Samenvatting
Samenvatting 'Theology of the Old Testament', W. Brueggemann
Een samenvatting van de Theologie van het Oude Testament van Walter Brueggemann.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 84 pagina's
Voorbeeld 4 van de 84 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
2 beoordelingen
Door: rene_coster • 3 jaar geleden
Door: hschotanus1 • 3 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
SamenvattingTheology of the Old Testament: Testimony, Dispute, Advocacy
Augsburg Fortress, 1997
W. Brueggemann
Inhoud
Inleiding 1
1. Terugblik 1 2
2. Terugblik 2 7
Deel I ISRAËLS KERNGETUIGENIS 14
3. Israëls praktijk van getuigenis 14
4. Getuigenis in verbale zinnen 16
5. Bijvoeglijke naamwoorden: JHWH met kenmerkende markeringen 21
6. Zelfstandige naamwoorden: JHWH als Constant 23
7. JHWH volledig uitgesproken 27
Deel II ISRAËLS TEGEN-GETUIGENIS 31
8. Kruisonderzoek naar Israëls kerngetuigenis 31
9. De verborgenheid van JHWH 33
10. Dubbelzinnigheid en het karakter van JHWH 36
11. JHWH en negativiteit 39
12. De spanning vasthouden 42
Deel III ISRAEL'S ONGEVRAAGDE GETUIGENIS 42
13. Israëls ongevraagde getuigenis 42
14. Israël als JHWH’s Partner 43
15. De menselijke persoon als JHWH’s partner 48
16. De naties als JHWH’s partner 53
17. Creatie als JHWH’s Partner 56
18. Het drama van partnerschap met JHWH 58
Deel IV ISRAËL'S GELABELDE GETUIGENIS 61
19. Het bemiddelen van de tegenwoordigheid van JHWH 61
20. De Torah als Middelaar 62
21. De koning als middelaar 64
22. De profeet als middelaar 66
23. The Cultus als bemiddelaar 69
24. De wijsheid als middelaar 73
25. Wijzen van bemiddeling en leven met JHWH 75
Deel V DE TOEKOMST VAN THEOLOGISCHE INTERPRETATIE 76
26. Interpretatie in een pluralistische context 76
27. De constitutieve kracht van Israëls getuigenis 79
28. Enkele alomtegenwoordige problemen 79
29. Bewegen naar waarheidsspreken 82
1
,Inleidend
Jaren 20 – 50: Walther Eichrodt & Gerhard von Rad waren leidend. Nu in het postmodernisme zijn de
zekerheden van historische kritiek op de achtergrond geraakt. De onzekerheid van het Oude
Testament is onderdeel van de aard van het Oude Testament. Het Oude Testament heeft een
‘unsettled’ karakter. Er is dus geen eenduidige verklaring. Het is niet epistemologisch of cultureel, maar
theologisch. Dit wijkt dus erg af van Eichrodt en Von Rad die de heersende modellen bepaalden.
De onzekerheid/onrust moet worden geëerd en niet opgelost, het is een meerlagig pluralisme. Dit
pluralisme kan worden gezien als:
a. pluralisme van geloofsaffirmaties van JHWH zelf
b. pluralisme in gebruik van methodes (niet alleen Historische Kritiek)
c. pluralisme van diverse interpreterende gemeenschappen
Een coherent statement over de inhoud, of een thematische weergave is daarmee onmogelijk. De
focus moet liggen op processen, procedures en het interactieve potentieel.
Daarom is gekozen voor de ‘rechtbank-metafoor’, waarin alle claims m.b.t. JHWH worden behandeld.
Daarom:
1. Getuigenis: het karakter van de claims in het Oude Testament, staat open voor recensie
2. Dispuut: tegengestelde waarheden tegenover elkaar. Uiteindelijk volgt er een uitspraak die komt
tot een geaccepteerde versie van de waarheid.
3. Verdediging: om tot een versie van de waarheid te komen. Een door JHWH gedomineerde waarheid.
Zo worden zowel het proces van theologische uitingen en gedachten uit het Oude Testament
weergegeven als de waarheidsclaims en de vormen van realiteit die een gegeven zijn in het Oude
Testament.
Hoofdstuk 1 TERUGBLIK: Deel I: pag. 1-60
Plaatsing in geheel van de ontwikkelingen van theologie Oude Testament.
Begin bij Reformatie:
- Protestanten (Duits) de enigen die theologie bedreven, koppelden de tekst los van kerk-
interpretatie.
- Verandering van middeleeuwse naar moderne epistemologie.
