VZ Verpleegkundige zorgverlening
Les 2.1 Leerdoelen
1. Vitale functies beoordelen
2. Diverse meetinstrumenten toepassen met betrekking tot het meten van de vitale
functies
Verpleegtechnische vaardigheden
Les 2.1 Leerdoelen
1. De vitale parameters (ademhaling etc.) op juiste wijze meten/bewaken
2. De vitale paramaters (ademhaling etc.) beoordelen op normale en afwijkende
waarden
3. Meetinstrumenten voor het meten van de vitale parameters op de juiste wijze
gebruiken
Zorgpad basiszorg
Vitale functies en lichaamstemperatuur
Ademhaling
Ademhaling bewaken = het observeren van de kwaliteiten van de ademhaling
Vier kwaliteiten van ademhaling
1. De frequentie
2. De diepte (oppervlakkig/ diep)
3. Regelmaat
4. Ademhalingspatronen
Langzame ademhaling zonder benauwdheid heeft geen verdere betekenis.
Snelle ademhaling zonder benauwdheid komt voor bij opwinding, hogere temperatuur en
als diep ademhalen pijnlijk is.
De normale ademfrequentie is verschillend per leeftijdsgroep namelijk:
Volwassenen halen tussen 9 en 14 keer per minuut adem.
Tieners halen tussen 12 en 20 keer per minuut adem.
Kinderen van 2 tot 12 jaar halen tussen 20 en 30 keer per minuut adem.
Zuigelingen halen tussen 30 en 50 keer per minuut adem.
Afwijkende ademhalingspatronen
Apnoe: afwezigheid van ademhaling
Dyspnoe: benauwdheid
Hyperventilatie: overademing (langdurig te diep ademhalen)
Kussmaulademhaling: zeer diepe, ononderbroken en regelmatige ademhaling
(ontstaat bij ontregelde diabetes)
Cheyne-stokesademhaling: diepte van de ademhaling neemt eerst toe, neemt
daarna af en stopt dan even. (komt voor bij verminderde pompfunctie hart bij
slagaderverkalking in de hersenen, stervende zorgvragers)
Zuchtende ademhaling: regelmatige ademhaling met af en toe een zucht.
(hersenvliesontsteking en hersenbeschadiging)
Happende ademhaling/ gasping: diepe inademing waarbij alle
hulpademhalingspieren worden aangespannen, hoofd achterover, onderkaak naar
, beneden en de mond staat open. Uitademing is passief. (stervenden en bij mensen
die na een ademhalingsstilstand weer gaan ademhalen)
Atactische ademhaling: volledige onregelmatige ademhaling wat betreft diepte en
frequentie. (slaapmiddelvergiftiging , bij ontwaken narcose en bij hersentumor)
Geluiden ademhaling (normaal een zacht geruis)
Stridor = wanneer de luchtwegen ergens vernauwd zijn, dan hoor je een gepiep en gefluit.
Tijdens inademing vernauwing zit hoog in de luchtwegen (boven de borstkas) =
inspiratoire stridor
Tijdens uitademing vernauwing zit lager = expiratoire stridor
Hoesten = het krachtig uitademen bij een plotseling geopende stemspleet.
Hik = een plotselinge samentrekking van het middenrif waarbij de stemspleet zich plotseling
sluit. Kan wijzen op irritatie middenrif of van de zenuw die naar het middenrif loopt.
Geur ademhaling
De uitademingslucht kan gaan ruiken bij een slechte gebitsverzorging, bij infecties van de
bovenste luchtwegen, vergiftigingen en stofwisselingsstoornissen.
Foetor ex ore = als iemand onaangenaam uit de mond ruikt.
Huidskleur in relatie tot de ademhaling
Kleur van de huid wordt bepaald door:
1. De doorbloeding van de huid
2. De hoeveelheid pigment in de huid
Kleur van het bloed wordt bepaald door de hoeveelheid zuurstof in het bloed. Veel zuurstof:
mooi rood. Weinig zuurstof: donkerrood tot blauwachtig.
Bij een goede zuurstofvoorziening schemert het helderrode, zuurstofrijke bloed door de huid
en heeft die een roze kleur.
Bij een slechte zuurstofvoorziening is de kleur van het bloed donkerder en schemert
daardoor blauw door de huid.
Cyanose = blauwe verkleuring van de huid en slijmvliezen.
