HC 1: 6-11-2023
Dr. C. Bertram
Kunstwerelden - Inleiding
1. Waarom naar een mondiaal perspectief streven?
->Op welke manier kunnen we buiten comfort zone stappen en
verder kijken wat er op de wereld aan kunst is.
2. Kunstwerk en kunstgeschiedschrijving (de duiding, hoe plaats je een
kunstwerk in de context?)
3. Wat kan het vak kunstwerelden wel/niet bieden?
4. Opdrachten
1. Waarom naar een mondiaal perspectief streven?
Er zijn weinig grenzen, we kunnen makkelijk aan informatie komen.
Verruimen van de blik.
Er is een multiculturele samenleving, waardoor dit steeds belangrijker
wordt. Nederlandse kunst is niet meer witte kunst van de 17e en 18e E.
De nieuwsgierigheid concentreerde zich vooral op West-Europa (Frankrijk,
Engeland en Duitsland). Er wordt al weinig over kunst in Oostblok
geschreven. Er is sprake van Eurocentrisme.
Nederlandse kunst is niet Nederlands pur sang (niet monolithisch). Er zijn
invloeden van buitenaf. Inclusiviteit.
Het idee van dekolonisatie; roofkunst, geïmporteerde kunst. Het gebruik
maken van een andere machtsstructuur in de koloniën. Slavernij ging
samen met kolonialisme in de 18e en 19e E.
Nieuwsgierigheid/interesse
Openheid voor andere culturen
Inclusiviteit in tijden van veranderende bevolkingssamenstelling
Dekolonisatie van de kunstgeschiedenis-> de zuivering van koloniaal
gedachtegoed.
Er komt een machtsstructuur in de koloniën.
Kolonialisme gaat om andere werelddelen en dat gaat samen met:
Economisch, militaire en juridische overheersing:
Het in bezitnemen van buiten Europese territoria. Andere
werelddelen.
Het verschil tussen een handelsmissie en een machtsstructuur met
als doel om de bevolking te dwingen tot iets wat ze zelf niet willen,
bv een juridisch stelsel waarbij witte mensen meer recht hebben dan
zwarten. Dit gaat vaak samen met handhaving middels militaire
macht. Een vb is de KNIL als instrument om het Nederlands gezag in
Ned. Indië overeind te houden. Het gaat ook samen met het
handhaven van economische structuren die voor de kolonisten van
, belang zijn. Er komt een monocultuur van gewassen, gericht op de
buitenlandse markt, bv. rubber voor autobanden. Bij dekolonisatie zit
het achtergebleven land met een structuur die eigenlijk niet bij het
land past.
De interesse in de kunst en cultuur uit koloniën. Bronnen zijn
gestoeld op Europese verzameldrift. Wat is het pure catalogiseren en
zijn de wereldbeelden die je terugvindt in die verzamelingen?
Economische, militaire en juridische overheersing->Je kunt niet
koloniseren zonder een koloniaal wereldbeeld: een rechtvaardiging
waarom je een land in bezit mag nemen.
Koloniaal wereldbeeld: Meestal onderontwikkeld en mogen blij zijn
dat er vooruitgang komt; achterlijk vs ontwikkeld (racisme). Wit
heeft recht op de wereld en daar moeten andere volken zich aan
schikken. Ze moeten blij zijn.
Bij missie en zending (religieus): we helpen ze af van hun religie en
mogen blij zijn dat ze nu in de hemel komen. Witte mensen vertellen
waarom ze recht hebben op koloniën-> koloniaal wereldbeeld.
Dekolonisatie->Hoe haal je dit wereldbeeld eruit? (Dit werd als normaal
gezien.)
2. Kunstwerk en kunstgeschiedschrijving
Kunstwerk
Bij kunstwerelden komen 3 grote groepen kunstwerken aan bod:
1.Europese kunstwerken met andere volken als motief
2.Kunstwerken die elementen van kunst uit andere culturen
incorporeren (en van culturele uitwisseling getuigen)
3.Kunstwerken en architectuur uit andere culturen
1: Oriëntalisme: Eckhout uit Kolfin en Giraud uit Esner. Projectie op Noord-
Afrika, sensueel bv. Dekoloniale blik: de samenleving zag er anders uit dan
er geschilderd is.
2: Bellini uit Bruggen-Israels (hij heeft verder gekeken dan zijn directe
omgeving: uitwisseling tussen landen, kunstvoorwerpen), inspiraties
Japanse kunst van Gogh. De handel zorgt voor verspreiding van
kunstwerken. Japonisme in de 20e E en dat in eigen kunstwerk toepassen.
Sporen terugvinden van uitwisseling van wereldkunst/kunstenaars die er
actief iets mee doen.
