Portfoliobewijsmateriaal – Competentie 8b - Bewijs 1
“Hoe is mijn mens-mens contact in het algemeen?”
Niveau van Miller: SHOWS HOW
2 januari 2024
Competentie 8: Sociaal-communicatieve bekwaamheid
Indicator 8b: Mens-mens contact bewerkstelligen
Samenvatting: In dit bewijs beschrijf ik hoe ik mijzelf in dagelijks mens-mens contact zie, wat anderen over mij denken in mens-mens
contact, wat mijn valkuilen zijn en wat ik graag in contact wil ontvangen.
Om mijn dagelijkse mens-mens contact te evalueren, wilde ik eerst graag onderzoeken hoe de alledaagse communicatie eigenlijk is
opgebouwd. Zodoende kwam ik tijdens het eerste opleidingsjaar twee veelvuldig geciteerde boeken tegen die mij erg hielpen om een
terminologie te scheppen waarmee ik mijn eigen communicatie kon analyseren. Dit waren “The Interpersonal Communication Book”
(DeVito, 2019) en “Interpersonal Communication. Building Connections Together “ (Gamble & Gamble, 2013). Zij schetsen beide op zeer
overzichtelijke en toegankelijke wijze de verschillende onderdelen die in het communicatieproces te onderscheiden zijn, en hoe onder
meer omgevingsfactoren, onderlinge relaties en emoties het communicatieproces kunnen beïnvloeden. In dit bewijs illustreer ik eerst
welke onderdelen ik vanuit deze literatuur in het communicatieproces ontdekt heb. Vervolgens zal ik beschrijven hoe ik mijzelf in het
dagelijks mens-mens contact zie, wat anderen over mij in dat contact denken, wat mijn valkuilen hierin zijn en wat ik graag in contact wil
ontvangen.
Elementen om dagelijkse communicatievaardigheden mee te beschrijven
Het dagelijkse mens-mens contact is een complex, voortdurend en dynamisch proces dat fundamenteel is voor het mens-zijn
(Gamble & Gamble, 2013). Met behulp van interpersoonlijke communicatie kunnen we deelnemen aan de maatschappij. Wat ik interessant
vond is dat de literatuur me liet realiseren dat communicatie zeker ook psychologische functies vervult, zoals het ontwikkelen van
zelfbegrip en een gevoel voor sociale normen (DeVito, 2019). Tevens kunnen mensen behoeftes aan affectie, inclusie en het uitoefenen
van invloed en controle met behulp van interpersoonlijke communicatie vervullen.
Het boek van Gamble en Gamble verhelderde mij dat er zeven essentiële elementen zijn te onderscheiden in het dagelijkse mens-
mens contact (Gamble & Gamble, 2013). Allereerst zijn er (1) de betrokken personen die deelnemen aan het communicatieproces. Zij
wisselen gedurende het communicatieproces op dynamische wijze tussen de rol van zender en ontvanger. De wijze waarop dat plaatsvindt
hangt af van factoren zoals gedachten, emoties, houdingen, eerdere ervaringen en waarden. In het communicatieproces verzenden deze
personen verbale en non-verbale (2) boodschappen. Denk bijvoorbeeld aan het onderwerp waarover gesproken wordt, maar ook de
informatie die gedeeld wordt door de spreektoon, het postuur en de gezichtsuitdrukkingen. Boodschappen kunnen bewust of onbewust bij
de zender en de ontvanger een respons opwekken. Dat hangt onder meer af van welke (3) kanalen worden ingezet. Via alle zintuigen
kunnen boodschappen ontvangen worden. Zo kan men bij een compliment bijvoorbeeld gelijktijdig via beeld (glimlach), geluid (aardige
1
, woorden) en tastzin (schouderklopje) informatie ontvangen. Op de kanalen die ingezet worden kan echter (4) interferentie (ruis) zitten.
