Portfoliobewijsmateriaal – Competentie 7b - Bewijs 1
“Hoe breng ik structuur aan binnen de studie?”
Niveau van Miller: SHOWS HOW
5 januari 2024
Competentie 7: Methodisch en reflectief denken en handelen
Indicator 7b: Eigen werkzaamheden structureren en organiseren
Samenvatting: In dit bewijs beschrijf ik hoe ik, onder meer op basis van leerervaringen bij het vak Klinische Psychologie, structuur heb
aangebracht in het vak Sociale Psychologie. Dit heb ik gedaan door een uitgebreide doch overzichtelijke samenvatting te maken, die me in
staat stelde om alle leerstof gemakkelijk tot mij te nemen als voorbereiding op het tentamen.
In het tweede jaar van de opleiding tot psychosociaal counselor heb ik mij ingeschreven voor het vak Sociale Psychologie.
Aangezien ik nog graag van de STAP-regeling gebruik wilde maken, besloot ik dit vak uit het derde studiejaar eerder te volgen. Om ervoor
te zorgen dat ik het tentamen voor dit vak succesvol kon afronden naast alle andere studievakken uit het tweede studiejaar, besloot ik dat
ik de lesstof van dit vak overzichtelijk tot mijn beschikking wilde hebben. Voor het vak Klinische Psychologie had ik al eerder met succes
een samenvatting geschreven om structuur aan te brengen in de lesstof (zie Bewijs 53: “Realistische doelen stellen voor een studiedoel”).
Dat inspireerde mij om voor dit vak eenzelfde aanpak te hanteren. De doelen die ik met mijn samenvatting wilde verwezenlijken waren:
(1) duidelijk krijgen wat de belangrijke hoofdonderwerpen en sub-onderwerpen zijn, (2) weten wat voor een vragen men kan stellen over
de lesstof en (3) verduidelijken waar ik eventueel uitgebreidere informatie zou kunnen vinden als ik nog eens de theorie zou willen lezen.
Om structuur aan te brengen in de lesstof voor het vak Sociale Psychologie, heb ik eerst geïnventariseerd welke lessen er getoetst
zouden worden bij het tentamen. Ik ontdekte dat er tien verschillende lessen met min of meer afgebakende onderwerpen de revue zouden
passeren. Vanwege die duidelijke scheiding per thema, wilde ik in mijn samenvatting iedere les in een eigen hoofdstuk beschrijven. Als
titels voor de hoofdstukken had de auteur van de map al namen aangedragen, zoals “Les 1 – Sociale psychologie: één uit twee”. Ik vond
echter dat ik uit zulke omschrijven niet kon opmaken waar de les nu precies over ging. Daarom gaf ik elke les een nieuwe titel die in korte
bewoordingen reflecteerde welke informatie ik in die les terug zou kunnen vinden. Zo herschreef ik de titel van les 1 bijvoorbeeld naar:
“Les 1 – Geschiedenis van de sociale psychologie en functie binnen de professionele hulpverlening”, wat mij duidelijkheid en overzicht
bood.
Vervolgens wilde ik per les de besproken informatie samenvatten. Vanuit de literatuur van de psycholoog Walter Kintsch en de
linguïst Teun van Dijk (Kintsch & Van Dijk, 1978), die ik vanuit mijn werkzaamheden bij een bijlesnetwerk had leren kennen, wist ik al dat
er drie stadia te onderscheiden waren in het maken van een samenvatting. Dit zijn: (1) het begrijpen van de originele tekst, (2) het
achterhalen van de hoofdgedachten van de tekst en (3) het omschrijven van de tekst naar eigen bewoordingen.
Om deze doelen te verwezenlijken, besloot ik om zogenoemde leesstrategieën toe te passen. Leesstrategieën zijn stappenplannen
die gebruikt kunnen worden om het begrip van een tekst sterk te vergroten en goed gestructureerde samenvattingen te schrijven
(Universiteit Utrecht, z.d.). Ik heb deze leesstrategieën leren kennen uit de tijd dat ik zelf nog op de universiteit studeerde. Daarin hielpen
1
, ze me erg om lange hoeveelheden tekst met moeilijke of onbekende woorden in een effectieve tijdsspanne door te werken, waarbij ik de
nieuwe informatie vanuit de tekst gemakkelijk kon linken aan mijn bestaande kennis. Dat motiveerde mij ook om voor deze samenvatting
leesstrategieën in te zetten. Voor deze samenvatting heb ik voor de strategieën “verkennend lezen” en “begrijpend lezen” gekozen.
