H9 Bloedsomloop
§9.1 Hart en bloedsomloop
Niet alle bloedsomlopen zijn gelijk (84A)
Open bloedsomloop: het bloed omspoelt de organen en weefsels. Een groot bloedvat (hartbuis)
aan de rugzijde met gespierde hartkamers houdt de stroming in stand.
Gesloten bloedsomloop: het bloed stroomt in bloedvaten door het lichaam.
Enkelvoudige bloedsomloop: het bloed passeert tijdens één rondgang één keer het hart.
Dubbele bloedsomloop: het bloed passeert tijdens één rondgang twee keer het hart.
- Kleine bloedsomloop: O2-arme bloed in rechterkamer → longslagader → longen →
O2-rijke bloed in longader → linkerboezem.
- Grote bloedsomloop: O2-rijke bloed in linkerkamer → aorta → organen via slagaders →
O2-arme bloed in aders → rechterboezem.
- De aorta vertakt zich in slagaders naar verschillende organen toe. De eerste vertakking is
de kransslagader, die O2-rijke bloed naar de hartspier voert. Via aders stroomt O2-arme
bloed door de holle ader de rechterboezem in. Via de poortader stroomt bloed van de
darmen naar de lever. In de haarvaten van de weefsels vindt de uitwisseling van stoffen
plaats tussen bloed en de weefselcellen.
Een leven lang pompen (84D)
Een hart bestaat uit 2 boezems die bloed uit aders ontvangen, en 2 kamers die het bloed weer de
slagaders inpersen. De hartslag kent 3 fases die de hartcyclus vormen:
1) Zowel kamers als boezems zijn ontspannen, de diastole.
2) Boezemsystole: boezems trekken samen, waardoor bloed naar kamers stroomt.
3) Kamersystole: de kamers trekken samen, hierdoor sluiten de hartkleppen en openen de
slagaderkleppen. Het bloed stroomt de longslagader/aorta in.
4) Als beide kamers weer ontspannen, sluiten de slagaderkleppen.
- Hartslagfrequentie: aantal hartslagen per minuut.
Embryonale bloedsomloop (84B)
In een embryonale bloedsomloop spelen de longen geen rol bij gaswisseling. Een ongeboren
kind krijgt O2 en voedingsstoffen via de navelstreng uit de placenta. O2-rijk bloed uit navelstreng
mengt zich in lever en onderste holle ader met O2-arm bloed, waardoor er voldoende O2 in het
bloed zit. 2⁄3 van het bloed stroomt voor de geboorte via een verbinding tussen de rechter- en de
linkerboezem, de ovale venster, (foramen ovale), van de rechter- naar de linkerharthelft. Ook
stroomt er bloed via de ductus Botalli, een verbinding tussen de longslagader en aorta, van de
kleine naar de grote bloedsomloop.
Na de geboorte scheiden de grote en kleine bloedsomloop:
- Bloedvaten tussen navelstrengader, holle ader en lever sluiten na afbinding van de
navelstreng. Binnen enkele dagen verdwijnen de bloedvaten van de navelstreng.
- Als een pasgeboren baby huilt vullen de longen zich met lucht en ontvouwen zich.
- Druk in linkerharthelft stijgt boven die van rechterharthelft, het ovale venster sluit.
- De ductus Botalli sluit een paar dagen na geboorte.
§9.2 Bloeddruk
Bloed gaat golven
De bloeddruk ontstaat door het samentrekken van de hartkamers. Door de pompdruk van het
hart bij de kamersystole gaat de bloeddruk in de slagaders tijdelijk omhoog, de systolische druk
(bovendruk).
, Tijdens de diastole neemt de bloeddruk weer af tot de basiswaarde, de diastolische druk
(onderdruk). Atherosclerose, een vernauwing en verstijving van bloedvaten, belemmert een goed
bloedtransport. Dit kan gebeuren als de bloedvatwanden verdikken, wat kan door cholesterol.
Bloeddrukmeting
Eenheid van bloeddruk is pascal (Pa). In de medische wereld wordt waarde aangegeven in mm
kwikdruk (1 mm Hg = 0,1333 kPa). De hoogte van de bovendruk en onderdruk kun je meten met
een bloeddrukmeter. Er wordt door een manchet rond je bovenarm gemeten, waar lucht in
gepompt wordt tot ongeveer 26,0 kPa. De armslagader is dan dichtgedrukt, waardoor er geen
polsslag is. De manchet wordt opengedraaid tot de druk van de manchet net iets lager is dan de
druk tijdens de systole van de linkerkamer. Dan wordt de bovendruk gemeten. De onderduk
wordt gemeten als het bloed weer ongehinderd door de slagader kan stromen. De bloeddruk is
bij het hart het hoogst en neemt af door de weerstand in de bloedvaten.