3: Benin bronzen en 16e/17e E (Kolfin), Moeder en kind van Jamini Roy in
de jaren 1920, (Sunderason), Hausa woning Nigeria, postkoloniale
architectuur Afrika (Woudstra), Werelderfgoedlijst, tempels in Bagan,
Myanmar-> 10e-14e E (Bertram).
,Het kunsthistorische verhaal (narratief)
!!!!Trefwoorden uit tekst die belangrijk zijn. Termen komen in tentamen
terug.
Kernvraag is: (wat wil je opsteken?)
Gaat de interesse uit naar->
1. De Europese (of Noord-Amerikaanse) cultuur maar dan in situaties
waarin ze in aanraking kwam met andere culturen? (Denk aan
handel, reizen, stichting van koloniën etc). Verbreding en verdieping
van Europese perspectief.
2. De kunst buiten Europa/VS met haar eigen geschiedenis en ideeën
over schoonheid, betekenis, maatschappelijke relevantie,
spiritualiteit etc.
Beide benaderingen komen aan bod. Je moet snappen welke van de twee
invalshoeken een hc bedient.
1. Interesse in de Europese (of N. Amerikaanse) cultuur in
situaties waarin ze in aanraking kwamen met andere
culturen:
->Wat zijn de voordelen van deze invalshoek en wat zijn de nadelen?
Voordelen:
We maken een kleine stap buiten onze eigen/Europese/Noord-
Amerikaanse cultuur en verrijken onze kijk op de eigen cultuur door
deze met kunst van elders te confronteren.
We opereren echter voornamelijk binnen een cultuur die ons min of
meer vertrouwd is.
We kunnen het voor kunst in Europa/VS ontwikkelde kunsthistorische
instrumentarium zonder aanpassingen gebruiken. (Je hoeft het grote
narratief niet aan te passen, maar alleen aanvullen. Je blijft binnen
eigen comfortzone en aanhaken op wat al geschreven is. Er is al veel
geschreven over Europese kunst.)
We beschikken vaak over geschreven bronnen.
Relatief veel kunsthistorici zijn ermee bezig en produceren
secundaire literatuur die we kunnen gebruiken.
Engels is overheersende wetenschapstaal.
Nadelen:
We zijn opnieuw bezig met de cultuur van Europa/VS bezig.
We benaderen andere culturen vanuit onze eigen referentiekaders
en waardemaatstaven.
, Kort en goed: we leren zeker meer over de cultuur van Europa en de
VS, maar niet noodzakelijk meer over de eigenheden van kunst en
cultuur elders en komen maar een klein stapje nader bij een
mondiaal perspectief.
2. Interesse in de kunst buiten Europa/VS met haar eigen
geschiedenis en ideeën over schoonheid, betekenis,
maatschappelijke relevantie, spiritualiteit etc.
Voordelen:
We begeven ons buiten onze kunsthistorische comfortzone.
We leren potentieel andere concepten van kunst en cultuur kennen.
Omdat we hier in Europa/VS relatief weinig van weten is de kans
groter dat geleerden uit andere werelddelen kunnen participeren;
mensen uit elders participeren. (inclusiviteit) (docenten bv)
Nadelen:
Taalbarrière (dat zou ook binnen Europa een rol kunnen spelen). Het
is voornamelijk Engels.
Ontbrekend referentiekader; ideeën wat kunst is en waarom je het
maakt. We weten bv hoe Rembrandt werkte, maar niet van andere
landen.
Weinig wetenschappelijke (secundaire) literatuur; er zijn veel
instituten (Getty) en landen die dat niet hebben, lopen achter op
deze wetenschapsmachine.
Voormalige kolonie: koloniale vooroordelen? Die vonden ingang in
kunsthistorische literatuur van de afgelopen decennia.
Termen uit de discussie: (zie literatuur DaCosta Kaufmann, Elkins,
Upton)
DaCosta Kaufmann:
Global/world art history; global hangt aan globalisering
(hedendaagse kunst). World art; daar maakt global een deel van uit.
Cross-cultural; uit verschillende culturen voorbeelden vinden. Bv
religie in de wereld, huisvesting.
Eurocentrism; focus op Europa. Negatief, er wordt alleen naar
Europese bronnen en objecten gekeken. Werelderfgoedlijst is ook
bijna alleen in Europa en een fractie in andere werelddelen.
Cultural influence/transfer: eenrichtingsverkeer, Europa
beïnvloedt een ander land. In groot narratief; wat Europa aan de
wereld gaf (transfer).
Appropriation: participatie, je neemt iets uit handen van een
gemeenschap en je gaat er iets mee doen. De gemeenschap moet
lijdzaam toezien op wat ermee gebeurt en heeft er niets meer over
te zeggen. Als er machtsverhoudingen zijn, dan is het negatief. Aan
