,Geneeskunde: De normale veroudering
Literatuur = MijnBSL → Geriatrie: H3.6, H4
Geriatrie
Multimorbiditeit is het tegelijkertijd voorkomen van ten minste drie chronische
aandoeningen bij een persoon zowel op somatisch, psychisch als sociaal gebied, over
een periode van ten minste één jaar. Tot 98 % van de 80-plussers krijgt te maken met
multimorbiditeit. Multimorbiditeit kan leiden tot een grote verscheidenheid aan
functieproblemen.
Bij multi morbiditeit is het de kunst om uit te zoeken welke prioriteit er geldt bij problemen.
‘Treat first what kills first’, geldt zeker ook bij oudere patiënten. Hierbij moet als
uitgangssituatie de wensen van de patiënt en de zin van medisch handelen in acht worden
genomen.
De veroudering door het lichaam heen →
Hart
De pompkracht van de hartspier verandert bij het ouder worden. Er zijn verschillende
ouderdom gerelateerde factoren die hierbij meespelen. Door onder meer sclerose van
het endocard, fibrose van de hartkleppen en een verminderd aantal spiervezels, neemt
de kracht van het myocard af. Het hart moet hierdoor harder pompen en slijt daardoor
meer. Afhankelijk van het conditieniveau van de oudere, zal hierdoor ook het maximale
inspanningsvermogen afnemen.
Het slagvolume is kleiner. Wanden van zowel het hart als de bloedvaten zijn stugger en
minder elastisch geworden. Dit geldt vooral voor de wand van de linkerventrikel. Juist
hier moet het hart extra pompkracht leveren om tegen de grotere weerstand in te kunnen
blijven pompen van de eveneens stugger geworden aorta. Het stugger worden van het
weefsel kan eveneens een nadelig effect hebben op de prikkelgeleiding. Gevolg hiervan
is dat ouderen, vaker dan jongeren, last kunnen krijgen van geleidingsstoornissen zoals
atriumfibrilleren. Hiermee verloopt de efficiëntie van de pompfunctie minder effectief.
Door de tijdelijke stagnatie van de flow is er een verhoogd risico op trombusvorming, dat
kan leiden tot een beroerte, trombose of een embolie. Door de afnemende pompkracht
van de hartspier zal het lichaam minder gemakkelijk van zuurstof worden voorzien.
Vaten
De vaatwanden zullen onder invloed van een vermindering van glad spierweefsel en
arteriosclerose eveneens aan veerkracht verliezen. Het gebrek aan veerkracht zal een
extra beroep doen op de pompkracht van het hart en kan implicaties hebben voor de
doorbloeding van verschillende organen, in het bijzonder de nieren. De bloeddruk in rust
wijkt bij ouderen niet veel af van die van jongere volwassenen, maar bij inspanning worden
de verschillen groter. Vooral de systolische bloeddruk zal gedurende een mensenleven
hoger worden, terwijl de diastolische bloeddruk daalt.
Baroreceptoren zijn zintuigcellen die gevoelig zijn voor drukverschillen. Ze bevinden zich
in de wand van de aortaboog en in de sinus carotis. Ze zijn van belang bij de
bloeddrukregulatie, maar vanwege de stuggere wand van de arteriën zijn deze
baroreceptoren minder effectief.
Overigens is er bij het meten van de bloeddruk bij ouderen regelmatig een verschil
merkbaar tussen beide armen. Dit kan doordat de wand van de bloedvaten niet overal
even dik is door atherosclerose. Bij ouderen is het daarom verstandig om bij een eerste
,meting de bloeddruk te meten aan beide armen en bij verschillen (die genoteerd moeten
worden) alleen nog de bloeddruk te meten aan de arm met de hoogste waarde.
Verlies van veerkracht van de vaatwand heeft eveneens gevolgen tijdens een hittegolf.
Centraal zenuwstelsel
Naast nieuwe aanmaak bij stimulatie beschikt het centraal zenuwstelsel ook over
plasticiteit. Dit wil zeggen dat het zich kan aanpassen aan beschadigingen.
Over het algemeen neemt de snelheid waarmee taken kunnen worden volbracht af. De
afname betreft zowel de reflexen als het cognitieve vermogen.
Dit komt door vermindering van de kwaliteit van de zenuwgeleiding als gevolg van
afname van de dikte van de myelineschede. Er is nog een andere factor die meespeelt bij
de afname van de reactiesnelheid.
Doordat er minder neurotransmitters beschikbaar zijn, neemt de transmissiesnelheid
af. Bij acetylcholine zal afname in lichte vorm leiden tot lichte geheugenproblemen,
terwijl sprake is van een veel sterkere afname bij ouderen die lijden aan de ziekte van
Alzheimer. Lichte vermindering van dopamine zal leiden tot minder snel kunnen plannen
(executieve functies) en afname van motorische flexibiliteit. Er is sprake van een juist veel
ernstiger afname van dopamine bij ouderen die lijden aan de ziekte van Parkinson.
Afname van de neurotransmitter GABA is geassocieerd met concentratieproblemen.