- Maarten Luther: de Bijbel heeft zijn eigen stem. De Bijbel is de eerste getuige om deze God,
schepper van hemel en aarde, zichtbaar in Jezus Christus te openbaren.
- De Bijbel in de (geloofs-) gemeenschap.
- Institutie van Calvijn was geen theologie, maar een gids om de Bijbel te lezen (pag. 3).
Na de Reformatie:
- Na de counter-Reformatie (Trente) was er weinig oog voor de interpretatieve gemeenschap. Nu
is pas weer oecumenische conversatie mogelijk.
- Generaties na Luther en Calvijn kwamen terecht in systemen van orthodoxie, en werden haast zo
onbuigzaam als de Rooms Katholieke leer.
- ‘Vreemdheid’ in de Bijbel werd zoveel mogelijk gereduceerd.
- Er kwamen veel ‘haastig’ gevonden oplossingen van lastige vragen rondom de polemiek tussen
Rooms-Katholieken en het protestantisme, tussen Bijbel en Kerk-theologie, dus daarmee tussen
de tekst een de lezende gemeenschap. De emancipatie van Luther kon niet worden volgehouden,
en er werden compromissen gesloten om de Bijbel bruikbaar en nuttig te maken.
Zo ontstond een toename in de strijd tussen a. De orthodoxie: om de interpretatie te controleren en
de reformatorische doctrine te verdedigen en b. De rationalisten die probeerden autonoom te lezen,
hetgeen eindigde in deïsme en c. De Piëtisten die wegbleven van harde orthodoxie en autonoom
rationalisme.
2
,Alle drie ontwikkelden zij hun eigen vragen en interpretaties.
Luthers manier van Bijbelinterpretatie en alle veranderingen van dien werden direct gevolgd door de
Verlichtingsbeweging. Luther stierf in 1546. Reformatie met haar emancipatie en anti-hiërarchie was
een prelude voor de start van de moderniteit: Descartes publiceert in 1637-1650 en John Locke (UK)
publiceert rond 1700.
Van groot belang:
- Toename van wetenschap
- Filosofische ontwikkelingen
Door alle verschillende manieren van interpreteren, met name Rooms Katholicisme en protestantisme,
maar binnen de laatste nog meer, ontstond het idee dat ‘ratio’ noodzakelijk was om te komen tot een
waarheidsclaim. Ratio/rede als test voor de openbaring.
Dan ontstaat Historische Kritiek. Van belang: de interpretatie van de wetenschapper staat buiten de
bescherming van de kerk. Teksten van de Bijbel, worden niet langer gezien als ‘gegevens’, maar als
zijnde ontstaan in het proces van leven van Israël. Dus door menselijk geloof en inspanning.
In de 19de eeuw werd ‘geschiedenis’ een dominante manier van ‘kennen’. Alles heeft geschiedenis en
een ontwikkeling. Geschiedenis die wetenschappelijk benadert moet worden (positivisme).
17e/ 18e eeuw: rationele wetenschap, zoektocht naar DE waarheid.
19e eeuw: historische ontwikkeling, van een bestaande werkelijkheid naar een ontwikkelende realiteit.
Theologische interpretatie zit tussen 18de -eeuwse absolutisme (conservatieven) en 19de -eeuwse
ontwikkelings-isme (liberalisme).
Zo is elke theologie een kind van haar tijd (pag. 12 boven).
In 1787 maakt J.P. Gabler onderscheidt tussen de theologische interpretatie van het Oude Testament
en het dogmatische programma van de kerk. Oude Testament Theologie is ‘historisch’. Daarmee werd
het ‘normatieve’ en ‘ethische’ van de kerk binnen de discipline afgewezen.
Theologische resultaat: de belangrijkste zaken in de getuigenis van het oude Israël werden ‘weg
verklaard’. Literair resultaat: veel van kunstenaars talent in de Bijbel werd eenvoudig gedecodeerd
door het in stukken op te knippen.
1814 Congres van Wenen: vrede voor Europa na Napoleon tot 1914: WO I. Tijd van Historische Kritiek.
Door de wereldoorlogen komt het optimisme te vervallen en ontstaat behoefte aan ‘norm geven’.
Omslag bij Karl Barth: terug naar Anselmus: ‘het geloof zoekt begrepen te worden’. In de Bijbel is de
waarheid te vinden. Niet langer het ‘vreemde’ van de Bijbeltekst weg verklaren. De Bijbel heeft gezag.
Christologie.
Post Barth: spanning tussen ‘beschrijvende historische’ of ‘normatieve theologische’.
