Gezondheidsrecht samenvatting colleges en
syllabussen
College 1: Recht, Gezondheidsrecht en Grondrechten
Op de vraag wat is recht? Is geen eenduidig antwoord te geven. Er zijn verschillende rechtsfilosofen
met verschillende visies op recht.
Voorbeelden rechtsfilosofen:
o Radbruch (1878-1949): recht is gerechtigheid, rechtszekerheid en doelmatigheid. Na WOII:
gerichtigheid is de basis.
o Kelsen (1881-1973): recht is een systeem: een soort computerprogramma: uit A volgt B,
zuivere logica.
o Thomas van Aquino (1225-1274): recht is natuurrecht, van God gegeven: alles is moraal,
eeuwig en onveranderlijk.
o Hobbes (1588-1679): er is een oorlog van allen tegen allen: recht schept veiligheid.
o Immanuel Kant (1724-1804): vrijheid impliceert verantwoordelijkheid, dus normen en
waarden.
o Jeremy Bentham (1748-1832): de mens streeft naar het hoogste nut: recht beoogt
nutsmaximalisatie.
o Plato (427-347 v.Chr): recht dient het ware, goede, schone: deugd.
o Aristoteles (384-322 v.Chr): pragmatisch, de mens streeft naar geluk; uitleg zou kunnen zijn:
recht is bedoeld om geluk te verhogen.
o Rousseau: contrat social: het fundament van recht zijn afspraken tussen mensen.
Het recht kent verschillende functies:
1. Ordening: bijvoorbeeld verkeersregels, staatsrecht met verdeling van bevoegdheden
2. Uitdrukken morele en culturele waarden: onder andere bestrijding armoede,
kinderbescherming etc.
3. Correctie/handhaving: straf op fout gedrag.
4. Geschilbeslechting: rechtspraak, bezwaarschriften, mediation
5. Regelend: uitwerking voor concrete gevallen, zoals bij een vergunning.
Het nut van het recht:
1. Veiligheid: zonder verkeersregels is het gevaarlijk op de weg, bescherming tegen gedrag dat
gezondheid en welzijn aantast etc.
2. Zekerheid/voorspelbaarheid: ik betaal huur, dus ik heb zekerheid dat ik in dit huis mag
wonen.
3. Schept ruimte voor vooruitgang: wetenschappelijk onderzoek, goed hulpverlener schap etc.
4. Bescherming van kwetsbare: bijvoorbeeld verstandelijk beperkten.
Kortom, zonder recht ontstaat chaos, strijd, vernietiging etc.
Ook het recht krijgt te maken met maatschappelijke ontwikkelingen, voorbeelden:
o Techniek: techniek maakt leven ingewikkelder: auto’s, internet, smartphones, ruimterecht,
genetica, gezondheidszorg: IVF, stamceltransplantatie. Het recht moet hier op inspelen.
o Secularisering: mensen aanvaarden minder tegenslag. Recht is niet alleen afweer, maar
steeds meer actieve inzet.
o Maakbaarheidsgedachte: wint terrein: het zoeken naar geluk voor jezelf en iedereen.
o Globalisering: er komen steeds meer internationale contacten zoals de VN en Raad van
Europa.
, o Toenemende bevolking: dit eist meer internationale ordening (milieu, kinderrechten etc.)’
o Nieuwe ontdekkingen: nieuwe waarden en normen, bijvoorbeeld t.g.v. sociale media.
Je hebt verschillende rechtsbronnen:
1. Rechtsbeginselen (zoals gelijke behandeling)
2. Wetten
3. Volkenrechtelijke verdragen en besluiten (zoals VN-verdrag)
4. Jurisprudentie (HR, het Hof, de rechtbank etc.)
5. Gewoonte (bijvoorbeeld: ‘gebruikelijke zorg’)
6. Doctrine (gezaghebbende en consistente uitleg van regels, beginselen)
7. Maar ook: richtlijnen, protocollen, gedragsregels, verenigingsregels (bijvoorbeeld: KNVB
schorst voetballers).
Rechtsgebieden:
1. Internationaal recht en Europees recht
Verdragen, besluiten van internationale organisaties
Grondrechten/mensenrechten
Incorporatie en transformatie
2. Grondrechten: bescherming individu tegen massa (bijvoorbeeld: privacy)
3. Publiekrecht
Staatsrecht: parlement, provincie, gemeente
Bestuursrecht
Strafrecht
4. Privaatrecht: personen- en familierecht, rechtspersonenrecht, vermogensrecht etc.
Materiaal recht: inhoudelijke regels, bijvoorbeeld: patiëntenrechten
Formeel recht: procesrecht, vormschriften, spelregels zoals ‘onrechtmatig verkregen bewijs’
Eigenschappen van recht
Rechten: vooral redeneren, consistentie.
Weinig met statistiek en kwantiteit:
Deontologische oriëntatie: altijd discussie over uitgangspunten, voorwaarden
Interpretatie, taalgerichtheid: recht heeft eigen woorden
Enerzijds een opbouw vanuit het fundament van rechtsbeginselen, anderzijds bottom-up:
vanuit de casus ontstaat nieuw recht en niet enkel: verklaar de casus vanuit de theorie.
Rechtsfiguren: het instrument om het recht vorm te geven
Privaatrecht: boeken
Boek 1: Persoonlijkheidsrechten
Recht op een naam, burgerlijke stand (huwelijk, geboorte, overlijden etc.)
Minderjarigheid
Familierecht: gezag van ouders, voogdij, curator etc.