Centrale cyanose = er wordt zuurstofarm bloed door het hart in de aorta gepompt
(cyanose van lippen, tong, nagelbed en oren)
Perifere cyanose = veel zuurstof wordt uit het bloed gehaald omdat het bloed traag
door de weefsels stroomt. (cyanose van vingers, tenen, neuspunt)
Ademhalingswaarden bepalen door het opnemen van de ademhaling.
Circulatie
,De circulatie of bloedsomloop zorgt ervoor dat de weefsels van zuurstof en voedingsstoffen
worden voorzien en dat de afvalstoffen en koolzuur worden afgevoerd.
Polsslag
Vier kwaliteiten van de pols
1. Frequentie
2. Regelmaat
3. Gelijkmatigheid
4. Kracht
Normaalwaarde
Rust 60 – 100 slagen per minuut
Ouderen 60 slagen per minuut
Pasgeborenen 120 slagen per minuut (vanaf 3 jaar 100 slagen per minuut)
Tachycardie is een frequentie van meer dan 100 slagen per minuut
Bradycardie is een frequentie van minder dan 50 slagen per minuut
Regulair is als de slagen regelmatig voorkomen
Irregulair is als de slagen onregelmatig voorkomen
Inequale pols is als niet elke keer evenveel bloed wordt uitgepompt (hartslagen voelen
verschillend aan bij de pols)
Equale pols is als de vulling van de pols elke keer gelijk is (pols is meestal regelmatig)
Plaatsen om hartslag te bepalen
Arteria radialis: pols
Arteria temporalis: slaap
Arteria femoralis: lies
Arteria brachialis: arm bij de elleboog
Arteria carotis: hals
Bloeddruk (tensie) gemeten bloeddrukwaarden word RR bij gemeld
Systolische druk (bovendruk) zal hoger worden door aderverkalking.
Diastolische druk (onderdruk) is wanneer het hart zich ontspant en het bloed de tijd heeft
om door de slagaderen weg te stromen, waardoor de druk lager wordt.
Arteriolen hebben invloed op de diastolische druk
Gaan alle arteriolen wijd open, dan stroomt het bloed snel weg en wordt de
diastolische bloeddruk laag.
Vernauwen al deze bloedvaatjes zich, dan stroomt het bloed langzaam weg en gaat
de diastolische bloeddruk omhoog.
Hulpmiddelen om bloeddruk te meten
Digitale bloeddrukmeter
, Manometerbloeddrukmeters
Continue registratie (op de IC)
Elektronische bloeddrukmeters of automatische digitale bloeddrukmeters
Bloeddrukwaarden
Normaalwaarde 120/80 mmHg
Hypertensie (hoge bloeddruk)
Volwassenen De bloeddruk is te hoog als de gemiddelde bovendruk hoer is dan 140
mmHg, of de onderdruk hoger is dan 90 mmHg
Mensen ouder dan 80 jaar bovendruk vanaf 160 mmHg.
Hypotensie (lage bloeddruk)
Er is sprake van lage bloeddruk zodat het lichaam niet meer in staat is om normaal te
functioneren. Oorzaken:
Uitdroging
Een heftige allergische reactie
Bloedverlies
Een hartinfarct of hartritmestoornis
Een letsel
Te veel alcohol
Bepaalde medicijnen
Bloeddrukwaarden bepalen
Bij het meten van de bloeddruk volgens Riva-Rocci heb je een bloeddrukmeter en
stethoscoop nodig.
Techniek van de tensiemeting
Stap 1: Breng een manchet aan om de linkerbovenarm van de zorgvrager. Pomp lucht in de
manchet door in een knijpballonnetje te knijpen. De manchet staat in verbinding met een
manometer waarop de druk in millimeters kwik wordt weergegeven. Door in het ballonnetje
te knijpen, breng je druk aan op de manchet.
Stap 2: Voel bij het oppompen van de manchet tegelijkertijd de pols. Zodra je de pols niet
meer voelt, moet je nog verder pompen tot 30 mmHg boven dat punt.
Stap 3: Laat vervolgens, terwijl je luistert, de manchet langzaam (2 mmHg/seconde)
leeglopen:
Luister naar de eerst hoorbare hartslag (de systolische druk) en lees de waarde op
de manometer af. Blijf de druk verminderen door de pomp een klein stukje open te
houden.
Luister naar het moment waarop de harttonen verdwijnen of duidelijk zachter worden
(de diastolische druk) en lees de waarde op de manometer af.
