Hoofdstuk 1: Recht en gezondheidszorg
1.2 Doel en omschrijving
Recht wordt gezien als instrument om de samenleving te beïnvloeden
De inhoud van het recht wordt door de politiek bepaald
Begrip recht geheel van overheidsregels dat de samenleving ordent
1.3 Rechtsbronnen
Rechtsbronnen de vindplaatsen van het recht
Bij gezondheidsrecht zijn de rechtsbronnen de wet, de jurisprudentie en het
internationaal verdrag
De wet
o Dit is de belangrijkste vindplaats
o Het zijn de algemeen geldende regels uit het overheidsorgaan zoals het
burgerlijk wetboek
Jurisprudentie
o Dit is een verzameling van rechterlijke uitspraken die rechters doen om uit te
leggen hoe een bepaalde wet in bepaalde situaties moet worden
geïnterpreteerd en toegepast
o Elke rechterlijke uitspraak heeft een uniek Europees nummer
Zelfregulering beroepsgroep stelt zelf de regels op voor de belangrijke normen die
moeten worden gehanteerd, zoals beroepscode en gedragsregels. Ze gelden alleen
voor de leden van die beroepsgroep
1.4 Rechtsgebieden
Er zijn 5 rechtsgebieden burgerlijk recht, bestuursrecht, staatsrecht, strafrecht en
internationaal recht
Burgerlijk recht
o Dit zijn de regels voor burgers onderling, zoals arbeidsovereenkomst
o Niemand controleert of iemand zich aan de regels houdt, als je een probleem
hebt met bijvoorbeeld een werkgever, moet je zelf naar een burgerlijk rechter
o De rechten en plichten staan in het burgerlijk wetboek
Bestuursrecht
o Stelt overheid in staat om voor goede gang van zaken te zorgen in een
samenleving
o Voorbeelden van bestuursrecht zijn belastingwetgeving, milieuwetgeving etc.
Staatsrecht
o Beschrijft de regels voor democratische organisatie van de overheid
o Beschrijft grondrechten van burgers
o De grondwet, met fundamenten van een democratische rechtsstaat, vormt de
basis van het staatsrecht
Strafrecht
o Wordt gebruikt voor gedragingen die de gehele maatschappij schaden
o Politie en Openbaar Ministerie komen altijd aan bod
o Strafbepalingen staan in het wetboek van strafrecht, zoals diefstal, doodslag,
vernieling etc.
Internationaal recht
, o De internationale verdragen met mensenrechten zijn van groot belang voor
het gezondheidsrecht zoals Verdrag Inzake de Rechten van het Kind
o Nederlandse rechters moeten bepalingen vanuit het Europees Verdrag tot
Bescherming van de Rechten van de Mens toepassen en volgen in hun
rechtszaak
o Het Europees Hof is de internationale rechter van het EVRM waar je heen kan
als je het niet eens bent met de uitspraak in je eigen land
1.5 Gezondheidsrecht
Gezondheidsrecht wetten voor zorgverleners zoals regels over beroepsregistratie,
dossiervorming, patiëntrechten, aansprakelijkheid en tuchtrecht
Wet publieke gezondheid (WPG)
o Regelt organisatie van openbare gezondheidszorg, de bestrijding van
infectieziekten en de isolatie van personen en vervoermiddelen die
internationaal gezondheidsgevaren kunnen opleveren. Het regelt ook de wet
jeugd- en ouderengezondheidszorg
o Sinds corona heeft eerste kamer een wetsvoorstel voor acute en ernstige
noodsituaties
Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG)
o Geeft regels voor het handelen van zorgverleners in de individuele
gezondheidszorg
o Individuele gezondheidszorg alle activiteiten in de zorg die worden
verricht in verband met de gezondheid van individuele personen, inclusief het
doen van onderzoek en het geven van advies
o Wat doet de wet BIG:
Zorgen dat zorgverleners zich registreren in speciaal register
Tuchtrecht als er klacht is moeten ze voor commissie verschijnen
Voorbehouden handelingen sommige handelingen mogen alleen
worden uitgevoerd door mensen die daar speciaal voor zijn opgeleid
Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz)
o Stelt eisen aan de zorg die zorgaanbieders bieden en bevat een regeling voor
afhandeling van klachten
Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO)
o Geeft regels over hulpverleningsrelatie tussen individuele patiënt en
hulpverlener zoals apotheker of verpleegkundige
o Geeft regels over het beroepsgeheim, de behandelingsovereenkomst, het
dossier en het inzagerecht, de informatieplicht en de toestemming voor
behandeling
Wet zorg en dwang en de wet verplichte geestelijke gezondheidszorg
o Geven regels voor gedwongen zorg en gedwongen opname en voor de
positie van een patiënt als hij gedwongen hulp krijgt
1.6 Rechtsbeginselen en mensenrechten als basis voor het gezondheidsrecht
Rechtsbeginselen basisregels die rechtssysteem ondersteunen, ze bepalen niet
direct wat in specifieke situatie geldt als recht maar geven richting en helpen bij het
beoordelen van rechtvaardigheid en specifieke wetten
, Drie belangrijke rechtsbeginselen in gezondheidsrecht: zelfbeschikking, bescherming
en gelijkheid
Zelfbeschikking
o Verwijst naar het recht en vrijheid van iedereen om zelf beslissingen te
nemen
o Vooral belangrijk in gezondheidszorg omdat patiënten vaak afhankelijk zijn
van zorgverleners en ze soms moeilijke keuzes moeten maken
o Patiënt moet bijvoorbeeld altijd toestemming geven voor behandeling en
zorgverlener moet altijd informeren over behandeling en gevolgen
o Patiënt mag ook weigeren
Bescherming
o Zelfbeschikking wordt begrensd door rechten/veiligheid van anderen, je mag
geen keuzes maken die anderen schaden.