Boek 2: Rechtspersonen
Vereniging
Stichting
NV, BV
Boek 3: Vermogensrecht algemeen
, Definities van ‘zaak’; ‘redelijkheid en billijkheid’, ‘wil’, vertrouwen’ en andere
rechtsbegrippen
Rechtshandelingen
Boek 6 BW: Algemeen verbintenisrecht: denk aan: causaal verband feit of onzorgvuldigheid en
schade, schadebegrip, aansprakelijkheid wegen onrechtmatige daad, producten aansprakelijkheid
Boek 7: Bijzondere overeenkomsten: waaronder geneeskundige behandel overeenkomst (WGBO),
huurrecht, arbeidsovereenkomst. ‘opdracht’, consumentenkoop etc.
Bestuursrecht
Bestuursrecht ofwel administratief recht: administrare oftewel: besturen.
De overheid bemoeit zich actief met de samenleving. Bestuursrecht biedt daarvoor het
instrumentarium: omgevingswet (milieu), WKKGZ, IGZ mag ingrijpen in de zorg, WMO
ondersteuning etc.
Bescherming tegen de overheid en fatsoenlijke omgang met de burger: gaat over van alles:
cultuur, sport, milieu, zorg, natuur, ruimtelijke ordening etc. De basis is rechtsstatelijkheid:
bemoeienis overheid alleen op basis van wet met inachtneming van belangenafweging
burger – algemeen belang.
Strafrecht
Handhaving van de openbare orde
Bescherming van de maatschappij
Bescherming tegen misdaad
Internationaal recht
1. Europa:
- Raad van Europa (plaatje): mensen rechten (EVRM:
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, EHRM:
Europees Hof voor de Rechten van de Mens)
- Europese Unie: interne markt
Het gezondheidsrecht loopt dwars door alle traditionele rechtsgebieden
heen. Er zijn delen die komen op het gebied van privaatrecht, het
bestuursrecht, het strafrecht en grondrechten.
2. VN: VN-Verdragen: Strafhof (oorlogsmisdrijven)
Europees verdrag voor de rechten van de mens
Materiële rechten: rechtstreekse werking op nationaal recht.
- Recht op leven;
- Het verbod van foltering en onmenselijke behandeling;
- Recht op vrijheid en veiligheid;
- Recht op een eerlijk proces;
- Recht op eerbieding van privé- en familieleven;
- Vrijheid van meningsuiting;
- Vrijheid op godsdienst;
- Verbod van discriminatie
Biogeneeskundeverdrag
NL weigert ratificatie: betreft rechten patiënt, ergo in NL is dit geen geldend recht. Het
biogeneeskundeverdrag is van Oviedo 1997 en gaat over:
Globalisering en bedreiging volksgezondheid: inperking mensenrechten
‘Organ trafficking’ (orgaanhandel, Verdrag v. Instanboel)
, Onethische klinische proeven derdelanden en CBG
Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg
Wetvoorstel ‘gedwongen anticonceptie bij falend ouderschap’
Gedetineerden in hongerstaking en dwangvoeding
Recht op voortplanting gelijke sexe
Dit zijn spanningsvelden waar Nederland nog niet aan deelneemt, is in de ijskast gezet. Een van de
redenen hiervoor is ons zorgverzekeringsstelsel dat er voor zorgt dat gelijke toegang tot zorg voor
iedereen met inwerkingtreding van de WTZi nog niet waterdicht is.
Internationale ontwikkelingen
Mensenrechten en de gezondheidszorg staan onder druk door ontwikkelingen, zoals: Blijft er gelijke
toegang tot basiszorg? Blijft de kwaliteit van zorg voor iedereen op peil? Grote migraties: toch nog
toegang tot de zorg in een land? Ethische vraagstukken, oa IVF, abortus, euthanasie, orgaandonatie.
Grondrechten
Grondrecht:
1. Bescherming van het individu tegen de massa
2. Onvervreemdbaar: geen handel in grondrechten
3. Erkenning mens als individu
4. Afweerrecht: blijf van mijn lijf, uit mijn privésfeer
5. Sociaal grondrecht: ovh zorgt voor zorg, onderwijs
6. Soms actie ovh: gelijke behandeling (art1. Grondwet)
Er zijn twee soorten grondrechten: afweerrechten en sociale grondrechten. De eerste categorie
wordt ook wel klassieke grondrechten genoemd. Het zijn rechten die iemand het recht geven dat een
staat of persoon zich niet met hem bemoeit. Zo geeft het recht op lichamelijke integriteit de persoon
het recht een ander te verbeiden aan zijn lichaam te komen. Sociale grondrechten zijn daarentegen
claimrechten. Een dergelijk recht geeft een individu het recht iets van de staat te verlangen. De vraag
is of het zelfbeschikkingsrecht ook als claimrecht mag worden uitgelegd.
Het belang van de grondwet voor de gezondheidszorg:
1. Gelijke behandeling (artseneed: zonder aanzien des persoons), gelijke toegang tot basiszorg
(via zorgverz.)
2. Beroepsgeheim: privésfeer
3. Lichamelijke integriteit (informed consent, in principe geen dwang)
4. Bescherming leven (verbod mishandeling, euth.vraagstuk, abortus)
5. Vrijheidsrechten (moeilijkheid: BOPZ, dwangopname)
6. Menswaardigheid (mens geen instrument, bijv. kloonverbod, vraagstuk manipulatie met
embryo’s)
College 2: Civiele aansprakelijkheid en
overeenkomstenrecht
Overzicht inhoud Burgerlijk wetboek (BW)
Boek 1: persoonlijkheidsrechten
• o.a.
• recht op naam
• burgerlijke stand (huwelijk, geboorte, overlijden, erkenning kind e.d.)
• minderjarigheid
• familierecht: gezag ouders, voogdij, mentor, curator
