Pedagogisch denken en psychologisch denken
Pedagogisch denken
leerdoelen:
→ stromingen behandelen en kunnen benoemen
→ belangrijke denkers kennen. 17e t/m 21e eeuw
→ stromingen hangen samen met opvoedingsidealen vd geschiedenis
→ geschiedenis opvoedingsidealen en van nu → vergelijken
→ deze idealen kunnen plaatsen in historische tijdlijn
→ kennis over kinderrechten als referentiekader voor de pedagogiek
→ begrippenlijst, zelf definitie voor geven.
→ boekenstof
hoorcollege 1
leerdoelen:
→ kennis begrip pedagogiek
→ kenmerken van een kind kennen volgens Langeveld
→ uit kunnen leggen wat voor soort werkveld pedagogiek is
→ rol van cultuur binnen pedagogiek
→ aangeven wat de 4 basisdimensies en 3 doelen van opvoeden zijn
Kennis begrip pedagogiek
pedagogiek stamt af van Paidagogos: kinderbegeleider
→ slaaf die kinderen (eerst jongens, later ook meisjes) naar school bracht
pedagogiek: is de studie van opvoeding en onderwijs, evenals de praktijk van het begeleiden
en onderwijzen van kinderen en volwassenen.
→ multidisciplinair vakgebied, psychologisch, sociologisch, fylosofisch (je kijkt er met
allemaal verschillende brillen naar)
pedagogiek is een praktijkwetenschap waarbij 3 vragen centraal staan:
1. Hoe kan opvoeding het beste vormgegeven worden?
2. Hoe kan pedagogiek het best bestudeerd worden in de wetenschap?
3. Welke rol vervult pedagogiek in de opvoedingspraktijk?
→ niet zo belangrijk denk ik
Normatieve pedagogiek
Normatieve pedagogiek: is de studie van ethische waarden, doelen en principes die de basis
vormen voor opvoeding en onderwijs, en onderzoekt wat als juist en wenselijk wordt
beschouwd in educatieve contexten. (normen en waarden → normatieve)
→ Je hebt een overtuiging als opvoeder en die spreek je uit.
bvb: De vader van de 3 jarige Bo zegt dat Bo zindelijk moet worden en dat ze hier op de
opvang moeten aansturen.
,Normatieve pedagogiek stelt de volgende vragen:
1. Wat zijn de fundamentele doelen van onderwijs en opvoeding? wat willen ze ermee
bereiken?
2. Welke waarden en deugden (= is alles wat je zou moeten doen om “goed’ te zijn)
zouden in het onderwijs moeten worden bevorderd?
3. Hoe moeten opvoeders ethische dilemma’s in het onderwijs aanpakken?
4. Wat zijn de morele verantwoordelijkheden van opvoeders ten opzichte van hun
leerlingen?
5. Hoe kunnen onderwijspraktijken bijdragen aan een rechtvaardige inclusieve
samenleving? → sommige kinderen hebben meer aandacht/geld nodig om op
hetzelfde punt te komen, maar is dat dan rechtvaardig tegenover de andere
kinderen.
Er zijn veel verschillende manieren om te kijken naar de pedagogiek → weinig consensus (=
weinig overeenstemming, veel diversiteit en benaderingen)
waardepluralisme: houdt in dat er meerdere, soms conflicterende, morele waarden bestaan
die in complexe situaties moeten worden afgewogen en dat er geen eenvoudige formule is
om te bepalen welke waarde altijd de voorkeur verdient.
vb → als er een opmerking tegen een leraar wordt gemaakt over migratie.
leerling: “ik leef in een vrij land ik mag alles zeggen”
leraar: “ik voel mij aangevallen en zelfs gediscrimineerd”
→ waar leg je de grens
“pedagogiek als een rizoom” → filosofisch concept dat in de jaren 80 van de 20e eeuw
(1980-1990) rizoom= een wortel van plant/boom die niet in de diepte groeit maar
horizontaal.
→ want de pedagogiek heeft geen kern en geen 1 oorsprong in de geschiedenis en door de
tijd blijft veranderen.
→ de veelvormigheid, meervoudigheid en diversiteit staat centraal in de pedagogiek
moderne pedagogiek gaat uit van 2 principes:
1. het principe van het kunnen leren
→ dus NIET deterministisch. nature of je DNA bepaalt niet alles. Je kan veranderen
2. Het kind is een vrij en handelend subject. “je hebt altijd een vrije keuze”
→ dus wordt niet VOLLEDIG bepaald door cultuur/nurture
paradox: opvoedeling uitnodigen tot wat hij / zij nog niet kan en aanspreken als iemand die
hij / zij niet is → hiermee wordt zelfverantwoordelijke zelfbepaling gestimuleerd.
contrafactische anticipatie: vooruitlopen op wat nog niet feitelijk het geval is.
→ Dus opvoeders zien iets in de toekomst en willen ons graag iets meegeven, het is er nog
niet maar hier wordt een setting gecreëerd die opvoeding / groei heet.
vb: kind van 2 kan zijn jas nog niet aantrekken.
→ je kan het voordoen, kindje zelf laten proberen → bereidt je het kind op wat er komen
gaat
→ als je het altijd voor het kind doet , draag je niet bij aan de contrafactische anticipatie van
het kind.