§9.3 Regeling hartwerking
Elektrocardiogram
op een ecg (elektrocardiogram) is elektrische activiteit in de boezems en kamers. Samentrekking
van de hartdelen ontstaat door de activiteit van de prikkelgeleidingssysteem:
- Sinusknoop geeft in vast ritme prikkels af, wat door zenuwen verhoogt/verlaagd kan
worden → elektrische stroompjes vanuit sinusknoop → samentrekken spiervezels →
opleveren elektrische stroompjes → samentrekken boezems → AV-knoop geeft prikkels
met vertraging door → samentrekken kamers (iets later) → bundel van His (hart-
spierweefsel) vanuit AV-knoop → prikkels verspreiden zich aan uiteinde van vertakking in
Purkinjevezels over wand van beide kamers. Kamersystole is vanaf het hartpunt omhoog.
Ecg: pieken en dalen (84D2)
Een ecg toont de elektrische activiteit afkomstig van het samentrekken en ontspannen van de
hartdelen. Eén hartslag heeft 3 toppen.
- De P-top → samentrekken boezems
- Het QRS-complex → samentrekken kamers
- De T-top → elektrische activiteit bij ontspannen
Een afwijkend piekenpatroon kan wijzen op een probleem, bijvoorbeeld een afgestorven
spierweefsel op een bepaalde plaats door een hartinfarct.
Je hart: een flexibele pomp
Het hartminuutvolume is de hoeveelheid bloed die je hart per minuut wegpompt. Bij een (grote)
inspanning kan het tempo van de hartslag en het slagvolume toenemen. Hierdoor kan een groter
hartminuutvolume en een verhoogde bloeddruk ontstaan.
Bloedverderdeling aanpassen (84F)
Het zenuwstelsel en hormonen beïnvloeden het ritme waarmee de sinusknoop prikkels afgeeft,
waardoor bij hoge inspanning het hartminuutvolume flink kan oplopen. Je lichaam gaat efficiënt
om met die hogere capaciteit door de verdeling van het bloed over de verschillende organen bij
inspanning aan te passen. Aanpassing van de bloedverdeling gaat via kringspiertjes rond de
kleine slagaders, vlak voor de haarvaten, in de organen. Ze trekken samen als minder bloed
nodig is en ontspannen voor extra bloedtoevoer.
§9.1 Hart en bloedsomloop
Niet alle bloedsomlopen zijn gelijk (84A)
Open bloedsomloop: het bloed omspoelt de organen en weefsels. Een groot bloedvat (hartbuis)
aan de rugzijde met gespierde hartkamers houdt de stroming in stand.
Gesloten bloedsomloop: het bloed stroomt in bloedvaten door het lichaam.
Enkelvoudige bloedsomloop: het bloed passeert tijdens één rondgang één keer het hart.
Dubbele bloedsomloop: het bloed passeert tijdens één rondgang twee keer het hart.
- Kleine bloedsomloop: O2-arme bloed in rechterkamer → longslagader → longen →
O2-rijke bloed in longader → linkerboezem.
- Grote bloedsomloop: O2-rijke bloed in linkerkamer → aorta → organen via slagaders →
O2-arme bloed in aders → rechterboezem.
- De aorta vertakt zich in slagaders naar verschillende organen toe. De eerste vertakking is
de kransslagader, die O2-rijke bloed naar de hartspier voert. Via aders stroomt O2-arme
bloed door de holle ader de rechterboezem in. Via de poortader stroomt bloed van de
darmen naar de lever. In de haarvaten van de weefsels vindt de uitwisseling van stoffen
plaats tussen bloed en de weefselcellen.
Een leven lang pompen (84D)
Een hart bestaat uit 2 boezems die bloed uit aders ontvangen, en 2 kamers die het bloed weer de
slagaders inpersen. De hartslag kent 3 fases die de hartcyclus vormen:
1) Zowel kamers als boezems zijn ontspannen, de diastole.
2) Boezemsystole: boezems trekken samen, waardoor bloed naar kamers stroomt.
3) Kamersystole: de kamers trekken samen, hierdoor sluiten de hartkleppen en openen de
slagaderkleppen. Het bloed stroomt de longslagader/aorta in.
4) Als beide kamers weer ontspannen, sluiten de slagaderkleppen.
- Hartslagfrequentie: aantal hartslagen per minuut.
