Tentamenstof Psychologie en Wetenschap
Week 1
Peer-reviewed: checken of de resultaten in een wetenschappelijk artikel kloppen
Verificatie bias: feiten die de hypothese niet onderbouwen, worden minder (vaak) laten zien
dan feiten die de hypothese wel onderbouwen
Voorbeeld sloppy science -> data is verzonnen door de onderzoeker zodat het zou passen
bij de hypothesen van de studie
Logisch positivisme (LP) is beïnvloed door het empirisme. Het benadrukt het belang van
verificatie in de wetenschap. Volgens deze stroming bestaat wetenschap uit een combinatie
van logica en observatie, wat een criterium is voor ware kennis in alle wetenschappen.
Bacon
“Wetenschap is alleen maar het resultaat van observaties (feiten), het organiseren van deze
feiten en het gebruiken van inductie om generalisaties (wetten) te maken”
Empirisme (Locke, Hume)
“Kennis kan alleen worden verkregen door ervaring”
Positivisme (Comte)
“Wetenschap moet zich alleen maar focussen op observeerbare feiten; geen metafysica
(speculatie)”
Logisch positivisme (de Weense Cirkel (Carnap, Hempel, Neurath, Schlick))
“Theorieën en modellen kunnen wel gebruikt worden als ze volledig zijn afgeleid van logica
en observaties
Een deductie geeft een conclusie op basis van twee of meer premissen (stellingen). Het is
valide als de conclusie ook waar is. Als de deductie valide is en de premissen waar zijn,
levert de deductie bewijs voor de conclusie. Logica kan onderzoeken of een deductie valide
is of niet, maar het kan niet bepalen of een stelling waar is of niet. Een deductie kan valide
maar onjuist zijn of juist maar niet valide (door toeval).
Syllogisme: soort deductie, het bestaat uit categorische claims. Er zijn vier soorten
categorische claims:
- Affirmatief, A: alle MDD zijn SD
- Negatief, E: geen MDD zijn SD
- Affirmatief, I: deze MDD is SD (sommige MDD zijn SD)
- Negatief, O: deze MDD is niet SD (sommige MDD zijn niet SD)
Predicaat: eigenschap die wordt verteld over het onderwerp (subject) van de zin, voorbeeld
-> het gras is groen. Gras is subject, groen is predicaat
De volgende terminologie wordt gebruikt bij syllogismen:
- Het predicaat (P) van de conclusie heeft de hoofdterm (major term, SD)
- Het onderwerp (S) van de conclusie heeft de kleine term (minor term, ‘sommige
schrijvers’)
- De andere term die in beide premissen staat heet de middelste term (middle term
(M), MDD)
,De beste manier om te checken of een syllogisme valide is, is door het te analyseren met
een Venndiagram. Het doel van een Venndiagram is om de cirkels (categorieën) in te vullen
op de manier die beschreven wordt door de premissen, en dan te kijken of de conclusie
klopt.
Een invalide syllogisme heeft de X op de rand van de cirkel of de X staat op de verkeerde
plek.
Propositionele logica bestudeert de validiteit van deducties. Het analyseert deducties die
gebaseerd zijn op beweringen (propositions). Dit zijn, net als categorische claims, stellingen
die waar of niet waar zijn. Het verschil is dat we nu niet te maken hebben met woorden zoals
‘alle’ of ‘sommige’. In plaats daarvan kijken we vooral naar de truth-value van de
beweringen die gemaakt worden door verschillende beweringen met elkaar te koppelen.
Er zijn twee soorten beweringen:
- Simpele beweringen: deze kunnen niet gesplitst worden in kleinere beweringen, ze
zijn waar of niet waar (voorbeeld -< John heeft verlatingsangst)
- Composiete beweringen: deze bestaan uit andere beweringen die gekoppeld zijn
door logische connectieven (en, of, als…dan) (voorbeelden -> John heeft
verlatingsangst en John heeft een IQ van 110; Als John verlatingsangst heeft, dan
heeft John een IQ van 110)
Elk logisch connectief heeft een eigen waarheidstabel (truth table). Je kunt uit in de tabel
aflezen of de bewering over A en B samen waar is, gegeven of A en B afzonderlijk waar of
niet waar zijn.
