Aantekeningen Internationaal en Europees Strafrecht
Week 1- Inleiding en rechtsmacht deel 1
Wat is internationaal strafrecht?
Internationaal strafrecht in de praktijk
www.youtube.com/watch?v=PkizwIEA8wI
(tot 0’20” en vanaf 1’19”)
Nederlandse marine:
www.youtube.com/watch?v=IcqZKBJMNhI
- Actualiteit: aanklacht vs tegen Hamas-topstukken.
- We beginnen met het overzicht met internationaal en eu-strafrecht.
- Elke week iets actueels naar voren brengen: vandaag aanklacht door vs naar voren gebracht.
- Vandaag: introductie en rechtsmacht. Aan de hand van de casus laten zien dat wet en regelgeving
onoverzichtelijk is.
- Waarom is het geen gewoon strafrecht, wel benadering hoe je het moet aanpakken?
Piraterij Taipan
Overlevering aan Duitsland
Rb. Amsterdam 4 juni 2010, ECLI:NL:RBAMS:2010:BM6780, NJ 2010/591 m.nt. A.H. Klip
Landgericht Hamburg 19 oktober 2012
openjur.de/u/600904.html
Twee aspecten van internationaal strafrecht:
Waarom overlevering aan Duitsland en niet berechting in Nederland?
Had Nederland rechtsmacht over de piraten / is de Nederlandse strafwet toepasselijk op de piraten?
- Voorbeeld van internationaal strafrecht in de praktijk.
- Filmpje: erster pirater-prozes begonnen. Piraten aan de hoorn van Afrika. Ze hebben een
Nederlands schip gekaapt. In Duitsland staan ze terecht.
De vraag aan ons: je ziet Nederlandse mariniers en houden de piraten aan, die eindigen in
Hamburg. Waarom niet in Nederland, waarom in Duitsland? Ging om een Duits vaartuig. Waarom
heeft Duitsland dan de mogelijkheid om te kunnen vervolgen? Stel Nederlandse strafwet van
toepassing zou zijn? Waarom zou vanuit Nederlandse strafwet van toepassing zijn? Besluit
internationale verplichtingen extraterritoriale rechtsmacht. voert verdragsverplichtingen uit,
belangrijke grondslag voor extraterritoriale rechtsmacht. Is er nog een makkelijkere grondslag?
Art. 3 Sr (vlagbeginsel). Gedachte is dan: gaat om registratie van voertuig. Als die in nederland zijn
geregistreerd is Nederlandse strafwet van toepassing. Voorbeeld: klm vliegtuig niet roken, nl
strafwet van toepassing. Dat geldt in Duitsland ook, ook vlagbeginsel. Dat is een grondslag voor
Duitsland om te vervolgen. We komen terug op grondslag voor nederland om te vervolgen.
- Waarom casu ook interessant? Laat zien met welke feiten je kunt bemoeien buiten grondgebied.
Piraten eerst naar nederland gebracht daarna naar Duitsland. Let op: geen uitlevering, maar
overlevering (binnen eu geldt overlevering). Vervolgens zijn ze vervolgd en berecht. De
veroordeling door gerecht in Hamburg vind je online.
- Dus 2 voorbeelden: rechtsmacht en overlevering (samenwerking). Nadruk in de casus ligt op
samenwerking tussen staten. 2 voorbeelden van internationaal strafrecht
Wat is internationaal strafrecht?
Internationaal strafrecht in theorie
As good as it gets
www.youtube.com/watch?v=0g9_wfkYjfo
(tot 0’50”)
“How do you write women so well?”
1
, “I think of a man, and I take away reason and accountability”
Internationaal strafrecht:
Strafrecht –/– reason –/– accountability
Wat is internationaal strafrecht?
Internationaal strafrecht:
Strafrecht –/– reason –/– accountability
Accountability: of iemand strafrechtelijk aansprakelijk is, “het gedaan heeft”, is vaak niet relevant
bijvoorbeeld bij uitlevering/overlevering.
Zelfs nauwelijks/niet bij de tenuitvoerlegging van buitenlandse strafvonnissen.
Wel bij de vervolging van internationale misdrijven (zie: internationaal strafrecht in de theorie).
Reason: reden/redelijkheid soms ver te zoeken, anders dan: we hebben het afgesproken.
Bijvoorbeeld: dreigende mensenrechtenschendingen bij internationale samenwerking zoals
uitlevering en overlevering.
Meer vertrouwen dan “reason”.
Internationaal strafrecht in de theorie
Internationaal recht
+
strafrecht
≠
internationaal strafrecht
stelling M. Boot-Matthijssen, Genocide, Crimes against Humanity: Nullen Crimen Sine Lege and
the Subject Matter Jurisdiction of the International Criminal Court, diss. Tilburg, Antwerpen:
Intersentia 2002.