Oudtestamentische theologie heeft tot nu toe geprobeerd deze beide uitersten te harmoniseren.
Volgens Brueggemann is dit niet meer zinvol om op deze manier de vraag te stellen in postmoderne
milieu.
Albertecht Alt en Martin Noth (en A.W. Albright en G.E. Wright) (20)
3
, Historici met speciale interesse in Israël hetgeen theologische implicaties heeft, namelijk: Israëls
theologie is niet ‘laat’ (Wellhausen) maar al heel vroeg, vanaf het begin van het ontstaan van het volk.
- Vorm van de wet (apodictisch) is uniek voor Israël, past bij monotheïsme. JHWH’s soevereiniteit
als grondslag voor Israëls zelfbegrip als gemeenschap onder JHWH.
- Martin Noth: de stammen van Israël met hun gezamenlijke godsverering.
- Israël onderscheidt zich van andere volken door de apodictische wetten, het naleven hiervan en
de heilige oorlog.
Hiermee komt een (voorlopig) einde aan het idee van evolutie van Israëls theologische gronden. Israëls
geloof was ‘nieuw’ en niet ontwikkeld uit omringende religies.
Deze wetenschappers beschouwden zichzelf als ‘historici’ en zij onderzochten ‘hoe het was’ en ‘wat is
er gebeurd’. In haar onschuld is er een bereidheid om de Bijbeltekst te beschouwen als een
betrouwbare getuigenis van historische werkelijkheid.
Zo ontstond samen met Karl Barth een nieuwe manier van werken in Oudtestamentische interpretatie,
namelijk gefocust op zijn normatieve theologische claims m.b.t. de soevereiniteit van JHWH en de
verbondsverplichtingen van Israël.
Walter Eichrodt (27)
Collega en tijdgenoot van K. Barth. In 1933 publiceert hij zijn Theologie van het Oude Testament.
- Hij erkent de historische dynamiek en verandering in de tekst die de voorafgaande eeuw werd
gedomineerd door kritische wetenschap. Maar tegelijk erkent hij ook ‘een constante basistrend
en karakter’ in de Bijbel.
- Hij is tegen het geheel van het beschrijvende karakter van de historische kritiek.
Hij zoekt naar het constante en daarmee normatieve in de tekst. Tegenover het idee van een
ontwikkeling van de tekst. Wat Barth doet in dogmatische studie, doet Eichrodt in Oude Testament
studie: tegenover de liberalen standpunt nemen.
Eichrodt probeert te onderzoeken hoe alle variaties en ontwikkelingen van Israëls religie kunnen
worden gezien in dienst van één enkel concept: het verbond.
Kritiek van Brueggemann op deze methode: het is een intellectuele, cognitieve benadering, maar
reductionistisch van aard en laat niet veel ruimte voor emotie en esthetiek (pag. 28 midden).
Het gaat, door het idee van ‘verbond’, om de manier waarop alle dingen met elkaar zijn ‘gerelateerd’.
- Door de idee ‘van gerelateerd zijn tot’ blijft hij weg van modern-wetenschappelijk en theologisch-
scholastische categorieën.
- Relatie heeft twee richtingen. Daarmee ook de kwetsbaarheid voor God.
- Verbond in een situatie van interactie. Vgl. Bubers U-Ik relatie.
- Verbond behelst ook wereld/kosmos, in een tijd van verlichting en autonomie en
wetenschappelijk denken.
De wereld is gesitueerd in de context van JHWH’s regering en in de interactie met JHWH dat het leven
mogelijk maakt. Eichrodt breekt dus ook met rationeel ontwikkelingsdenken.
Gerhard von Rad (31)
20 jaar na Eichrodt. Veel invloed in VS. Beïnvloed door Noth en Alt en het idee van het pre-
monarchistisch stammenrijk van Israël. Dit gaat ervan uit dat het vroege Israël (vóór tijd van koningen)
was georganiseerd in een stammen confederatie die werd gevormd rondom de aanbidding, de
verkondiging van de Torah geboden en de periodieke herbevestiging van het convenant. Von Rad
plaatst dan de sociaalhistorische constructies in dienst van de theologische interpretatie.
Zijn theologie is gebaseerd op Vorm-kritische analyse en de vroegste theologische uitspraken van
Israël, die te vinden zijn in Deuteronomium 26:5-9, 6: 20-24 en Jozua 24:1-13.
Von Rad ziet Israëls theologie als een verhalende weergave:
1. Hexateuch Genesis-Jozua, Van belofte naar vervulling:
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper WBP. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,39. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53920 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen