het verschil in adsorptie en
oplosbaarheid.
Elke stof heeft bij een bepaalde temperatuur en loopvloeistof een Rf-waarde.
De Rf-waarde bereken je door de afstand (A) van het punt van opbrenging tot
het punt waarbij de kleurstof is blijven steken delen door de afstand (B) van het
𝐴
punt van opbrenging tot waar de loopvloeistof is opgetrokken. In formulevorm: 𝑅𝑓-𝑤𝑎𝑎𝑟𝑑𝑒 = 𝐵
1.3 Chemische reacties
Kenmerken van een chemische reactie
Voorchemische reacties kun je een aantal kenmerken opnoemen:
● De beginstoffen verdwijnen en er ontstaan reactieproducten.
● De totale massa van de beginstoffen is gelijk aan de totale massa van de reactieproducten.
● Stoffen reageren en ontstaan in een vaste massaverhouding.
● Er is een minimum temperatuur nodig om een reactie te laten verlopen: de reactie-
temperatuur.
● Bij elke chemische reactie is er een energie-effect: soms is er energie nodig, soms komt er
energie vrij.
Het energie-effect van een reactie
Alle stoffen bezitten een bepaalde hoeveelheid chemische energie. Een reactie waarbij energie
vrijkomt (bijvoorbeeld in de vorm van energie of warmte), is een exotherme reactie: de begin-
stoffen bezitten meer energie dan de reactieproducten.
Er zijn ook reacties waarbij voortdurend energie nodig is. Dit zijn endotherme reacties: de
reactieproducten bezitten meer energie dan de beginstoffen.
Ontledingsreacties, zijn meestal endotherm.
Activeringsenergie
Een chemische reactie kan niet bij elke temperatuur verlopen. Voor
elke chemische reactie is een bepaalde minimale temperatuur nodig,
de reactietemperatuur.
Om de reactie te starten moet je dus eerst energie toevoegen om de
stoffen op de reactietemperatuur te brengen. Deze energie heet de
activeringsenergie.
Energiediagrammen
Het energie-effect van een chemische reactie kun je weergeven in een
energiediagram. In zo’n diagram staat de hoeveelheid energie op de
verticale as. De horizontale as heeft geen grootheid of eenheid.
2
,Chemie Overal 4/5/6 VWO ||| Samenvatting H1 t/m H19
Er zijn drie niveaus:
● Eén niveau voor de energie van de beginstoffen;
● Eén niveau voor het energieniveau van de reactieproducten;
● Eén niveau voor de geactiveerde toestand. Deze wordt bereikt
wanneer er voldoende energie is toegevoerd zodat de reactie kan
starten.
Het verschil tussen de hoeveelheid energie van de beginstoffen en
reactieproducten, heet de reactie-energie.
1.4 Snelheid van een reactie
Reactietijd en reactiesnelheid
De tijd die is verstreken tussen het mengen van stoffen en het einde van de reactie is de reactie-
tijd.
Als de reactietijd korter is, dan is de reactiesnelheid veel groter. De reactiesnelheid is de
hoeveelheid stof die per seconde en per liter ontstaat of verdwijnt.
Welke factoren bepalen de snelheid van een reactie?
Er zijn een aantal factoren die invloed kunnen uitoefenen op de reactiesnelheid:
● Hoe groter de verdelingsgraad, dat wil zeggen hoe fijner de stof is verdeeld, des te sneller
verloopt de reactie.
● De soort stof heeft ook invloed op de reactiesnelheid.
● Als de concentratie van de beginstoffen groter wordt, neemt de reactiesnelheid toe.
● Wordt de temperatuur hoger, dan wordt de reactiesnelheid ook hoger.
● Ten slotte kun je de reactiesnelheid beïnvloeden met een hulpstof, een katalysator. Een
katalysator is een stof die een reactie sneller laten verlopen zonder zelf verbruikt te worden.
Een enzym is een katalysator die een biologische reactie versnelt.
Botsende deeltjes en reactiesnelheid
Om de invloed van de bovengenoemde factoren te klaren is
het botsende-deeltjesmodel opgesteld.
Een reactie zal alleen optreden als de botsing van deeltjes
hard genoeg is (effectieve botsing). Hoe groter het aantal
botsingen per seconde en per liter, des te groter is het
aantal effectieve botsingen en des te sneller verloopt de
reactie.
