Samenvatting Maastrichtse Inleiding:
1.1 recht is overal:
het recht is onzichtbaar en leidt aan intersubjectiviteit (er zijn altijd andere
mensen nodig)
- recht ontstaat en bestaat pas in contact tussen mensen
recht bestaat uit een geheel aan regels die in taal worden uitgedrukt.
1.2: recht en regels:
Recht bestaat uit rechtsregels, die verbinden voorwaarden met gevolgen.
regels hebben altijd een als dan structuur
regels maken het leven voorspelbaar, iedereen heeft aanspraak op deze
voorspelbaarheid in het leven: rechtszekerheid.
1.3: materiële en formele regels:
Regels die gaan over inhoud (wat-regels) noemen we materieel, regels die gaan
over de procedure (hoe-regels) noemen we formeel.
Formeel: Kinderen moeten tot hun 18e jaar naar school." → Dit gaat over
wat kinderen moeten doen: naar school gaan tot ze 18 jaar zijn.
Materieel: "Een leerling moet zich minimaal 30 minuten voor aanvang van
het examen melden." → Dit beschrijft hoe de procedure rond het examen
in zijn werk gaat.
1.4: de afspraken over de regels die rechtsregels zijn:
Rechtsbronnen: plaatsen waar rechtsregels gevonden kunnen worden:
- Regels van wetgevers
- Internationale verdragen
- Rechterlijke uitspraken
- De gewoonte
- Het ongeschreven recht
Met de term ‘wet in formele zin’ wordt geduid op regels met bijzondere status.
deze wetten zijn gemaakt door de wetgever met het hoogste gezag in
Nederland.
De regering en de Staten-Generaal: de formele wetgever
Met ‘wet in materiële zin’ wordt een wet bedoeld die algemeen verbinden is. Iets
wat zich dus tot slechts een persoon/personen richt is geen wet in materiële zin.
- bv. gemeentelijke verordening over waar je wel of niet mag parkeren
(geldt voor iedereen)
afspraken tussen staten: verdragen art. 93 Gw.
- art. 93 Gw: bepalingen van verdragen…die naar haar inhoud eenieder
kunnen verbinden, hebben verbindende kracht nadat zij zijn
bekendgemaakt.
,Jurisprudentie: alle rechterlijke uitspraken die rechtsregels bevatten die erkend
worden. Eerdere rechtspraak is dus ook een rechtsbron.
Gewoonte is een rechtsbron onder het gewoonterecht. Hiervoor is een constante
gedragslijn nodig en die moet worden gevolgd omdat vindt dat er een
verplichting toe bestaat.
Het ongeschreven recht is een brede kring gedeelde opvattingen over wat
behoort en over wat aan regels er geldt. Deze vullen de gaten in het geschreven
recht aan.
Teksten over het recht zijn geen rechtsbronnen (zoals dit boek).
Soft law: afspraken tussen rechters die niet bindend zijn, is ook geen rechtsbron.
Common law-landen:
Kenmerk: Rechters spelen een grote rol in het vormgeven van het recht
door middel van rechterlijke uitspraken (jurisprudentie). Eerdere
uitspraken van rechters (precedenten) zijn bindend en dienen als richtlijn
voor toekomstige zaken.
Voorbeeldlanden: Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Canada,
Australië.
Civil law-landen:
Kenmerk: Het recht is vooral gebaseerd op geschreven wetten en
wetboeken. Rechters passen deze wetten toe, maar creëren zelf geen
nieuwe regels zoals in common law. Rechterlijke uitspraken zijn minder
bindend voor toekomstige zaken.
Voorbeeldlanden: Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje.
Common law: recht gevormd door rechters en precedenten.
Civil law: recht gebaseerd op geschreven wetten en wetboeken.
In Nederland gaat bij een regelconflict de hogere regelgever voor de lagere, deze
is dan onverbindend: deze regeling heeft dan geen gelding.
- Internationaal recht (die voldoet aan art. 93 Gw) gaat voor het Nederlands
recht.
- EVRM gaat dus boven nationaal recht
Wetten in formele zin zijn onaantastbaar, zij mogen wel getoetst worden aan
internationale verdragen maar niet aan de grondwet.
Mocht de wetgever een conflict niet hebben voorzien, gelden de volgende regels:
1. De hogere regel gaat voor de lagere
2. De nieuwere regel gaat voor de oudere
3. De bijzondere wet gaat voor de algemene
1.5: termen en begrippen:
In het recht verwijst lingua franca naar een gemeenschappelijke taal die wordt
gebruikt door juristen uit verschillende rechtsgebieden of landen om te
communiceren en samen te werken.
,Een rechtssubject is een drager van rechten, bevoegdheden én plichten, deze
worden verdeeld in twee groepen:
- natuurlijke personen: mensen van vlees en bloed
- rechtspersonen: organisatorische verbanden
Objectief recht: de algemene rechtsregels die voor iedereen gelden.