,Martinus Langeveld (1905-1989)
→ hoogleraar pedagogiek aan de Universiteit Utrecht. → normatieve pedagoog en deed
daarvan uit onderzoek. → Je moest je niet laten leiden door de normen en waarden, maar je
moet je er wel op richten en bewust van zijn. → je moet je normen en waarden ook opzij
kunnen leggen.
“ je moet het kind begrijpen, zoals het is” → niet je eigen overtuigingen erop plakken
Doel van pedagogiek volgens Langeveld:
→ zelfverantwoordelijke zelfbepaling (of te wel mondigheid: het vermogen om
gebruik te maken van je verstand zonder leiding van een ander)
kinderen moeten niet afhankelijk zijn van cultuur (dus geen sprake van volledige
nature/nurture invloeden)
twee kenmerken:
1. kind is afhankelijk van volwassenen
2. en kind wil zelfstandig zijn
→ deze balans verschuift hele tijd → jong kind veel meer afhankelijk
hij noemt mensen → Animal Educiandum ( een dier moeten opgevoed worden)
→ was geen voorstander van kinderen uit zichzelf laten ontwikkelen, want kind weet zelf al
goed wat hij wil. → nee hij vond dat je er een goede context voor moet creëren en dat
langzaam afbouwt.
Wat doet er mee in de opvoeding om zelfverantwoordelijke zelfbepaling te creëren:
● Cultuur: het belangrijkste verschil tussen dieren en mensen, zijn ook opvoeding,
vorming en onderwijs specifiek menselijke aangelegenheden.
→ Joint attention (Tomasello): het belang van gedeelde aandacht. → kinderen gaan
kijken naar waar volwassenen naar kijken. Door gedeelde aandacht / sociale
interactie wordt cultuur overgedragen. → kinderen met autisme → minder joint
attention
● Opvoeding: alle omvang tussen ouder en kind. In deze omvang biedt de ouder →
liefde, geborgenheid, intimiteit, aandacht, grenzen, instructive, ondersteuning en
controle. → kind komt hierdoor tot zelfontplooiing en krijgt zelfvertrouwen,
zelfstandigheid en zelfredzaamheid. (normatieve definitie)
basisdimensies opvoeding:
- ondersteuning bieden → op een warme en affectieve manier en responsief (reageren
op de signalen dat het kind geeft → veiligere hechting)
- instructie geven
- controle uitoefenen
- grenzen stellen
opvoedingsdoelen:
1. Zelfstandigheid ( individu)
2. Zelfredzaamheid (samenleving)
3. Zelfvertrouwen (toekomst)
, hoorcollege 2
vaak gevraagd in tentamens naar:
→ gedachtengoed
→ kindbeelden
→ stromingen
→ begrippen
Lea Dasberg → historisch pedagoog 1930-218 “men kijkt achterom om vooruit te zien. Zoals
de automobilist in zijn achteruitkijkspiegel kijkt om verantwoord vooruit te rijden”
de bril die je opzet → bepaalt de wijze hoe je naar de realiteit kijkt → kan over tijd verschillen
onderzoek naar de geschiedenis van het gezin en de pedagogiek vanuit 3 benaderingen:
1. de demografische benadering: gaat over kwantitatieve bronnen (aantallen),
samenstelling van een bevolking → wordt gekeken naar geboortecijfers, sterftecijfers
en huwelijksvorming
doel: een beeld vormen van de leef- en opvoedomstandigheden van ouders en
kinderen.
2. de affectieve benadering: gaat over kwalitatieve bronnen → 1 schilderij is niet zo
representatief → wat zegt 1 schilderij nou over het hele gezinsleven → geeft wel
weer meer inkleuring over hoe het leven is.
→ wordt gekeken naar dagboeken, brieven, speelgoed, opgravingen en tekeningen
doel: inzicht krijgen in menselijk gedrag en persoonlijke beleving en motieven
3. historische maatschappijwetenschappelijke benadering: gaat over hoe de
maatschappelijke zaken invloed hebben op de verandering in het gezin.
→ wetgeving, erfrecht en eigendomsverhoudingen.
doel: inzicht krijgen in de samenhang tussen gezinsstructuren, individuele
gedragingen en belevingen, sociale en maatschappelijke relaties
overzicht tijdperken en stromingen in West europa
500-1500 → middeleeuwen → theocentrische maatschappij → mens is ondergeschikt aan
god, aards leven in teken van hiernamaals (memento mori) → kind mocht geen kind zijn
● “kind van nature geneigd naar het kwade (zondeval)" → moet je opvoeden
1400-1650 → humanisme / renaissance → mensen dienen zich door studie te verheffen
(homo universalis) → men werd kritischer op het geloof, literatuur → men ging terug naar de
klassieke oudheid (carpe diem → pluk de dag)
● kind “tabula rasa” → een kind als onbeschreven blad → kind moet je sturen en
bijgeven
1650-1800 → verlichting → Rationeel denken (verklaren door de reden) staat centraal →
mede door de opkomst van wetenschap
● kind is van nature goed → maatschappij is bedorven → kind moet daar zo ver
mogelijk vandaan blijven → probeer er zo min mogelijk mee te bemoeien → dan
komt het wel goed (zelfverantwoordelijke zelfbepaling) → geld ook voor latere tijden
denk ik?
1800-1850 → romantiek → gevoel, intuitie, ervaring en verbeelding staat centraal