Met de eerste strategie van verkennend lezen probeer ik om een voorstelling van het onderwerp van de lesstof te maken. Hierbij
scan ik de tekst kort, en kijk ik naar de titel, inleiding, paragraaftitels, afbeeldingen, dik- of schuingedrukte woorden en de conclusie om
een beeld te vormen van de tekstopbouw, de hoofd- en deelonderwerpen. Daardoor kan ik als lezer alvast mijn voorkennis over die
onderwerpen ophalen, waardoor ik sneller en gemakkelijker de nieuwe informatie aan de bestaande kennis kan linken. Zo zag ik dat les 4,
met de titel: “Van eerste kennismaking tot intieme relatie”, in de inleiding begon over het concept relaties. In de titels van de paragrafen
zag ik onder meer “affiliatie”, “aantrekkingskracht” en “intieme relaties” voorbijkomen. Daardoor veronderstelde ik dat de tekst de
processen zou uitlichten die van belang zijn om van een vriendschappelijk contact naar een liefdesrelatie toe te bewegen. Bovendien
herkende ik al enkele woorden in de tekst, zoals “hechtingsstijlen”, “ruimtelijke nabijheid” en “contactfrequentie”. Dat zijn termen die ik
eerder bij Klinische en Praktische Psychologie voorbij heb zien komen, waardoor ik al associaties konden maken met voor mij bekende
lesstof.
Daarna paste ik de tweede strategie van begrijpend lezen toe. Deze strategie heeft als doel om elk onderdeel van de tekst te
begrijpen, en in eigen woorden te kunnen reproduceren (Universiteit Utrecht, z.d.). Ik pas deze strategie toe door per paragraaf de
hoofdgedachte vast te stellen en te onderzoeken hoe de paragraaf relateert aan de andere paragrafen. Dit doe ik onder meer door op
zoek te gaan naar de kernzinnen, die de belangrijkste gedachtegang van de alinea bevatten. De kernzinnen of -woorden markeer ik, zodat
ik weet wat belangrijk is om op te nemen in de samenvatting. Mocht ik termen tegenkomen die ik niet ken, dan kijk ik of ik ze vanuit de
context of eerder geactiveerde voorkennis kan begrijpen. Mocht dat niet werken, dan raadpleeg ik aanvullende informatie. Bovendien ben
ik alert op signaalwoorden, die relaties aangeven tussen zinnen. Dat helpt immers om de argumenten die gebruikt worden beter te
begrijpen.
Om te illustreren hoe ik in het toepassen van de strategie van begrijpend lezen gegroeid ben, heb ik een eerdere samenvatting van
het vak Klinische Psychologie erbij gehaald. Daarin had ik bij een les over reacties op bestaansaantastingen en milde stress een tabel
gemaakt om overzichtelijk en in eigen woorden weer te geven hoe personen met verschillende gedragsrepertoires op gebeurtenissen in
hun leven zouden kunnen reageren. Dit is te zien in Tabel XX. De tabel heb ik opgesteld door te onderzoeken wat de termen
“bestaansaantasting”, “gedragsrepertoire” en “fundamentele repertoiredeficiëntie” betekenen. Daartoe heb ik aantekeningen van de
lessen en praktijkdagen van het vak Klinische Psychologie opnieuw doorgelopen. Dat hielp me om de termen te begrijpen, zodat ik de
nieuwe informatie gemakkelijker kon plaatsen en de reacties bij verschillende gedragsrepertoires in eigen bewoordingen kon omschrijven.
Tabel 1 Reacties op een bestaansaantasting (links) en milde stress (rechts) bij verschillende gedragsrepertoires. Afkomstig uit de samenvatting van Klinische Psychologie.
Externe conditie Gedragsrepertoire Reactie Externe conditie Gedragsrepertoire Reactie
2
