Inhoudsopgave Hoorcolleges
Hoorcollege 1: Introductie tot Terrorisme (5 november)
Hoorcollege 2: Conceptualisering van Terrorisme (8 november)
Hoorcollege 3: Geschiedenis van Terrorisme (12 november)
Hoorcollege 4: Niet-statelijk Terrorisme na de Koude Oorlog (15 november)
Hoorcollege 5: Terrorisme als Strategie (19 november)
Hoorcollege 6: Oorzaken van Terrorisme (22 november)
Hoorcollege 7: Gender (26 november)
Hoorcollege 8: Beweegredenen van Extreemrechtse Activisten (29 november)
Hoorcollege 9: Rol van de Staat en Staatsterrorisme (3 december)
Hoorcollege 10: Framing (6 december)
Hoorcollege 11: War on Terror en Securitisatie (10 december)
Hoorcollege 12: Niet-militair Contraterrorisme (13 december)
Hoorcollege 13: Invloed van (Contra)terrorisme op Beeldvorming over Moslims
(17 december)
Hoorcollege 14: Responsiecollege en Overzicht van de Cursus (20 december)
Samenvatting van alle colleges
(Achter elk hoorcollege is een samenvatting gegegeven van de verplichte literatuur die bij de colleges
hoort)
1
,Hoorcollege 1. (5 nov.)
Introductie
Focus op bepaalde vorm van terrorisme → Wat telt wel of niet als terrorisme?
Focus op Westerse wereld → Waar vind terrorisme plaats?
Focus op het heden → Is terrorisme een recent verschijnsel?
Focus op bepaalde vorm van terrorisme → Wat telt wel of niet als terrorisme?
Wat is terrorisme? Terrorisme is een complex begrip waarvoor geen universeel
geaccepteerde definitie bestaat. Dit gebrek aan consensus blijkt uit het feit dat er meer dan
200 verschillende definities zijn verzameld, elk met eigen nuances en accenten.
Desondanks bevatten veel van deze definities enkele gemeenschappelijke aspecten die
helpen bepalen of een bepaalde daad als terrorisme kan worden beschouwd.
Enkele kernaspecten van terrorisme:
1. Vorm van geweld: Terrorisme omvat het gebruik van opzettelijk geweld of de
dreiging daarvan, gericht op mensen of symbolische doelen (zoals gebouwen,
bijvoorbeeld een moskee). Het geweld is bedoeld om meer te doen dan directe
schade veroorzaken; het dient een groter doel.
2. Politiek, ideologisch of religieus doel: Terroristische daden hebben altijd een
achterliggend doel dat verder gaat dan het directe doelwit. Het is geen crimineel of
psychotisch geweld zonder bredere context, maar eerder een bewuste poging om
politieke, religieuze of ideologische verandering teweeg te brengen.
3. Angst zaaien als strategie: Een essentieel onderdeel van terrorisme is het creëren
van gevoelens van angst in de bredere bevolking. Het slachtoffer van het geweld is
vaak niet het uiteindelijke doel, maar dient eerder als middel om een boodschap over
te brengen en zo angst te zaaien.
4. Boodschap en publiek: Terrorisme is gericht op het overbrengen van een
boodschap aan een publiek dat verder gaat dan de directe slachtoffers. Door geweld
te plegen, willen terroristen beleidsmakers, overheden, of de samenleving als geheel
beïnvloeden.
Definitiekwesties en perspectief
Het verschil tussen wat wel en niet als terrorisme wordt beschouwd, is vaak subjectief en
afhankelijk van het perspectief. Voor de een is een "vrijheidsstrijder" iemand die tegen
onderdrukking vecht, terwijl een ander dezelfde persoon een "terrorist" noemt, afhankelijk
van de politieke context en de manier waarop de middelen en doelen worden
geïnterpreteerd.
Het ontbreken van een eenduidige definitie maakt de classificatie van bepaalde
gebeurtenissen als terrorisme vaak onderwerp van debat. Bijvoorbeeld, sommige aanvallen
kunnen duidelijk een politiek of ideologisch doel hebben (zoals de moord op Theo van
Gogh), terwijl andere incidenten moeilijker te classificeren zijn omdat ze vanuit persoonlijke
of criminele motieven voortkomen (zoals de aanslag tijdens Koninginnedag in 2009).
2
,Case 1: Theo van Gogh (2004)
● Motief: Theo van Gogh werd vermoord door Mohammed Bouyeri, een extremistische
islamist, die zich gekwetst voelde door de kritiek van Van Gogh op de islam, met
name door de film Submission. Hij wilde hiermee een religieus-ideologisch statement
maken.
● Geweld en Doelwit: Van Gogh werd neergeschoten en neergestoken, gevolgd door
het achterlaten van een dreigbrief. Het doelwit was een burger, en de daad was
bedoeld om angst te zaaien en vrijheid van meningsuiting te onderdrukken.
● Valt dit onder terrorisme? Ja, deze aanslag kan als terrorisme worden beschouwd
vanwege het ideologische doel en het intimideren van de samenleving.
