Aantekeningen omstreden religieuze
teksten
Lukas Vonhout 2202026
Hoorcollege 1
Omstreden religieuze teksten als titel:
1. Omstreden? → wie, waar, wanneer? Teksten die blijkbaar niet vanzelf sprekend zijn,
hierin zou dan misschien iedere religieuze tekst omstreden zijn..
a. Dit zijn teksten die binnen de tradities zelf als in de interactie met de
moderniteit vragen en discussie opbrengen.
b. Ook teksten die een rol hebben gespeeld in de framing van de moderniteit.
2. Religieuze? → canonieke teksten die eigen zijn aan een religieuze traditie. Wat is
canoniciteit exact?
a. Authoritatieve teksten vanuit politiek religieuze elite binnen de religieuze
teksten. Hierin speelt de gemeenschap, theologie.
i. Iets of iemand die met gezag spreken, teksten die toegeschreven gezag
hebben = authoritatief.
b. Iedere religieuze traditie heeft haar eigen leestraditie, in de moderniteit is de
leestraditie onder kritiek komen te staan onder een historisch kritische bril.
3. Teksten? → er zijn canonieke teksten, tekstuele claims en canonieke claims staan
centraal hier.
a. Bij religieuze identiteit wordt er een selectie van teksten aangehaald en
aangenomen.
b. Een tekst komt als tekst naar voren in de vorm van performance = de manier
waarop een tekstuele claim ontstaat.
Teksten
Wat is religie?
- Religie is niet te identificeren met waarneembare sociale fenomenen als religies
o Religie voltrekt zich ook aan de randen en buiten van religies
- In de definitie van religie zijn we erg bevangen door een christelijke bril.
Religie lijkt in een seculariserend land afwezig te zijn → maar ook buiten de religies is religie
aanwezig in cultuur en discours.
Religie
- Geertz = religie is een cultureel symbolisch systeem die opvatting en ideeën zodanig
kracht bijgeeft dat het lijkt alsof de werkelijkheid ook echt zo is.
Dit leidt tot een bepaalde staat dat zich uit in handelen.
- Talal Asad = kritiek op Geertz, stelt dat het te weinig rekening houdt met cultuur en
praxis.
- Birgit Meyer = Religie is een mediatie, een praxis van mediatie. Een praxis van
present stellen van het heilige in de vorm van rituele, objecten, ruimtes en teksten.
, Het lezen is dus onderdeel van de praxis binnen een religie.
- Mensen doen echter wel een beroep op de claims van de tekstuele traditie, het is dan
ook een belangrijk onderdeel van religie.
Religies nemen een positie aan in verschillende debatten in de moderniteit aan de hand van
tekstuele claims.
Tekstuele canonieke claim
‘’de bijbel zegt, de islam leert, het jodendom leert etc.’’ → bestaat niet:
- Wie ventileert deze claim?
- Welke teksten liggen ten grondslag aan de claim?
- Waarop zijn de claims gebaseerd? Traditionele lezing of wetenschappelijk?
- Waarom deze tekstuele claim, hier en nu?
- Wat is het effect van deze claim?
Het verschil tussen tekstuele en canonieke claims:
In iedere traditie worden verschillen canonieke teksten gebruikt (lijst van teksten).
- Canoniek = de rhetorische kant van canoniek
o Met een tekstuele claim wordt er een claim gelegd op het geheel van de
traditie als zodanig.
o Op basis van een tekstuele claim leg je een claim op de religieuze traditie, dit
gebeurd binnen en buiten de religie.
De niet religieuze moderniteit reageert voortdurend op religie.
Framing van religie
- Religie als wraak (respons op Gaza 7 oktober)
o Religie = wraak?
o Niet-religie = ?
- De respons op 7 oktober Gaza conflict = religie is wraak, de teksten zorgen voor het
lijden van onschuldige burgers door de wraakzuchtige claims in de teksten (althans de
columnist NRC).
Religie en canonieke claim als politieke positionering:
Een politieke positie kan ingenomen worden, aan de hand van religieuze tropen en claims.
Wie produceert er dan religie?
- Wordt dit gedaan door de clerus, gelovigen?
- Buitenstaanders of opponenten?
o Hen beeld heeft impact op religies zelf
- Voormalige aanhangers?
- Welke generatie en context speelt er een rol?
- Apologeten of polemisten?
Dit college gaat over:
- Teksten die omstreden zijn binnen de religieuze traditie
- Ook omstreden zijn buiten de traditie
, o Vaak geldt dit voor beide!
- Een bepaalde claim heeft een doorwerking in een seculier script/context (denk aan
apocalyptiek, wraak, geweld, zonde etc.
Onze taak is de interactie tussen bronteksten en moderniteit te lokaliseren in verschillende
media.
- Daarnaast analyseren van religieuze noties uit bronteksten in traditionele of seculiere
percepties
- Hoe wordt religie geproduceerd, door wie en met welke methodes en middelen
Hoorcollege 2
Canonieke, traditionele leeswijzen
1. De letterlijke leeswijzen is 1 van de mogelijkheden van lezen in de premoderne
periode, met de moderniteit wordt de historische leeswijze pas gezien als dé waarheid.
2. Het idee dat de traditionele leeswijze, het letterlijk lezen is → is onjuist!
Christendom
Christendom wordt vaak gezien als de religie van de bijbel → dat is een klassieke opvatting.
➔ Dit is problematisch
o Religie valt namelijk nooit alleen samen met een heilig boek
▪ Het is ook een cultuur, zijnswijze uit rituelen etc.
- Het idee van ‘godsdiensten van het boek’ komt voort uit de islam.
o Van hieruit krijg je het beeld dat jodendom de torah is, christendom de bijbel,
islam de koran etc.
Christendom is echter niet alleen schrift → het is ook traditie.
Ook bij het protestantisme is de claim op de bijbel ook anders, die wordt gelezen met een
bepaalde bril dat resulteert in een selectieve lezing van de bijbel.
En net zo goed bij de islam is het niet alleen de koran maar ook hadith bijvoorbeeld.
- 2e eeuw een crisis in de ontwikkeling van vroege christendom:
o Strijd over de interpretatie van de realiteit en werkelijkheid van het leven en de
leer van jezus
▪ Hoe moet dat geduid worden in het licht van de relatie tussen die leer
en de joodse Bijbelse traditie.
o Marcion van Sinope: zijn leer is later verworpen.
▪ Hij stelt dat de God van de Hebreeuwse bijbel niet de God is van jezus,
het is een demiurg die niet hetzelfde is als de verlossende God.
▪ Het oude testament is dan geen openbaringsgeschrift. Alleen een deel
van het evangelie volgens Lucas en de brieven van Paulus zijn
authentiek.
o Hier zien we dat de canon van de christelijke bijbel zich gaat ontwikkelen als
een reactie op dit dualistische denken van Marcion van Sinope.
o De 2e manier waarop de verdediging plaats vindt is dat men moet betogen dat
de verlossing volgens jezus niet alleen verlossing van een Goddelijke ziel,