A B A en B
1 1 1
1 0 0
0 1 0
0 0 0
A B A of B
1 1 1
1 0 1
0 1 1
0 0 0
A Niet A
1 0
0 1
A B Als A dan B
1 1 1
1 0 0
0 1 1
0 0 1
Deze laatste tabel vormt de basis voor twee vormen van argumentatie: Modus Ponens en
Modus Tollens. Daarnaast is de tabel nodig om bepaalde drogredenen (fallacies) te
begrijpen. Drogreden: argument dat logisch niet correct is, maar wel heel logisch kan lijken.
, Modus Ponens: deze manier van rederneren gaat ervan uit dat als de conditionele claim
(premisse 1) én het antecedent (premisse 2) waar zijn, de consequentie (conclusie) ook
waar moet zijn (voorbeeld -> als X Nederlands is, dan is X Europees. X is Nederlands, X is
Europees).
Modus Tollens: deze manier van rederneren gaat ervan uit dat als de conditionele claim
(premisse 1) waar is, maar de consequentie (conclusie) niet waar, het antecedent (premisse
2) ook onwaar moet zijn (voorbeeld -> als X Nederlands is, dan is X Europees. X is niet
Europees, X is niet Nederlands).
Dit: ‘Als X Nederlands is, dan is X Europees. X is Europees, X is Nederlands’ klopt niet -> dit
heet fallacy of affirming te consequent. X kan namelijk ook Frans of Duits zijn.
Als je kritisch nadenkt, evalueer je rationeel je overtuigingen en acties (je eigen denken). Dit
is nodig, omdat iedereen fouten maakt in zijn of haar denken.
De methode die gebruikt wordt voor kritisch denken is het evalueren van onze gedachten
aan de hand van de standaarden van rationaliteit. Als we tot een conclusie komen, hebben
we een overtuiging (iets dat je gelooft). Overtuigingen zijn hetzelfde als oordelen en
meningen. Een overtuiging is propositioneel -> het kan worden uitgedrukt op een
verklarende manier (het is goed of fout). Het resultaat hiervan is een
statement/claim/bewering.
Twee soorten claims:
- Objectieve claims: deze zijn goed of fout. Dit staat los van wat men denkt over of ze
goed of fout zijn (b.v. ‘er is leven op Mars’ of ‘Er is geen leven op Mars’). Of er wel of
geen leven is op Mars, hangt niet af van dat men denkt of dit zo is
- Subjectieve claims: deze zijn afhankelijk van of men denkt dat ze goed of fout zijn
(b.v. ‘rijstazijn is te zoet’). Dit is per persoon verschillend, afhankelijk van wat je vindt
en denkt
Mening: hetzelfde als een overtuiging. Ze hoeven niet altijd subjectief te zijn. Objectieve
meningen noemt men ook wel factuele meningen -> deze zijn niet altijd waar
Relativisme: het idee dat waarheid relatief is aan de standaarden van een bepaalde cultuur
Moreel subjectivisme: het idee van morele meningen
Issue: een vraag (b.v. is persoon A langer dan persoon B?). Deze issue is objectief maar
issues kunnen ook subjectief zijn
Obscure issues: deze zijn lastig te definiëren en op te lossen. Niemand heeft hier een idee
van. Ze zijn moeilijk te onderzoeken
Argument: overweging of je een claim wel of niet accepteert. Het bestaat uit twee delen:
- Premisse: deel dat de redenatie bevat (b.v. ‘een hond zou me gezelschap kunnen
houden)
- Conclusie: deel wat de premisse ondersteunt of niet (b.v. ‘dus ik neem een hond’)
Om een goede beslissing te kunnen maken, moet je alle argumenten afwegen. Argumenten
kunnen heel complex zijn (b.v. Einsteins theorie). Niet elke issue heeft een argument nodig
om opgelost te woorden (b.v. doet je keel pijn?).