Lichaamstemperatuur
Les 2.1 Leerdoelen
1. Vitale functies beoordelen
2. Diverse meetinstrumenten toepassen met betrekking tot het meten van de vitale
functies
Verpleegtechnische vaardigheden
Les 2.1 Leerdoelen
1. De vitale parameters (ademhaling etc.) op juiste wijze meten/bewaken
2. De vitale paramaters (ademhaling etc.) beoordelen op normale en afwijkende
waarden
3. Meetinstrumenten voor het meten van de vitale parameters op de juiste wijze
gebruiken
Zorgpad basiszorg
Vitale functies en lichaamstemperatuur
Ademhaling
Ademhaling bewaken = het observeren van de kwaliteiten van de ademhaling
Vier kwaliteiten van ademhaling
1. De frequentie
2. De diepte (oppervlakkig/ diep)
3. Regelmaat
4. Ademhalingspatronen
Langzame ademhaling zonder benauwdheid heeft geen verdere betekenis.
Snelle ademhaling zonder benauwdheid komt voor bij opwinding, hogere temperatuur en
als diep ademhalen pijnlijk is.
De normale ademfrequentie is verschillend per leeftijdsgroep namelijk:
Volwassenen halen tussen 9 en 14 keer per minuut adem.
Tieners halen tussen 12 en 20 keer per minuut adem.
Kinderen van 2 tot 12 jaar halen tussen 20 en 30 keer per minuut adem.
Zuigelingen halen tussen 30 en 50 keer per minuut adem.
Afwijkende ademhalingspatronen
Apnoe: afwezigheid van ademhaling
Dyspnoe: benauwdheid
Hyperventilatie: overademing (langdurig te diep ademhalen)
Kussmaulademhaling: zeer diepe, ononderbroken en regelmatige ademhaling
(ontstaat bij ontregelde diabetes)
Cheyne-stokesademhaling: diepte van de ademhaling neemt eerst toe, neemt
daarna af en stopt dan even. (komt voor bij verminderde pompfunctie hart bij
slagaderverkalking in de hersenen, stervende zorgvragers)
Zuchtende ademhaling: regelmatige ademhaling met af en toe een zucht.
(hersenvliesontsteking en hersenbeschadiging)
Happende ademhaling/ gasping: diepe inademing waarbij alle
hulpademhalingspieren worden aangespannen, hoofd achterover, onderkaak naar
, beneden en de mond staat open. Uitademing is passief. (stervenden en bij mensen
die na een ademhalingsstilstand weer gaan ademhalen)
Atactische ademhaling: volledige onregelmatige ademhaling wat betreft diepte en
frequentie. (slaapmiddelvergiftiging , bij ontwaken narcose en bij hersentumor)
Geluiden ademhaling (normaal een zacht geruis)
Stridor = wanneer de luchtwegen ergens vernauwd zijn, dan hoor je een gepiep en gefluit.
Tijdens inademing vernauwing zit hoog in de luchtwegen (boven de borstkas) =
inspiratoire stridor
Tijdens uitademing vernauwing zit lager = expiratoire stridor
Hoesten = het krachtig uitademen bij een plotseling geopende stemspleet.
Hik = een plotselinge samentrekking van het middenrif waarbij de stemspleet zich plotseling
sluit. Kan wijzen op irritatie middenrif of van de zenuw die naar het middenrif loopt.
Geur ademhaling
De uitademingslucht kan gaan ruiken bij een slechte gebitsverzorging, bij infecties van de
bovenste luchtwegen, vergiftigingen en stofwisselingsstoornissen.
Foetor ex ore = als iemand onaangenaam uit de mond ruikt.
Huidskleur in relatie tot de ademhaling
Kleur van de huid wordt bepaald door:
1. De doorbloeding van de huid
2. De hoeveelheid pigment in de huid
Kleur van het bloed wordt bepaald door de hoeveelheid zuurstof in het bloed. Veel zuurstof:
mooi rood. Weinig zuurstof: donkerrood tot blauwachtig.
Bij een goede zuurstofvoorziening schemert het helderrode, zuurstofrijke bloed door de huid
en heeft die een roze kleur.
Bij een slechte zuurstofvoorziening is de kleur van het bloed donkerder en schemert
daardoor blauw door de huid.
Cyanose = blauwe verkleuring van de huid en slijmvliezen.