- Je kunt niet goed beantwoorden wat internationaal Sr is. Lastig te beschrijven, in boek staat wel
een definitie. Goede definitie in film As Good As it gets met Jack Nicolson. “I think about men
think away reason and accountability”. Als je eu en ir str zo benadert is het without reason and
accountability. Wat zijn die ontbreken bij strafrecht? Waarom is het belangrijk om er zo naar te
kijken? Omdat veel mensen int en eu str benaderen als str: vaak aangevoerd “cliënt heeft het niet
gedaan, geen bewijs” dat is niet relevant in uitleveringsprocedure. Daarom kijken zonder
accountability. Je kijkt in ander geval niet of vonnis uit vs tenuitvoer wordt gelegd, dan is in
nederland niet relevant of hij het wel of niet heeft gedaan. Alleen de lengte van de straf is dan
van belang. Waarom ontbreekt de reason? Heel veel dingen in int str zijn bijna niet uit te leggen:
waarom gebeurt het? Het is afgesproken? Waarom omdat het makkelijk is, omdat staten het
hebben afgesproken. Waar zie je dat met name? Mensenrechtenschendingen. Denk aan mensen
die worden uitgeleverd aan Turkije of vs, dan kans op mensenrechtenschendingen. Maar dan de
vraag: hoe groot moeten die schendingen zijn om niet uit te leveren. Er is wel reason, maar de
reden is dat er een verdrag is maar wil niet zeggen dat het verdrag is. Int str is makkelijker als je
reason en accountability wegdenkt! Maar het speelt in bepaalde gevallen wel een rol: vervolgen
internationaal misdrijf. Denk ook aan MH17.
- Wat is int str? In ieder geval niet internationaal recht en str! Komt omdat Internationale aspecten
een minder grote rol spelen.
Wat is internationaal strafrecht?
Twee aspecten van internationaal strafrecht in theorie
Droit pénal international
Droit international pénal
Wat is het dan wel? Is dat van belang? Ja want iemand anders kan er anders over denken als definitie.
2 grote betekenissen:
- Droit penal international: nadruk op nationale strafrecht
2
, - Droit International penal: nadruk op internationale aspecten. Voorbeeld: strafbaarstelling
oorlogsmisdrijven.
Droit international pénal
“International criminal law (ILC) is a body of international rules designed both to proscribe certain
categories of conduct (war crimes, crimes against humanity, genocide, torture, aggression, terrorism)
and to make those persons who engage in such conduct criminally liable.”
A. Cassese, in: A. Cassese (red.), Cassese’s International Criminal Law, Oxford: University Press 2013,
3.
- Gaat over accountability, maar vooral over inhoud van internationale misdrijven.
Oorlogsmisdrijven, foltering en agressie (dat zijn internationale misdrijven).
- Waar gaat het om? Strafbaarstellingen in nationale strafwetboek, rechtsmacht art 2-8 Sr dat is
een vorm van droit penal international. TENTAMEN: wordt niet gevraagd of het nou droit
international is of niet.
Droit pénal international
Le droit pénal international est la science qui détermine la compétence des juridictions pénales de l’Etat
vis-à-vis des juridictions étrangères, l’application de ses lois criminelles – lois de fond et lois de forme –
par rapport aux lieux et aux personnes qu’elles régissent, l’ autorité, sur son territoire des jugements
répressifs étrangers.
H. Donnedieu de Vabres, Les principes modernes du droit pénal international, Parijs: Recueil Sirey, 1928, 3.
International military tribunal
- Waar komt het vandaag? Tribunaal Neurenberg.
H.donnedieu de vabres,
Was president in tribunaal in Neurenberg.
A.cassesse- president ICTY
President in Joegoslavië tribunaal, na dit kwam international str in stroomversnelling.
Wat is internationaal strafrecht?
Internationaal strafrecht kan worden omschreven als de onderdelen van internationaal recht en nationaal
strafrecht die betrekking hebben op de strafbaarstelling, opsporing, vervolging en berechting van
strafbare feiten met grensoverschrijdende aspecten, en de tenuitvoerlegging van de daarmee
samenhangende sancties.
(Handboek 2022, p. 3)
Grensoverschrijdende aspecten i.h.b. locus delicti in meerdere landen, nationaliteit verdachte/
slachtoffer.
- Omschreven in handboek zoals het hier staat. Het zijn onderdelen ervan van internationaal str.
Grensoverschrijdende aspecten bestaat discussie over wat het is. Niet zozeer de grens over rijden
maar bijv. wordt in Thailand delicten gepleegd door Nederlandse mannen. Oorlogsmisdadigers
die zich als vluchteling voordoen.
Wat is internationaal strafrecht?
