Ondernemingsrecht
Samenvatting
Leereenheid 1: Ondernemingsvormen
Leerdoelen:
U kent de verschillende rechtsvormen waarin in Nederland ondernemingen
kunnen worden gedreven;
U kunt gemotiveerd aangeven in welke situatie de keuze voor welke
ondernemingsvorm het meest voor de hand ligt;
U kunt een casus oplossen die op deze materie betrekking hebben.
Hoofdstuk 1
Het ondernemingsrecht regelt de juridische basisvormen waarmee
ondernemingen in de samenleving opereren. Deze rechtsvormen fungeren als
een juridische 'jas' die bedrijven helpt te functioneren en beschermen tegen
risico’s.
Belang van ondernemingsrecht:
Regelt de juridische vorm waarin ondernemingen opereren, gericht op winst en
economische voordelen. Het faciliteert ondernemen en biedt juridische kaders
voor efficiënt functioneren.
Drie hoofdthema's:
1. Interne structuur: Organisatie en inrichting van een onderneming (Boek
2 BW).
2. Vertegenwoordiging: Wie mag transacties namens de onderneming
sluiten?
3. Aansprakelijkheid: Verantwoordelijkheden van bestuurders,
aandeelhouders en vennoten (Boek 2 BW, Boek 7A BW en Wetboek van
Koophandel).
Juridische "jas" van de onderneming
Rechtsvormen dienen als juridisch omhulsel van ondernemingen en zijn gericht
op facilitering van ondernemerschap en efficiëntie. De nadruk ligt op het behalen
van winst en economische voordelen, zoals vastgelegd in Boek 2 BW (nv, bv,
coöperatie) en overige relevante wetten.
BV (BESLOTEN VENNOOTSCHAP)
De besloten vennootschap (bv) is met meer dan 900.000 geregistreerde
entiteiten een populaire rechtsvorm in Nederland. Ze wordt gebruikt voor zowel
kleine ondernemingen als grote bedrijven. Daarnaast hebben meer dan 200.000
bv’s een niet-ondernemingsgericht doel, zoals fiscale pensioenopbouw. De bv is
een veelzijdige en flexibele rechtsvorm.
Kenmerken en functies van de bv
1. Kapitaalassociatie (Art. 2:175 BW):
Een bv heeft een in aandelen verdeeld kapitaal, waarmee men
participeert.
1
, Het nominale bedrag van aandelen kan laag zijn (bijvoorbeeld € 0,01
of € 1).
De eenpersoons-bv is wettelijk toegestaan.
2. Functies van Aandelen:
Vermogensfunctie: Aandeelhouders brengen kapitaal in. Het
nominale bedrag en de verplichtingen worden in de statuten vermeld.
Zeggenschapsfunctie (Art. 2:228 BW): Elk aandeel geeft in beginsel
één stem in de aandeelhoudersvergadering. Dit kan worden
aangepast in de statuten (bijvoorbeeld stemrechtloze aandelen).
Winstverdelingsfunctie (Art. 2:216 BW): Aandelen geven recht op
dividend. Afwijkingen, zoals winstrechtloze aandelen, zijn mogelijk
(Art. 2:216 lid 6 en 7 BW).
Vermogensobject: Aandelen zijn overdraagbaar en verhandelbaar,
kunnen worden verpand (Art. 2:198 BW) of juridisch worden beslagen
(Art. 474c-474i Rv).
3. Beslotenheid (Art. 2:195 BW):
Aandelen zijn op naam en overdracht is in beginsel beperkt.
Blokkeringsregelingen (bijvoorbeeld aanbiedingsplicht aan
medeaandeelhouders) beperken vrije overdracht.
Overdracht vereist een notariële akte en registratie in een
aandeelhoudersregister (Art. 2:194 BW).
4. Aansprakelijkheid (Art. 2:175 BW):
Aandeelhouders zijn niet persoonlijk aansprakelijk voor schulden van
de bv.