o We moeten zorgen dat mensen die niet zelf keuzes kunnen maken worden
geholpen en beschermd
o Zelfbeschikking en bescherming kunnen botsen bijvoorbeeld bij gedwongen
opname of als iemand anders voor je moet beslissen
o Bescherming weegt vaak zwaarder dan zelfbeschikking
Gelijkheid en verbod op discriminatie
o Iedereen moet gelijke toegang hebben tot goede zorg ongeacht afkomst,
inkomen of woonplaats
o Kan botsen met zelfbeschikking als iemand bijvoorbeeld bepaalde zorg wil,
maar er is niet genoeg beschikbaar voor iedereen, dan moet er gekozen
worden om het eerlijk te verdelen i.p.v. zelfbeschikking
1.7 Moraal, ethiek en morele dilemma’s
Moraal geheel van waarden en normen dat wordt gehanteerd door persoon/groep
Ethiek bestudeert en analyseert de waarden en normen die wij hanteren om te
komen tot antwoord op de vraag wat moreel goed is om te doen
Medische ethiek zoekt antwoord voor wat in bepaalde situatie goed medisch
handelen is
Moreel beraad met andere zorgverleners praten over bepaalde morele dilemma’s
in de zorg
o Stappenplan moreel beraad
Stap 1: Verkennen bedenk alle vragen bij de situatie en vind er
antwoorden op zodat je alle feiten helder krijgt
Stap 2: Formuleren formuleer morele vraag waar je antwoord op wil
hebben
Stap 3: Analyseren bedenk wie er allemaal betrokken zijn, zoals
naasten, juristen, zorgverleners en wat zijn hun verantwoordelijkheden
Stap 4: Afwegen weeg de verschillende argumenten af
Stap 5: Besluiten neem besluit en spreek af wie dit communiceert
en uitvoert en bedenk de morele schade die kan ontstaan
Stap 6: Evalueren evalueer het denkproces en gesprek, is iedereen
aan bod gekomen, zijn er verbeterpunten
, Hoofdstuk 4: Het beroepsgeheim
4.2 Doel en inhoud van het beroepsgeheim
Zorgverleners mogen niet met anderen over zijn patiënten spreken
Dit staat in de Wet BIG en Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst
Het is bedoeld om patiënten vertrouwen te laten hebben in zorgverleners waardoor
ze meer vertellen en laten zien
Welke informatie valt onder beroepsgeheim
o Alles wat zorgverlener over patiënt weet, dus niet alleen om medische
informatie
o Een verloskundige mag bijvoorbeeld niet aan een geïnteresseerde buurvrouw
vertellen of haar patiënt net een jongen of meisje heeft gekregen
o Ook administratieve informatie valt onder het beroepsgeheim, zoals of iemand
is komen op dagen op afspraak of niet
Managers, assistenten, administratief personeel, telefonisten etc. die zorgverleners
ondersteunen bij patiënten hebben ook het beroepsgeheim
Toestemming geven
o De patiënt moet toestemming geven voor het delen van informatie (als dit
nodig is), hij mag hiervoor niet onder druk gezet worden en alles moet in
begrijpelijke taal aan hem uitgelegd zijn
o Informed consent toestemming vragen en krijgen op basis van voldoende
informatie
o Na het geven van toestemming kan patiënt een toestemmingsverklaring
ondertekenen, maar mondeling of telefonisch gegeven toestemming is ook
geldig
In deze verklaring moet duidelijk zijn waarom, met wie een waarover
informatie wordt gedeeld
o Onder 12 jaar wordt toestemming gevraagd aan degene die het gezag heeft,
vanaf 12 jaar beslis je zelf, tenzij iemand wilsonbekwaam is
o Gezaghebbende ouders hebben recht op informatie over zorg van hun kind tot
16 jaar
4.3 Beroepsgeheim en het gebruik van social media
Social media zorgen ervoor dat informatie vaak door andere personen dan de patiënt
gezien kunnen worden, daarom moet het via beveiligde e-mail etc.
Alleen een foto van bijvoorbeeld een breuk zonder gegevens over de patiënt kunnen
wel via whatsapp naar collega’s worden verstuurd
4.4 Wettelijke uitzonderingen op het medisch beroepsgeheim
Uitzonderingen informatie delen zonder toestemming patiënt
o Met medebehandelaars
Zorgverleners die rechtstreeks betrokken zijn bij behandeling
Alleen de gegevens die nodig zijn voor behandeling worden gedeeld
o Met vervangers en waarnemers
o Met ouders van kinderen tot 16 jaar
Tenzij belangen van kind in knel komen
o Op grond van wettelijke plicht
Bijvoorbeeld als iemand zeer besmettelijke infectieziekte heeft