Invloed van de concentratie
Hoe hoger de concentratie (meer deeltjes in een bepaald
volume), hoe meer effectieve botsingen er per seconde
zijn en dus een verhoging van de reactiesnelheid.
Invloed van de temperatuur
Als je de temperatuur verhoogt, gaan de reagerende deeltjes sneller bewegen. Hierdoor neemt het
percentage effectieve botsingen toe. Per 10°C stijging, verdubbelt de reactiesnelheid.
Invloed van de verdelingsgraad
Hoe groter de verdelingsgraad, des te groter is het contactoppervlak. Er kunnen zo meer botsingen
per seconde aan het oppervlak plaatsvinden. Een mengsel waarbij de stoffen tot op de kleinste
deeltje, het microniveau, gemengd zijn is een homogeen mengsel.
Bij reacties waarin stoffen niet in dezelfde fase zitten, zijn ze niet tot op microniveau gemengd.
Dit zijn heterogene mengsels.
Activeringsenergie en reactiesnelheid
De invloed van de soort stof en de aanwezigheid van een katalysator, kun je verklaren met de
activeringsenergie.
Invloed van de soort stof
Door de soort stof kan het voorkomen dat er voor een reactie minder energie nodig is om in de
geactiveerde toestand te belanden. Hierdoor zal een reactie ook sneller verlopen.
3
, Chemie Overal 4/5/6 VWO ||| Samenvatting H1 t/m H19
Invloed van een katalysator
De aanwezigheid van een katalysator zorgt ervoor dat een reactie sneller verloop en/of bij een
lagere temperatuur. Een katalysator zorgt ervoor dat de geactiveerde toestand eerder wordt
bereikt. De reactie-energie blijft met een katalysator wel hetzelfde.
1.5 Afsluiting
Overzicht begrippen
Botsende- Factoren die de reactiesnelheid beïnvloeden kun je verklaren met het
deeltjesmodel botsende-deeltjesmodel en de activeringsenergie.
Chemische reacties Tijdens een chemische reactie veranderen de beginstoffen in reactie-
producten. Een chemische reactie verloopt pas als de temperatuur even
hoog is als of hoger is dan de reactietemperatuur. Bij elke chemische
reactie treedt een energie-effect op.
Energiediagram Een energiediagram geeft het energie-effect en de activeringsenergie
van elk proces weer.
Energie-effect Een proces is exotherm als er tijdens het proces energie aan de
omgeving wordt afgestaan. Een proces is endotherm als er tijdens het
proces energie vanuit de omgeving wordt opgenomen.
Mengsels Een mengsel heeft een smelttraject en een kooktraject. Drie soorten
mengsels zijn oplossing, suspensie en emulsie. Een emulsie kan
ontmengen tot een tweelagensysteem. Een emulgator voorkomt het
ontmengen van een emulsie. Een emulgatormolecuul heeft een
hydrofiele kop (mengt met water) en een hydrofobe staart (mengt niet
met water).
Reactiesnelheid De reactiesnelheid is de hoeveelheid stof die per seconde en per liter
reactiemengsel ontstaat of verdwijnt.
De reactiesnelheid wordt bepaald door vijf factoren: de verdelingsgraad
van een stof, de soort stof, de temperatuur, de concentratie(s) van de
reagerende stof(fen) en de katalysator.
Scheidingsmethoden Scheiden is het sorteren van moleculen. Scheidingsmethoden maken
gebruik van verschil in stofeigenschappen van de stoffen in het mengsel.
Scheidingsmethoden zijn filtreren, bezinken, centrifugeren, indampen,
destilleren, extraheren, adsorptie en chromatografie.
De vaste stof die bij filtreren in het filter blijft en bij het destilleren in
de kolf is het residu. De stof die door het filter loopt is het filtraat. Die
stof die bij destilleren condenseert is het destillaat.
De Rf-waarde van een stof bij chromatografie is de verhouding van de
afstand die de stof aflegt ten opzichte van de loopvloeistof.
Zuivere stof Een zuivere stof bestaat uit één soort bouwstenen. Een zuivere stof heeft
een smeltpunt en een kookpunt. Als op microniveau de bouwstenen van
zo’n zuivere stof uit één soort atomen bestaan, dan is op macroniveau de
stof een element. Bestaan de bouwstenen uit twee of meer soorten
atomen, dan is op macroniveau de stof een verbinding.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Aya020. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,66. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 51662 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen