Goederenrecht C.S.
Uitgebreide werkgroep antwoorden & aantekeningen
Responsiecolleges 1 - 4
2024-2025
RGMPR00306
Afbeelding: Wolters Kluwer Shop
1
,Werkgroep 1
Pandrecht op zaken en vorderingen
Advies van de docent: Lees de stof in het boek met de wet erbij. Wat betreft de jurisprudentie,
je moet de rechtsoverweging van de HR begrijpen en in eigen woorden parafraseren.
Hoe krijgt iemand zijn geld terug?
Volgens art. 3:276 BW heb je een titel nodig om jouw geld te kunnen vorderen, de rechter kan
je die titel geven. Daarvoor heb je een advocaat nodig die een eis gaat indienen een vordering
op papier. Er is een leningsakte, een onderhandse akte met een betalingsbewijs dat het geld er
is. Dan wordt er een vonnis gewezen, soms is dat ingewikkeld soms is dat simpel. Kortom: er
moet een lange weg worden bewandeld wil je een executoriale titel krijgen.
Je kunt ook conservatoir beslag leggen, als je weet dat iemand niet het geld meer heeft, maar
wel een mooi schilderij. De deurwaarder kan dan het schilderij in beslag gaan nemen. Je hebt
een titel nodig, om je te kunnen verhalen op het schilderij, blijkt uit art. 3:276. Dan een
openbare verkoop en dan krijg je hieruit je vordering. Maar wederom een erg lang traject.
De notaris kan als enige een authentieke akte opstellen. De authentieke akte levert je een
executoriale titel op, die kun je bellen als je je vordering niet krijgt om een bewijs te krijgen.
Dat bewijs kan je geven aan de deurwaarder die executoriaal beslag legt op een schilderij.
Dan wordt een conservatoir beslag een executoriaal beslag. Een faillissement is een algeheel
beslag namens alle schuldeisers. Een onderhandse akte kan ook, daarvoor hoef je geen notaris
te zijn.
Je bent een bank en leent geld uit, je wil dan wel zeker zijn dat je dat geld ook weer
terugkrijgt. Een hypotheekrecht is dan het sterkste recht, je kan executeren zonder titel, door
de parate executie. Je hoeft niet langs de rechter en hebt ook nog eens een voorrang op andere
schuldeiser als er sprake is van faillissement mag je verhalen op de zaken alsof er geen
faillissement was: als separatist.
Het fundament van het verhaalsrecht: 3:276
Schuldeisers zijn in beginsel gelijk in rang, art. 3:277. Maar er gelden voorrangregels.
Voorrechten zijn anders dan pand en hypotheek. Ze ontstaan alleen uit de wet en rusten op
bepaalde goederen, het belangrijkste voorrecht is die van de fiscus. Pand en hypotheek gaan
boven voorrecht, tenzij de wet anders bepaald. De fiscus is dus in het begin lager in rang dan
pand en hypotheek, dat is omdat banken wel geld moeten verstrekken en dat alleen willen
doen als ze ook een zekerheid hebben dat ze het terug kunnen krijgen. Kredietverstrekking is
belangrijk om de economie te laten stromen.
Wat is faillissement?
Het verhaalsrecht is vooral van belang bij faillissement. Een algeheel beslag op het vermogen
van de failliet, met als doel zoveel mogelijk alle schuldeisers naar hun rang in vorderingen
voldoen. Er heerst een concurrentie van schuldeisers: mensen willen hun geld zien, maar er is
niet genoeg voor iedereen: sommigen krijgen dan voorrang. Op het moment dat faillissement
2
,wordt uitgesproken verliest diegene de beschikking over zijn vermogen. De beschikking ook,
art. 23 Fw.
Vraag 1
Ter verzekering van de nakoming van een vordering die Anton heeft op Berend, is ten
behoeve van Anton een pandrecht gevestigd op de auto van Berend.
a. Stel, de auto gaat door een brand volledig teniet. Wat gebeurt er met het pandrecht
van Anton?
Het pandrecht gaat ook teniet.
Het pandrecht is een bezwaring van de auto, als de auto verdwijnt dan verdwijnt
hetgeen waarmee het mee bezwaard was ook. Het pandrecht is afgeleid uit het
eigendomsrecht, dat recht geeft jou de bevoegdheid om er een beperkt recht op te
vestigen, art. 3:84 lid 1 j. 3:98. Art. 3:81 lid 1 zegt dat je alleen maar in de wet
opgesomde beperkte rechten mag vestigen. Art. 3:81 lid 2 sub a: beperkte rechten gaan
teniet als het recht waaruit het beperkte recht is afgeleid tenietgaat. In dit geval is het
beperkte recht afgeleid van het eigendomsrecht, dat is het hoofdrecht, dat gaat teniet
doordat de auto volledig afbrandt, waardoor het beperkte recht ook weggaat. Pech
voor Anton.
Stof tot nadenken:
Stel de auto was verzekerd geweest. Dan trad er zaaksvervanging volgens art. 3:229
op. Het rechtsgevolg is namelijk dat de auto die in de fik vliegt een vordering wordt op
de vergoeding van de schade door de verzekeraar. De auto wordt vervangen door een
geldbedrag. Dan komt het pandrecht te rusten op de geldvordering van de verzekeraar.
