GS | h6: Verlichting en revoluties
6.1 | De Verlichting
De Franse schrijver Voltaire geloofde niet dat de aardbeving in Lissabon een straf van God was, hij
zocht een andere verklaring. Hij vond de reactie van de mensen een bijgeloof.
In de 18e eeuw geloofde veel mensen dat kerkelijke rituelen veel effect hadden. Zij geloofden dat god
een directe invloed op hun leven had.
Voltaire vond dit misplaatst. er was namelijk geen bewijs. Het geloof van de burgers noemde hij
dogmatisch: iets werd zonder bewijs voor waarheid aangenomen en er mocht geen kritiek op
worden geleverd. Voltaire zocht naar bewijzen en geloofden niet zomaar wat de kerk vertelde. Hij
weigerde argumenten te gebruiken die waren gebaseerd op geloof, traditie en ideeën van klassieken.
Deze manier van denken werd de ‘verlichting’ genoemd.
Na de Wetenschappelijk Revolutie was het vertrouwen in eigen verstand(ratio) erg gegroeid.
Geleerden begrepen de wereld beter door logisch na te denken(rationalisme) en door
onderzoek(empirisme). Dit maatschappelijke verschijnsel is de Verlichting.
Verlichte denkers hadden een kritische blik op de relatie van God tot de natuur, maar ook over de
samenleving en de rol van de kerk. Zij vonden dat een goed bestuur het welzijn van de bevolking op
een rationele manier moest verbeteren. Vooral opvoeding en scholing zouden de samenleving
verbeteren. Beter onderwijs en meer onderzoek zou leiden tot meer kennis en dat zou de
samenleving ook weer verbeteren. In de 18 e eeuw waren veel denkers optimistisch over wat de
mensheid zou kunnen bereiken.
Sommige denkers kregen ook oog voor de duistere kanten van de menselijke geest. De mens was
niet alleen een rationeel denkend wezen, maar ook een vat vol emoties en gevaarlijke lusten.
Verlichte denkers dachten over verschillende onderwerpen:
God: voor wonderen was een wetenschappelijke verklaring. De Bijbel sprak dus niet altijd de
waarheid. De meeste verlichte denkers waren gelovig, toch ontstonden er verschillende
opvattingen over de rol van God. Voltaire had met andere een ‘mechanistisch wereldbeeld’:
God had de wereld, de mens en de natuurwetten geschapen. Hij bemoeide zich na de
schepping niet meer actief met de wereld. De filosoof Benedictus stelde god niet als een
persoon voor, maar als het goddelijke in natuurlijke processen. Dit soort ‘ongodisme’ was
zeer bedreigend voor machthebbers. Zelfs in de Republiek was het publiceren van dit soort
ideeën streng verboden.
Politiek en staat: 3 belangrijke ideeën:
o Alle burgers moeten natuurlijke rechten hebben. recht op leven, bezit en vrijheid.
o Als de regering faalt of kwaadwillend is, hebben de burgers recht zich te verzetten en
een andere regering in te stellen. De Franse Rousseau was radicaler: een regering is
een uitvoerder van de gezamenlijke wil van alle burgers en burgers kunnen hun
macht altijd terugnemen. Dit heet volkssoevereiniteit.
o Machtsmisbruik kon worden voorkomen door de scheiding der machten(trias
politica): wetgevende/uitvoerende/rechtsprekende.
Rechtspraak: ze vonden dat de bewijzen in de rechtspraak vaak onbetrouwbaar waren.
Ontwikkeling van de volken: de Europese beschaving was het ‘verst gevorderd’. Dit legde het
idee voor de basis van het Europees(westers) superioriteitsgevoel.
6.2 | Vorsten en verlichte ideeën.
Toen Frederik koning van Pruisen werd voerde hij religieuze vrijheid is, stimuleerde hij kunsten en
wetenschappen, liet kanalen aanleggen en streefde naar scholing van kinderen. Ook voerde hij een
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper brittvanbemmel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,76. Je zit daarna nergens aan vast.