Embryonale bloedsomloop (84B)
In een embryonale bloedsomloop spelen de longen geen rol bij gaswisseling. Een ongeboren
kind krijgt O2 en voedingsstoffen via de navelstreng uit de placenta. O2-rijk bloed uit navelstreng
mengt zich in lever en onderste holle ader met O2-arm bloed, waardoor er voldoende O2 in het
bloed zit. 2⁄3 van het bloed stroomt voor de geboorte via een verbinding tussen de rechter- en de
linkerboezem, de ovale venster, (foramen ovale), van de rechter- naar de linkerharthelft. Ook
stroomt er bloed via de ductus Botalli, een verbinding tussen de longslagader en aorta, van de
kleine naar de grote bloedsomloop.
Na de geboorte scheiden de grote en kleine bloedsomloop:
- Bloedvaten tussen navelstrengader, holle ader en lever sluiten na afbinding van de
navelstreng. Binnen enkele dagen verdwijnen de bloedvaten van de navelstreng.
- Als een pasgeboren baby huilt vullen de longen zich met lucht en ontvouwen zich.
- Druk in linkerharthelft stijgt boven die van rechterharthelft, het ovale venster sluit.
- De ductus Botalli sluit een paar dagen na geboorte.
§9.2 Bloeddruk
Bloed gaat golven
De bloeddruk ontstaat door het samentrekken van de hartkamers. Door de pompdruk van het
hart bij de kamersystole gaat de bloeddruk in de slagaders tijdelijk omhoog, de systolische druk
(bovendruk).
, Tijdens de diastole neemt de bloeddruk weer af tot de basiswaarde, de diastolische druk
(onderdruk). Atherosclerose, een vernauwing en verstijving van bloedvaten, belemmert een goed
bloedtransport. Dit kan gebeuren als de bloedvatwanden verdikken, wat kan door cholesterol.
Bloeddrukmeting
Eenheid van bloeddruk is pascal (Pa). In de medische wereld wordt waarde aangegeven in mm
kwikdruk (1 mm Hg = 0,1333 kPa). De hoogte van de bovendruk en onderdruk kun je meten met
een bloeddrukmeter. Er wordt door een manchet rond je bovenarm gemeten, waar lucht in
gepompt wordt tot ongeveer 26,0 kPa. De armslagader is dan dichtgedrukt, waardoor er geen
polsslag is. De manchet wordt opengedraaid tot de druk van de manchet net iets lager is dan de
druk tijdens de systole van de linkerkamer. Dan wordt de bovendruk gemeten. De onderduk
wordt gemeten als het bloed weer ongehinderd door de slagader kan stromen. De bloeddruk is
bij het hart het hoogst en neemt af door de weerstand in de bloedvaten.
§9.3 Regeling hartwerking
Elektrocardiogram
op een ecg (elektrocardiogram) is elektrische activiteit in de boezems en kamers. Samentrekking
van de hartdelen ontstaat door de activiteit van de prikkelgeleidingssysteem:
- Sinusknoop geeft in vast ritme prikkels af, wat door zenuwen verhoogt/verlaagd kan
worden → elektrische stroompjes vanuit sinusknoop → samentrekken spiervezels →
opleveren elektrische stroompjes → samentrekken boezems → AV-knoop geeft prikkels
met vertraging door → samentrekken kamers (iets later) → bundel van His (hart-
spierweefsel) vanuit AV-knoop → prikkels verspreiden zich aan uiteinde van vertakking in
Purkinjevezels over wand van beide kamers. Kamersystole is vanaf het hartpunt omhoog.
Ecg: pieken en dalen (84D2)
Een ecg toont de elektrische activiteit afkomstig van het samentrekken en ontspannen van de
hartdelen. Eén hartslag heeft 3 toppen.
- De P-top → samentrekken boezems
- Het QRS-complex → samentrekken kamers
- De T-top → elektrische activiteit bij ontspannen
Een afwijkend piekenpatroon kan wijzen op een probleem, bijvoorbeeld een afgestorven
spierweefsel op een bepaalde plaats door een hartinfarct.
Je hart: een flexibele pomp
Het hartminuutvolume is de hoeveelheid bloed die je hart per minuut wegpompt. Bij een (grote)
inspanning kan het tempo van de hartslag en het slagvolume toenemen. Hierdoor kan een groter
hartminuutvolume en een verhoogde bloeddruk ontstaan.
Bloedverderdeling aanpassen (84F)
Het zenuwstelsel en hormonen beïnvloeden het ritme waarmee de sinusknoop prikkels afgeeft,
waardoor bij hoge inspanning het hartminuutvolume flink kan oplopen. Je lichaam gaat efficiënt
om met die hogere capaciteit door de verdeling van het bloed over de verschillende organen bij
inspanning aan te passen. Aanpassing van de bloedverdeling gaat via kringspiertjes rond de
kleine slagaders, vlak voor de haarvaten, in de organen. Ze trekken samen als minder bloed
nodig is en ontspannen voor extra bloedtoevoer.