Case 2: Koninginnedag (2009)
● Motief: Tijdens Koninginnedag in 2009 in Apeldoorn probeerde Karst Tates met een
auto de koninklijke familie aan te vallen, maar raakte in plaats daarvan omstanders.
Hij handelde vermoedelijk uit persoonlijke frustratie, zonder een politiek of
ideologisch doel.
● Geweld en Doelwit: Het doelwit was de koninklijke familie, maar het geweld trof
vooral onschuldige burgers. Er was geen ideologisch of politiek motief.
● Valt dit onder terrorisme? Nee, dit wordt over het algemeen niet als terrorisme
gezien, omdat er geen duidelijk politiek of ideologisch motief was.
Case 3: Enschede (2016)
● Motief: In 2016 werd er brand gesticht bij een moskee in Enschede. De daders
werden gemotiveerd door anti-islamitische overtuigingen en wilden de
moslimgemeenschap angst aanjagen.
● Geweld en Doelwit: Het doelwit was de moskee, gekozen om religieuze redenen.
Het doel was om angst te creëren en een groep te intimideren.
● Valt dit onder terrorisme? Ja, dit incident wordt als terrorisme beschouwd, gezien
het ideologisch gemotiveerde geweld dat gericht was op een specifieke
bevolkingsgroep.
Case 4: Peter R. de Vries (2021)
● Motief: De moordaanslag op Peter R. de Vries was waarschijnlijk ingegeven door
zijn rol als adviseur en vertrouwenspersoon in strafzaken. Het doel was om zijn
invloed op gerechtelijke procedures te beëindigen.
● Geweld en Doelwit: Peter R. de Vries was een journalist en misdaadbestrijder, en
de aanslag was bedoeld om hem te stoppen. Het motief lijkt vooral crimineel, niet
politiek of ideologisch.
● Valt dit onder terrorisme? Nee, deze aanslag wordt gezien als een daad van
georganiseerde misdaad, zonder een ideologisch of politiek doel. Het valt daarom
niet onder terrorisme.
3
, Case 5: Erasmusbrug Rotterdam (september 2024)
● Motief: Bij de Erasmusbrug in Rotterdam vond een steekincident plaats waarbij de
dader willekeurige voorbijgangers aanviel en de aanval een "Israëlische steek"
noemde. De dader riep ook "Allahoe akbar," wat kan duiden op een ideologisch
motief.
● Geweld en Doelwit: De aanval was willekeurig gericht op burgers, met een
mogelijke extremistische motivatie. Het doel was om angst te zaaien en mogelijk een
politiek statement te maken.
● Valt dit onder terrorisme? Ja, dit incident kan als terrorisme worden beschouwd
vanwege het gebruik van geweld tegen burgers, het ideologische motief, en de
intentie om angst te creëren.
Case 6: Gaza (oktober 2023 - heden)
● Motief: Het conflict in Gaza omvat militaire acties van zowel Hamas als Israël.
Hamas gebruikt geweld om politieke doelen te bereiken, zoals verzet tegen
Israëlische bezetting. Israël reageert op aanvallen op burgers.
● Geweld en Doelwit: Beide partijen richten zich soms op burgers, wat politieke druk
uitoefent. Hamas' raketaanvallen zijn bedoeld om Israël te treffen en angst te zaaien.
● Valt dit onder terrorisme? Dit is een controversieel onderwerp. Het gebruik van
geweld door Hamas kan worden gezien als terrorisme vanwege het ideologische
doel en de burgerdoelwitten. Het geweld van Israël wordt doorgaans gezien als
onderdeel van een asymmetrisch conflict en niet als terrorisme, hoewel de
disproportionaliteit van het geweld soms wordt bekritiseerd.
Het gebrek aan consensus over wat precies als terrorisme wordt beschouwd, komt door
subjectiviteit en de verschillende manieren waarop mensen het interpreteren. Vooroordelen
en politieke belangen spelen hierbij een grote rol. Wat door de ene groep of regering als
terrorisme wordt gezien, kan door een andere juist als een legitieme vrijheidsstrijd worden
beschouwd. Bovendien wordt de term "terrorist" vaak door regeringen misbruikt om politieke
tegenstanders te delegitimeren of zwart te maken. Hierdoor ontstaat er een tegenstrijdig
gebruik van de term, afhankelijk van wie de macht heeft en wie het geweld gebruikt.
Daardoor bestaat er niet één duidelijke definitie van ‘terrorisme’; het hangt altijd af van wie
ernaar kijkt.
Focus op het westen→ waar vind terrorisme plaats?
Het verschil tussen statelijk en niet-statelijk terrorisme ligt in de betrokken actoren:
● Statelijk terrorisme: Dit wordt gepleegd door een overheid tegen burgers, zowel in
eigen land als in het buitenland, om controle te behouden of tegenstanders te
onderdrukken. Voorbeeld: politieke repressie door een dictatoriaal regime.
● Niet-statelijk terrorisme: Dit wordt uitgevoerd door niet-overheidsactoren, zoals
groepen of individuen, die geweld gebruiken om politieke, ideologische, of religieuze
doelen te bereiken. Voorbeeld: een aanslag door een extremistische groepering.
4