Centrale cyanose = er wordt zuurstofarm bloed door het hart in de aorta gepompt
(cyanose van lippen, tong, nagelbed en oren)
Perifere cyanose = veel zuurstof wordt uit het bloed gehaald omdat het bloed traag
door de weefsels stroomt. (cyanose van vingers, tenen, neuspunt)
Ademhalingswaarden bepalen door het opnemen van de ademhaling.
Circulatie
,De circulatie of bloedsomloop zorgt ervoor dat de weefsels van zuurstof en voedingsstoffen
worden voorzien en dat de afvalstoffen en koolzuur worden afgevoerd.
Polsslag
Vier kwaliteiten van de pols
1. Frequentie
2. Regelmaat
3. Gelijkmatigheid
4. Kracht
Normaalwaarde
Rust 60 – 100 slagen per minuut
Ouderen 60 slagen per minuut
Pasgeborenen 120 slagen per minuut (vanaf 3 jaar 100 slagen per minuut)
Tachycardie is een frequentie van meer dan 100 slagen per minuut
Bradycardie is een frequentie van minder dan 50 slagen per minuut
Regulair is als de slagen regelmatig voorkomen
Irregulair is als de slagen onregelmatig voorkomen
Inequale pols is als niet elke keer evenveel bloed wordt uitgepompt (hartslagen voelen
verschillend aan bij de pols)
Equale pols is als de vulling van de pols elke keer gelijk is (pols is meestal regelmatig)
Plaatsen om hartslag te bepalen
Arteria radialis: pols
Arteria temporalis: slaap
Arteria femoralis: lies
Arteria brachialis: arm bij de elleboog
Arteria carotis: hals
Bloeddruk (tensie) gemeten bloeddrukwaarden word RR bij gemeld
Systolische druk (bovendruk) zal hoger worden door aderverkalking.
Diastolische druk (onderdruk) is wanneer het hart zich ontspant en het bloed de tijd heeft
om door de slagaderen weg te stromen, waardoor de druk lager wordt.
Arteriolen hebben invloed op de diastolische druk
Gaan alle arteriolen wijd open, dan stroomt het bloed snel weg en wordt de
diastolische bloeddruk laag.
Vernauwen al deze bloedvaatjes zich, dan stroomt het bloed langzaam weg en gaat
de diastolische bloeddruk omhoog.
Hulpmiddelen om bloeddruk te meten
Digitale bloeddrukmeter
, Manometerbloeddrukmeters
Continue registratie (op de IC)
Elektronische bloeddrukmeters of automatische digitale bloeddrukmeters
Bloeddrukwaarden
Normaalwaarde 120/80 mmHg
Hypertensie (hoge bloeddruk)
Volwassenen De bloeddruk is te hoog als de gemiddelde bovendruk hoer is dan 140
mmHg, of de onderdruk hoger is dan 90 mmHg
Mensen ouder dan 80 jaar bovendruk vanaf 160 mmHg.
Hypotensie (lage bloeddruk)
Er is sprake van lage bloeddruk zodat het lichaam niet meer in staat is om normaal te
functioneren. Oorzaken:
Uitdroging
Een heftige allergische reactie
Bloedverlies
Een hartinfarct of hartritmestoornis
Een letsel
Te veel alcohol
Bepaalde medicijnen
Bloeddrukwaarden bepalen
Bij het meten van de bloeddruk volgens Riva-Rocci heb je een bloeddrukmeter en
stethoscoop nodig.
Techniek van de tensiemeting
Stap 1: Breng een manchet aan om de linkerbovenarm van de zorgvrager. Pomp lucht in de
manchet door in een knijpballonnetje te knijpen. De manchet staat in verbinding met een
manometer waarop de druk in millimeters kwik wordt weergegeven. Door in het ballonnetje
te knijpen, breng je druk aan op de manchet.
Stap 2: Voel bij het oppompen van de manchet tegelijkertijd de pols. Zodra je de pols niet
meer voelt, moet je nog verder pompen tot 30 mmHg boven dat punt.
Stap 3: Laat vervolgens, terwijl je luistert, de manchet langzaam (2 mmHg/seconde)
leeglopen:
Luister naar de eerst hoorbare hartslag (de systolische druk) en lees de waarde op
de manometer af. Blijf de druk verminderen door de pomp een klein stukje open te
houden.
Luister naar het moment waarop de harttonen verdwijnen of duidelijk zachter worden
(de diastolische druk) en lees de waarde op de manometer af.
Lichaamstemperatuur