Internationaal strafrecht in deze cursus
1. Rechtsmacht
2. Immuniteiten
3. Uitlevering
4. Uniestrafrecht
5. Overlevering
3
, 6. Overdracht en overname buitenlandse strafvonnissen
7. Overdracht en overname van strafvervolging
8. Politiële bijstand en justitiële rechtshulp
9. Internationale misdrijven
- Rechtsmacht. Volgende week met name rechtsmacht en immuniteit. Uitlevering: je brengt
persoon naar ander land om daar te worden vervolgd en berecht. Unie-strafrecht. Overdracht en
overname strafvervolging: kwam eerder niet veel voor, maar MH17 is een voorbeeld. Nederland
kreeg rechtsmacht van Oekraïense. Passief nationaliteitsbeginsel: Nederlandse slachtoffers, dus
nederland kon daar rechtsmacht op baseren. Wat is daar van het probleem? Er waren niet alleen
Nederlandse slachtoffers. Maar de vraag: als je rechtsmacht hebt over Nederlandsers heb je dat
dan ook over de andere nationaliteiten. Om discussie te voorkomen is strafvervolging
overgenomen van Oekraïne. Politiële bijstand en justitiële rechtshulp: ramkraken in Duitsland,
doorzoekingen in nederland. Internationale misdrijven: oorlogsmisdrijven, agressie, foltering.
Van laar: hasjdealer uit Tilburg uiteindelijk bedonderd door nederland en gearresteerd in Thailand.
Als we teruggaan naar de piraten. Zou Nederland zelf bevoegd zijn om de piraten te vervolgen? Dat is een
leuke vraag. De vraag is: heeft Nederland rechtsmacht om de piraten zelf te vervolgen en te berechten?
Hint: niet in het besluit kijken. Artikel 4 sub e Sr.
Asielaanvraag piraten
Los daarvan, waarom zou Nederland geen zin hebben om het ze hier te vervolgen? Als ze de straf hebben
uitgezeten kan je ze niet uitzetten want dat zou in strijd zijn met verdragen. Kost buiten dat heel veel geld.
Ze hebben hun straf na 8 jaar uitgezet: wat dan? Ze kunnen asiel vragen, het is dan lastig om af te wijzen
omdat ze lang hier hebben gezeten. De piraten hebben ook daadwerkelijk asiel aangevraagd. Om die
reden wil Nederland ze niet vervolgen en berechten. Ze willen ze daarom niet aanhouden. Het is om
politieke redenen dus minder gewenst, zelfs als ze nederland schip aanvallen.
Beoordeling van een asielaanvraag
Je kunt wel asiel aanvragen maar zegt niet dat je het krijgt. Artikel 1F vluchtelingenverdrag, kennen we
van verdachten van oorlogsmisdrijven. Op basis daarvan zijn asielaanvragen afgewezen. Bijzonder is dat
de maatstaf het afwijzen is redelijk vermoeden van schuld in str. Serieus reasons for considering that is
minder zwaar dan redelijk vermoeden van schuld. Hier kom je dus sneller aan. Je hebt in Nederland naar
schatting meer dan 1000 vreemdelingen. Mensen verblijven al heel lang in Nederland maar kunnen niet
strafrechtelijk vervolgen. 1f-problematiek doet zich ook voor bij mensen die verdacht worden van
internationale misdrijven.
Heeft iemand kunnen uitvinden of nederland rechtsmacht heeft?
Art. 4 sub e Sr, verwijst naar art. 381 Sr en daar is piraterij strafbaar gesteld (zeeroof). Je kunt ook kijken
naar art. 381 lid 1 in combi met lid 4 Sr. Is het geen probleem dat ze überhaupt niet in Nederland waren?
Nee is niet relevant, want staat buiten Nederland. maar als je zegt: niet in Nederland aangehouden? Die
voorwaarde wordt niet gesteld! Is geen voorwaarde dat verdachte zich niet in Nederland bevindt. Staat
wel in artikel 6 in combi met het besluit.
Je ziet dus dat Nederland rechtsmacht heeft universele beperking. Beperkende voorwaarde in artikel 6 is
wel opgenomen, speelt wel bij terroristische aanslagen.
Casus terroristische bomslagen
Bij terroristische aanslagen daar komt met name rechtsmacht naar voren. In dictaat staat ook het verdrag.
Opzet van verdrag lijkt op andere verdragen waar staten willen samenwerken. Verdrag komt meestal tot
stand n.a.v. misdrijf. In 1970 n.a.v. vliegtuigkaping. Toen ook veel gijzelnemers. Toen verdrag tegen gijzel
name. NL heeft uitgebreid extraterritoriaal. Maar met name Angelsaksische zijn meer gericht op feiten die
in eigen landen plaatsen.
4