Subjectief recht: de persoonlijke rechten of aanspraken die iemand uit die
algemene regels kan halen.
Een feit waaraan het recht een rechtsgevolg bindt is een rechtsfeit:
- vb. het bereiken van 18-jarige leeftijd, waarop je volwassen wordt
verplichtingen in het recht worden aangeduid als verbintenissen.
Rechtsvordering is het formele proces waarbij iemand (de eiser) bij de rechtbank
een verzoek indient om een rechtszaak te starten.
Wanneer een rechtshandeling door vernietiging wordt geannuleerd betekent dat
dat die rechtshandeling voor het recht nooit bestaan heeft.
Een nietige rechtshandeling heeft nooit bestaan, ook niet tijdelijk.
Ontbinding houdt in dat de overeenkomst ophoudt te gelden en dat wat er al ter
uitvoering van de overeenkomst is gepresteerd, ongedaan moet worden
gemaakt.
Verjaringstermijn: Tijd waarin je een vordering kunt indienen; verjaring kan
worden ingeroepen.
Vervaltermijn: Tijd waarin een recht of vordering automatisch vervalt; geen
actie mogelijk na deze termijn.
- vb. In sommige gevallen kan een overeenkomst bepalen dat een recht tot
schadevergoeding vervalt na bijvoorbeeld twee jaar, ongeacht of de
benadeelde partij in die periode actie heeft ondernomen.
Dwingend recht zijn rechtsregels die niet kunnen worden afgeweken door
partijen. Deze regels zijn verplicht en moeten altijd worden nageleefd, ongeacht
wat partijen zelf overeenkomen.
Regelend recht: er mag van de overeenkomst worden afgeweken.
1.6: indelingen van het recht:
Publiekrecht: Betreft de relatie tussen overheid en burgers (bijv. strafrecht).
Privaatrecht: Betreft de relaties tussen individuen of organisaties (bijv.
contractenrecht).
2.2: internationaal recht:
Staten verbinden zich ten opzichte van elkaar in verdragen, burgers staan hier
buiten.
- er zijn ook internationale verdragen die rechten toekennen aan individuele
burgers, zoals het EVRM.
, Dualistische leer ziet het nationale en internationale recht als strikt gescheiden.
Er is geen doorwerking van het internationale recht in het nationale.
Daarvoor moet het internationale recht worden omgezet
In de monistische leer (Nederland) zien ze de nationale en internationale
rechtsorde als één geheel. Er is rechtstreekse doorwerking, en burgers krijgen
dus direct bescherming die hem in het internationale recht wordt toegezegd.
Als een bepaling eenieder verbindend is (burgers kunnen er direct beroep
op doen)
Het internationale recht gaat boven het nationale recht wanneer het eenieder
verbindend is.
- Zelfs de Grondwet is niet veilig voor internationaal recht
o art. 94 Gw
2.3: het recht van de Europese Unie:
Regels van de Europese Unie zijn ook afkomstig van internationale organisaties,
maar hier kan niet naar verwezen worden met art. 93 en 94 Gw.
De twee voornaamste soorten regelgeving van de EU zijn verordening en
richtlijnen:
- Een verordening is een algemene EU-wet die rechtstreeks en volledig
bindend is voor alle lidstaten en hun burgers. Het hoeft niet eerst te
worden omgezet in nationale wetgeving.
- Een richtlijn is een wetgeving van de EU dat doelstellingen vaststelt die
alle lidstaten moeten bereiken, maar landen mogen zelf bepalen hoe ze
dat doen via nationale wetgeving.
in de richtlijn wordt altijd een uiterste datum genoemd waarop implementatie
moet hebben plaatsgevonden: implementatietermijn (alleen bij richtlijnen)
Richtlijnen hebben alleen verticale werking (verhouding burger-overheid)
Van Gend en Loos
Van Gend en Loos was een Nederlandse transportfirma die in 1963 een
belangrijke rechtszaak won bij het Europese Hof van Justitie. Deze zaak gaat over
een belangrijk principe in het EU-recht, namelijk "directe werking".
Wat gebeurde er?
Van Gend en Loos moest invoerrechten betalen op producten die ze vanuit
Duitsland naar Nederland brachten. Ze vonden dit oneerlijk, omdat volgens hen
dit in strijd was met het Europese Verdrag van Rome (de basis voor de EU),
waarin stond dat landen geen nieuwe belastingen mochten opleggen die de
handel tussen EU-landen belemmeren.
Wat besloot de rechter?
Het Europese Hof van Justitie oordeelde dat Europese verdragen rechten
geven aan burgers en bedrijven, en dat deze rechten rechtstreeks door hen
kunnen worden ingeroepen voor nationale rechtbanken. Dit betekent dat burgers
