Samenvatting Blok 3
Bevruchting
Op het moment van coïtus wordt bij een ejacultie zo´n 2-6 ml sperma met daarin ongeveer 50-250
miljoen spermatozoa in de vagina afgegeven. Na de ejaculatie coaguleert het sperma zodat de
spermatozoa bij elkaar blijven en het sperma niet uit de vagina lekt. Binnen 20-30 minuten vervloeit
het vocht weer onder invloed van prostaat secreet enzymen. Door de kracht van de uitdrijving komt
tijdens de ejaculatie een groot aantal spermatozoa direct in het cervixkanaal terecht. Het zaad dat in
de vagina achterblijft overleeft niet lang door het zure milieu van de vagina (pH= 5,7). Het basische
zaadvocht biedt slecht tijdelijk een bescherming tegen dit zure milieu. In het slijm van de
cervixkanaal kunnen cellen enige dagen overleven. Door oestrogeen wordt het cervicale slijm dunner
en basischer, waardoor de spermatozoa makkelijker kunnen passeren. Slechts een paar honderd
zaadcellen van 1 ejaculaat bereiken de eileiders. De rest gaat verloren in de vagina, door
fagocyterende leukocyten in de uterus en bij de overgang van uterus naar oviduct.
Overlevende spermatozoa kunnen op eigen kracht en door middel van musculaire activiteit van de
vagina, cervix en uterus in 20-30 minuten na de ejaculatie de eileiders bereiken.
Tijdens de rijping van de spermatozoa wordt de membraan van de zaadcel gestabiliseerd door
glycoproteïnen. Deze verhinderen de bevruchting van een eicel, dus ondergaan spermatozoa tijdens
het transport naar de eileiders een proces (capacitatie). Hierbij worden de oppervlakte-eiwitten
verwijderd en verdwijnen de lipiden gedeeltelijk uit het plasmamembraan. Hierdoor ontstaat er een
herverdeling van membraancomponenten, verhoogde vloeibaarheid van het membraan en toename
van doorlaatbaarheid voor calcium. Daardoor neemt de beweeglijkheid van de cellen toe.
Spermatozoa kunnen 4 dagen overleven, maar hun vruchtbaarheid is beperkt tot 1 à 2 dagen.
Ingevroren sperma kan jarenlang bewaart worden als kristalvorming wordt voorkomen (toevoeging
glycerol). De kwaliteit gaat dan wel achteruit.
De bevruchting vindt plaats in de ampulla van de tuba uterina, wanneer de eicel onderweg is van het
ovarium naar de uterus.
Activiteiten bevruchte eicel:
- Herkenning van eicel door zaadcel ➔ zona pellucida bevat glycoproteïnen die dienen als
spermareceptoren.
- Binnendringen van zaadcel in eicel ➔ om de eicel zit een taaie zona pellucida en de daaromheen
liggende corona radiata van granulosacellen. De zaadcel moet deze doorbreken. Zodra zaadcellen in
contact komen met een eicel treedt de acrosoomreactie op. Hierbij worden de eiwitsplitsende
enzymen uit de kop van de zaadcel gestort, waaronder acrasine. Dit zorgt ervoor dat de zaadcel de
zona pellucida en de granulosacellenlaag kan passeren, geholpen door propulsieve
staartbewegingen. Om de granulosacellenlaag voldoende doorgankelijk te maken is gelijktijdig
contact met een groot aantal zaadcellen nodig. Onder invloed van fertiline, dat ook uit de kop van de
zaadcel komt fuseert 1 zaadcel met het membraan van de eicel. Hierbij omgeeft het oöcyt
membraan de zaadcel en neemt deze op in de eicel. De staart blijft buiten.
- Voorkomen van polyspermia ➔ Na de fusie van zaadcel en eicel volgt een reductie in het
membraanpotentiaal van de eicel waardoor binnendringen van andere zaadcellen wordt voorkomen.
De definitieve blokkering komt tot stand door de zonareactie waarbij granula die proteolytische
enzymen bevatten fuseren met de eicelwand. Hierbij wordt de inhoud van de granula naar de zona
pellucida vermengt en worden spermareceptoren door proteolyse inactief. Zo worden zaadcellen
niet meer herkend.