De interferentie kan zich zowel intern manifesteren (bijvoorbeeld als een fysieke aandoening of in persoonlijke vooroordelen), als zich
extern uiten (bijvoorbeeld als achtergrondgeluid). Daardoor kan de mate waarin de boodschap overkomt sterk beïnvloed worden. Verder
heeft (5) de context ook invloed. Afhankelijk van de fysieke setting (locatie), de psychologische setting (emotionele uitwerking van
gebeurtenissen), de sociale cultuur en ethiek (normen en waarden), en tijdsgebonden setting (tijdstip op de dag) moeten de zender en
ontvanger zich aanpassen om de communicatie succesvol te laten verlopen. De mate waarin het communicatieproces goed verloopt kan
worden nagegaan door (6) de feedback. Dit is de respons die vanuit interne (zelf-evaluerende) bron of externe (andermans) bron
opgewekt wordt als reactie op de verstuurde boodschappen. Ten slotte kunnen we (7) het effect van de communicatie bekijken, oftewel
hoe men uiteindelijk op emotioneel, fysiek en/of cognitief gebied beïnvloed wordt. Effecten kunnen snel ontstaan (zoals in een verhitte
discussie), maar kunnen zich ook pas op de langere termijn openbaren (zoals de vertrouwensband die ik als counselor met een cliënt
probeer te scheppen).
Hoe zie ik mijzelf in dagelijks mens-mens contact? En hoe is dit beeld veranderd in de loop van de tijd?
Het beeld dat ik heb van mijn kwaliteiten in het dagelijkse mens-mens contact is sinds het eerste portfoliomoment best veranderd.
Van de mensen om mij heen heb ik vroeger zeker vaak gehoord dat ik een fijne gesprekspartner ben, maar wat goed communiceren nu
écht inhoudt, dat is iets wat ik pas later ontdekt heb. Eerst veronderstelde ik dat de waarde van een gesprek zich zou laten afmeten aan
de mate waarin de ander zich in het gesprek gehoord voelde. Ik koos er daarom vaak voor om mijn warme en toegankelijke karakter in te
zetten zodat mijn gesprekspartners hun hart konden luchten. Dat lees ik af aan het feit dat vrienden en familieleden uit zichzelf naar mij
toekwamen om dingen te bespreken, wetende dat ik ze niet zomaar zou veroordelen. Ik veronderstel dat ik mij zo opstelde, doordat ik de
behoefte voor inclusie en affectie bij mijzelf herkende (DeVito, 2019), en dat ik bang was om afgewezen te worden wanneer ik de ander
niet die ruimte zou geven om zijn verhaal met mij te delen.
Toch heb ik de afgelopen maanden ontdekt dat die gedachtegangen niet bevorderlijk waren voor mij, onder meer doordat ik zo niet
in mijn eigen behoeften rondom communicatie kon voorzien. Door reflectiemomenten in de eerste twee portfoliomomenten en gesprekken
met vertrouwenspersonen ontdekte ik bijvoorbeeld dat ik er vaak voor koos om mijn eigen gedachten, gevoelens, emoties en
vooroordelen opzij te zetten. Alhoewel ik door die houding mijn eigen interne ruis zou kunnen onderdrukken, leidde die aanpak ertoe dat
de dynamische wisselwerking met mijn gesprekspartners best wel eens even zoek kon zijn (Gamble & Gamble, 2013). Door reflectie
ontdekte ik namelijk dat er telkens een aanzienlijk risico was dat het gesprek zou transformeren in een eenzijdige monoloog. In die zin
zorgde mijn wens om geen interne interferentie te hebben eigenlijk dus voor een nieuwe interfererende overtuiging, die het
communicatieproces wel degelijk kon verstoren (DeVito, 2019).
Gelukkig weet ik een opdoemende onbalans inmiddels steeds beter te herkennen. Mindfulness heeft daar voor mij een belangrijke
rol in gespeeld. Deze techniek, die door het zenboeddhisme bekendheid verworven heeft, ontdekte ik de documentaire “Walk with me”
(Francis & Pugh, 2017), die ik in het eerste jaar van de opleiding tot psychosociaal counselor heb gekeken. Deze documentaire gaat over
de monnik Thich Nhat Hanh, die in ballingschap meerdere gemeenschappen wereldwijd heeft opgezet om persoonlijke groei te
bevorderen. Een van de methodes die daarvoor gehanteerd wordt is de mindfulness, waarin getracht wordt de bewuste aandacht op het
huidige moment te vergroten, zonder over de ervaringen in het moment te oordelen. Wat mij persoonlijk heel erg in deze documentaire
2