Correctie via bestuurdersaansprakelijkheid is mogelijk bij
onrechtmatig handelen (zie hoofdstuk 7.6).
Wetten en regels
Specifieke bv-bepalingen (Art. 2:175-274 BW): Regelen o.a. oprichting,
statuten en winstuitkering.
Algemene bepalingen Boek 2 BW: Toepasselijk op alle rechtspersonen
(Art. 2:1-25 BW).
Bijzondere bepalingen:
o Juridische fusie (Art. 2:308-3331 BW) en splitsing (Art. 2:334a-334ii
BW).
o Geschillenregeling en recht van enquête (Art. 2:335-359 BW).
o Jaarrekening en bestuursverslag (Art. 2:360-446 BW).
Bijzondere wetten: Wet op de ondernemingsraden (indien van
toepassing) en Handelsregisterwet 2007.
Europese regelgeving: Veel regels zijn gebaseerd op EU-richtlijnen,
zoals de Codificatierichtlijn Vennootschapsrecht (Richtlijn EU 2017/1132).
Statuten en interne regels
De statuten vormen de basis van de bv en regelen onder meer:
Naam, zetel, doel en het aandelenkapitaal (Art. 2:177 BW).
Bij oprichting worden statuten verplicht vastgesteld en gepubliceerd in het
handelsregister (Art. 2:180 BW).
Algemene burgerlijk recht en de bv
Naast specifieke bv-regels zijn algemene bepalingen uit het burgerlijk recht van
toepassing:
Vertegenwoordiging (Art. 3:60 BW).
Onrechtmatige daad (Art. 6:162 BW).
Aansprakelijkheids- en eigendomsregels uit Boek 3, 5 en 6 BW.
2
,Modernisering van het bv-recht
Op 1 oktober 2012 werd het bv-recht grondig gemoderniseerd om
ondernemerschap te stimuleren en concurrentie met buitenlandse rechtsvormen
te bevorderen:
Afschaffing van het minimumkapitaal: Een bv kan nu met € 0,01
worden opgericht.
Flexibilisering van aandelen: Introductie van stemrechtloze en
winstrechtloze aandelen.
Minder regulering: De verplichte blokkeringsregeling verviel, met ruimte
voor aanpassingen in de statuten.
EU-vestigingsrecht: Ondernemers mogen gebruikmaken van
buitenlandse rechtsvormen binnen de EU.
NV (NAAMLOZE VENNOOTSCHAP)
De naamloze vennootschap (nv) is een rechtsvorm die voornamelijk wordt
gebruikt door grote ondernemingen en minder geschikt is voor kleinere
ondernemingen. Nederland telt ongeveer 4.000 nv’s. Het minimumkapitaal voor
een nv bedraagt € 45.000 (Art. 2:67 lid 2 BW), waardoor deze vorm duurder is
dan de besloten vennootschap (bv).
Een nv wordt vaak gekozen door bedrijven die kapitaal willen aantrekken via de
beurs. Aandelen van een nv kunnen worden verhandeld op Euronext Amsterdam,
mits de nv een beursnotering heeft.
Kenmerken van de nv
1. Kapitaalstructuur:
De nv heeft een in aandelen verdeeld maatschappelijk kapitaal (Art.
2:64 BW).
Dit maatschappelijk kapitaal is voor de nv verplicht, terwijl het voor de
bv facultatief is.
2. Functies van aandelen (overeenkomstig de bv):
Vermogensfunctie (Art. 2:80 BW): Aandelen worden gebruikt om
kapitaal aan te trekken.
Winstfunctie (Art. 2:105 BW): Aandelen geven recht op
winstuitkering (dividend).
Zeggenschapsfunctie (Art. 2:118 BW): Aandelen bieden stemrecht
in de aandeelhoudersvergadering.
3. Aandelen op naam en toonder:
Een nv mag aandelen op naam en aan toonder uitgeven (Art. 2:82
BW).