Prefrontaalkwab en neuronen
Tussen het twintigste en negentigste levensjaar verliezen de hersenen 5 tot 10 % van hun
gewicht. Deze afname kan worden verklaard door de afname van intracellulair vocht,
maar ook door het verlies van juist de grotere neuronen.
Het verlies van deze neuronen vindt met name subcorticaal plaats, waarbij de neuronen
van het prefrontale gebied in het brein sneller verouderen dan die in de rest van het brein.
Dit impliceert achteruitgang van de executieve functies.
Het werkgeheugen, besef, doelen stellen, planning, initiatief nemen, onderdrukken van
ongewenst of ongepast gedrag (zelfinhibitie) en het eigen gedrag in sociale situaties
kritisch beoordelen (zelfmonitoring). Afname van executieve functies brengt met zich
mee dat het voor ouderen lastiger kan worden om onbelangrijke informatie te negeren en
om complexe taken te organiseren en te plannen.
Uitgekristalliseerde en vloeibare Intelligentie
Uitgekristalliseerde Intelligentie is de optelsom van kennis en vaardigheden die de
persoon gedurende het leven heeft opgedaan en ontwikkeld. Met vloeibare
Intelligentie wordt het vermogen van abstract redeneren en flexibiliteit in het denken
bedoeld, deze intelligentievorm verandert: de verwerking en het onthouden van nieuwe
informatie en leren van nieuwe vaardigheden kost meer moeite en tijd.
Neuronenverlies bij de basale kernen komt met name voor in de substantia nigra. Dit kan
verklaren waarom zo veel mensen op latere leeftijd de ziekte van Parkinson krijgen.
De hypothalamus zorgt voor onder meer de regulering van de temperatuur. Op deze plek
zullen de neuronen onder invloed van veroudering krimpen. Dit verklaart waarom bij
ouderen de thermoregulatie minder sensitief is afgesteld.
, Voordelen van ontwikkelde hersenen
Zo kunnen ouderen beter een compenserend hersengebied inzetten voor een taak.
Daarnaast blijkt dat de myelinisatie van de circuits tussen het limbisch systeem en de
prefrontale cortex toenemen rond het veertigste en vijftigste jaar. Dit verklaart waarom
ouderen beter in staat zijn tot reflectie en minder moeite hebben met het handhaven van
een emotionele balans.
Luchtwegen
De longen van oudere mensen zijn minder goed in staat om zuurstof op te nemen. Door
vermindering van het totale oppervlakte van het ademhalingsmembraan wordt de diffusie
minder. Het aantal trilharen en de natuurlijke slijmvorming neemt af doordat het
bronchusepitheel geleidelijk atrofieert. De spiermassa die nodig is om te kunnen
ademhalen zal aan kracht verliezen. Wat daarbij ook meespeelt, is de lichaamshouding
van de oudere, die meer voorovergebogen is door de achterwaartse verkromming van de
wervelkolom (kyfose).
Uitwisseling van zuurstof en CO2 zal door vermindering van capillairen rondom de alveoli
minder efficiënt verlopen. Dit proces wordt mede beïnvloed doordat de pompkracht van
het hart ook ten opzichte van de pulmonaire bloedstroom minder voorziend is.
Spieren
De spiermassa en spierkracht nemen af. Dit begint rond het dertigste levensjaar; vanaf
die leeftijd neemt de productie van groeihormonen geleidelijk af. De atrofie van de spieren
die sarcopenie heet, is aan de buitenkant van het lichaam waar te nemen. In principe
krijgen alle dwarsgestreepte spieren van het menselijk lichaam te maken met atrofie.
Spieratrofie treedt versneld op als er sprake is van perioden van immobiliteit, zoals
bedrust.
Steun- en bindweefsel, botten en gewrichten
De botdichtheid neemt af. De botten worden brozer en breken gemakkelijker. De
hoeveelheid calcium die voor de stofwisseling nodig is, wordt onvoldoende in de darm
opgenomen als gevolg van een afname van de concentratie vitamine D.
Degeneratie van het gewrichtskraakbeen kan ertoe leiden dat de gewrichten minder
soepel bewegen (osteoartrose). De tussenwervelschijven (disci intervertebrales)
worden eveneens minder soepel en verliezen hun veerkracht.
Alle factoren bij elkaar zullen leiden tot een vermindering van lichaamslengte.
Epidermis
De epidermis atrofieert. Door verandering van de hormoonhuishouding is er bovendien
sprake van een verminderde aanmaak van talg, waardoor de oudere huid droger wordt.
Ook het vochtgehalte van de huid neemt af. Dit ontstaat door afname van hyaluronzuur.
Door xerose laten oppervlakkige hoorncellen (keratinocyten) los. Dit is te merken door
(loslatende) schilfervorming. Xerose komt vooral voor als de omgeving droog is.
Dermis
Ook de dikte van de dermis neemt af. Dit geldt met name voor het bindweefsel.
Bindweefsel dat bloed-, lymfevaten en zenuwen bevat, geeft het huidorgaan steun en
zorgt voor elasticiteit. In deze laag bevinden zich ook de zenuwen. Door afname van de
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper 508025L. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