Stel dat iemand expres de auto in brand laat vliegen en dit niet wordt verzekerd. Dan
gaat het pandrecht over op de vordering die de auto-eigenaar heeft op de pyromaan uit
onrechtmatige daad en treedt er eveneens zaaksvervanging op.
b. Stel, anders dan onder a, dat de auto niet tenietgaat, maar dat Berend deze
overdraagt aan Cornelis, die wist noch behoorde te weten dat er een pandrecht op
de zaak rust. Wat gebeurt er met het pandrecht van Anton?
Het pandrecht van Anton komt te vervallen.
Berend is beschikkingsbevoegd en niet een beetje minder beschikkingsbevoegd
doordat er een pandrecht op rust. Echter hij is beschikkingsbevoegd over een auto dat
met een pandrecht is bezwaard. Volgens het nemo plus-beginsel kan je slechts
beschikken over een met pandrecht belaste auto. Via art. 3:84 lid 1 kan hij de auto
overdragen, via een koopovereenkomst als titel en middels feitelijke
machtsverschaffing levert Berend. Cornelis is dan eigenaar van een met pandrecht
bezwaarde auto, maar hij kende dit pandrecht niet. Is er sprake van derde
bescherming? Art. 3:238 beschermd tegen beschikkingsonbevoegde pandgever, dus
dat artikel gaat niet op. Art. 3:86 lid 2 daarentegen wel. Wel moet de zaak feitelijk in
de macht zijn van Cornelis (90 en 91 zie je terug in het artikel). C was te goeder trouw
en aan de overige vereisten van art. 3:86 lid 2 is voldaan.
Het is dus vervelend voor Anton dat zijn pandrecht vervalt, maar dat is het nadeel van
stil verpanden. Dat pandrecht is voor de buitenwereld niet kenbaar en in het
maatschappelijk verkeer hoef je er niet vanuit te gaan dat je bij het kopen van een auto
een met pandrecht bezwaarde auto koop. Dan heeft Anton te veel vertrouwd op zijn
3
, schuldenaar Berend. Dit beperkte recht is volgens art. 3:81 lid 2 tenietgegaan op een
overige in de wet aangegeven wijze, namelijk de wijze van art. 3:86 lid 2.
c. Variant: Anton heeft een pandrecht op de auto van Berend. Anton draagt de
vordering op Berend, ter verzekering van de nakoming waarvan zijn pandrecht is
gevestigd, over aan Dirk. Wat gebeurt er met het pandrecht?
Dat pandrecht gaat mee.
Een vordering is overdraagbaar, art. 3:83 j. 3:84 lid 1. Deze vordering van Anton op
Berend is bezwaard met een pandrecht. Dit pandrecht is een afhankelijk recht, art. 3:7
j. 3:82, het volgt het recht waaraan zij verbonden zijn. Het pandrecht is zodanig
verbonden aan de vordering dat het niet zonder dat vorderingsrecht kan bestaan.
Vraag 2
Rogier, groothandelaar in elektronica, is in onderhandeling met Simon over de verkoop
van een partij hard disk recorders. Rogier verwacht dat hij in verband hiermee op korte
termijn € 50.000,- van Simon te vorderen zal hebben.
a. Kunnen Rogier en Simon, ter verzekering van de nakoming van de vordering die
Rogier op Simon verwacht te krijgen, nu reeds een pandrecht vestigen op een aan
Simon toekomende motorboot, niet zijnde een registergoed? Zo ja, op welke
wijze dient de vestiging te geschieden en gelden er beperkingen? Zo nee, waarom
niet?
Ja, een pandrecht kan op bestaande maar ook toekomstige goederen worden gevestigd.
Uit lid 2 volgt wel dat de verpande goederen wel voldoende bepaald moeten zijn. De
wijze van vestigen is die van art. 3:84 lid 1 j. 3:97 (pandrecht bij voorbaat) j. 3:98
(schakelbepaling) j. 3:237 lid 1 (stil pandrecht door authentieke akte). Het gaat om een
motorboot, dat is voldoende bepaalbaar voor de vestiging van het pandrecht. Ook is
het geen registergoed.
Ysbrandt heeft een kredietovereenkomst met de X-bank. In de overeenkomst is onder
meer bepaald dat Ysbrandt verplicht is al zijn bestaande en toekomstige
handelsvoorraden te verpanden aan de X-bank.
b. Kunnen de X-bank en Ysbrandt inderdaad een pandrecht vestigen op toekomstige
zaken? Zo ja, hoe dient dit te geschieden en gelden er beperkingen? Zo nee, waarom
niet.
Een goed waarvan je het nog niet in eigendom hebt, daarover kun je niet beschikken.
Je bent voor toekomstige goederen dus beschikkingsonbevoegd waardoor er niet
voldaan wordt aan de vestigingsvereisten volgens art. 3:84 lid 1 j. 3:98. Maar art. 3:97
maakt het mogelijk dat je toekomstige goederen bij voorbaat kunt leveren, je kan
alvast de leveringshandeling verrichten waardoor als je het goed in eigendom hebt, er
van rechtswege een pandrecht op bestaat. Je kunt alvast een stille
verpandingshandeling verrichten door een authentieke akte op te stellen, of een
onderhandse. Er is namelijk een geldige titel, de afspraak met de bank en een geldige
4