Toonderaandelen worden niet geregistreerd in een
aandeelhoudersregister, waardoor de identiteit van aandeelhouders
anoniem kan blijven. Dit kenmerk draagt bij aan de naam "naamloze
vennootschap."
Aandelen op naam vereisen een aandeelhoudersregister dat door het
bestuur wordt bijgehouden (Art. 2:85 BW).
De wetgever beperkt het gebruik van toonderaandelen vanwege
witwasrisico’s.
4. Vergelijking met de bv:
De nv is een kapitaalassociatie, net als de bv.
De nv kent een uitgebreidere geschiedenis en werd al in 1928
wettelijk geregeld, terwijl de bv pas in 1971 werd geïntroduceerd.
De wettelijke bepalingen voor de nv (Art. 2:64-164 BW) vertonen veel
overeenkomsten met die voor de bv (Art. 2:175-274 BW). Sinds de
3
, modernisering van het bv-recht in 2012 zijn deze verschillen echter
toegenomen.
Toepasselijke wetten
Specifieke bepalingen voor de nv (Art. 2:64-164 BW):
o Deze regelen onder andere oprichting, kapitaalstructuur, aandelen en
winstverdeling.
Algemene bepalingen van Boek 2 BW: Veel regels die gelden voor
bv’s, zoals fusie- en splitsingsbepalingen (Art. 2:308-334ii BW) en
geschillenregelingen (Art. 2:335-359 BW), zijn ook op nv’s van toepassing.
DE MAATSCHAP
De maatschap is een overeenkomst van samenwerking tussen twee of meer
personen, gericht op het behalen van vermogensrechtelijk voordeel (Art. 7A:1655
BW). Elke vennoot brengt iets in, zoals arbeid, goederen of kapitaal, en deelt in
winst en verlies volgens de maatschapsovereenkomst.
Kenmerken:
o Doel: Actieve samenwerking voor gemeenschappelijk voordeel.
o Vormvrijheid: Oprichting is niet gebonden aan formele vereisten.
o Persoonlijk karakter: De identiteit van de vennoten is essentieel
(intuitu personae).
o Aansprakelijkheid: Vennoten zijn aansprakelijk voor gelijke delen,
tenzij anders overeengekomen (Art. 7A:1680 BW).
o Toepasselijke wetgeving: Titel 9 van Boek 7A BW (Art. 1655-1688
BW).
Varianten:
o Stille maatschap: Extern niet zichtbaar, bijvoorbeeld in
familiebedrijven of de agrarische sector.
o Openbare maatschap: Naar buiten kenbaar, bijvoorbeeld via een
gemeenschappelijke naam.
DE VENNOOTSCHAP ONDER FIRMA (VOF)
Een vennootschap onder firma is een maatschap die een onderneming
uitoefent onder een gemeenschappelijke naam (Art. 16-34 K). Het belangrijkste
verschil met de maatschap is de hoofdelijke aansprakelijkheid van de
vennoten voor schulden van de vof (Art. 18 K).
Kenmerken:
o Iedere vennoot is zelfstandig bevoegd om de vof te
vertegenwoordigen (Art. 17 lid 1 K), tenzij de
vennootschapsovereenkomst dit beperkt.
o Geschikt voor bedrijfsactiviteiten die onder één naam worden
uitgevoerd, zoals loodgieters- of schildersbedrijven.
Vergelijking maatschap en vof
Vertegenwoordigingsbevoegdheid:
o Bij de maatschap mag een vennoot slechts namens anderen handelen
met volmacht (Art. 7A:1679 BW).
o Bij de vof heeft iedere vennoot van rechtswege
vertegenwoordigingsbevoegdheid (Art. 17 lid 1 K).
Aansprakelijkheid:
o Bij de maatschap zijn vennoten aansprakelijk voor gelijke delen (Art.
7A:1680 BW).
o Bij de vof zijn vennoten hoofdelijk aansprakelijk (Art. 18 K).
4