- Tot stand komen van 2e meiotische deling ➔ Eicel wordt gewekt en de 2e meiotische deling wordt
,voltooid. De chromosomen worden gesplitst, waarbij 1 helft naar het 2e poollichaampje gaat en de
andere helft gaat over in de vrouwelijke pronucleus.
-Vereniging van mannelijke en vrouwelijke pronuclei ➔ Na het binnendringen van de eicel valt de
zaadcelkernmembraan uiteen en vormt de mannelijke pronucleus. De mannelijke en vrouwelijke
pronucleus migreren naar het midden van de cel en fuseren.
In de zygoot komt de 1e mitotische deling tot stand. Dit tweecellenstadium wordt bereikt na
ongeveer 24-36 uur.
Na de bevruchting volgen de delingen elkaar snel op. Hierbij worden de deelcellen steeds kleiner,
maar neemt het totale volume van het embryo nauwelijks toe.
Klievingsdelingen ➔ reeks celdelingen die onmiddellijk na de bevruchting beginnen. Hierbij worden
steeds identieke dochtercellen gevormd, die elk steeds kleiner worden (blastomeren).
Na 3 dagen van klievingsdelingen heeft het pre-embryo het einde van het oviduct bereikt. Dit
stadium wordt morula genoemd.
Na ongeveer 3 dagen, bij het bereiken van de uterusholte is het
morula stadium bereikt. Het totale aantal cellen is gegroeid tot 16 à
32. Er vormt zich dan een met vocht gevulde holte die uitgroeit tot
blastocyste.
De cellen hebben al een differentiatie ondergaan en in de blastocyste
is een trofoblast en embryoblast ontstaan.
- Trofoblast ➔ speelt een rol bij de innesteling, vorming van
placenta, vorming van embryonale vliezen en het produceert HCG.
- Innerlijke celmassa (embryoblast) ➔ groeien organen van een
nieuw individu.
Aangekomen in de uterus blijft de blastocyste 2 à 3 dagen in de
uterusholte en voedt zich met secreten van het endometrium.
Op dag 7 à 8 na de ovulatie vindt de innesteling plaats in het
endometrium van de uteruswand. De zona pellucida verdwijnt door
enzymen uit uterusvocht. Hierna krijgt de trofoblast een negatieve
lading en hecht zich door middel van glycoproteïnen aan het
endometrium. Hierop volgt de innesteling.
In het begin van de zwangerschap scheiden de ovaria relaxine af. Na
7 weken neemt de placenta dit over. Samen met progesteron zorgt
relaxine voor ontspannings van de uterus ter voorkoming van
miskraam. Daarbij versoepelt relaxine de ligamenten van het
schaambeen en baarmoederhals voor een soepele bevalling.
,Innesteling
Implantatie van de blastocyste wordt voltooid in de tweede week. Dit gebeurt gedurende een
beperkte periode van 6 tot 10 dagen na de ovulatie en de bevruchting. Bij het contactoppervlak
ondergaan de oppervlakkig gelegen cellen snelle celdelingen, waardoor de trofoblast verschillende
cellagen krijgt.
Na de innesteling volgt een deciduale reactie, die zorgt voor vasodilatatie, vergroting van capillair.
doorlaatbaarheid, oedeemvorming en toename van van groei van uteruswand onder invloed van
progesteron.
Trofoblast heeft zich gedifferentieerd in 2 lagen:
- Cytotrofoblast ➔ Binnenste laag van mononucleaire cellen
- Syncytiotrofoblast ➔ Buitenste laag van multinucleaire cellen
De syncytiotrofoblast maakt een pad vrij door het epitheel van de baarmoederwand. Eerst ontstaat
hierdoor een opening in het endometrium, maar door deling en migratie van epitheelcellen wordt
het oppervlak al snel gerepareerd. Tegen dag 10 is dit herstel compleet en is de blastocyste niet
langer in contact met de baarmoederholte. De verdere ontwikkeling vindt geheel plaats binnen de
functionele laag van het endometrium.
De syncytiotrofoblast is invasief groeiend weefsel met sterk fagocyterende eigenschappen en is
verantwoordelijk voor de innesteling (de NIDATIE) van de vrucht in het endometrium.
De innesteling is te beschouwen als een verwonding van het endometrium waarbij bloedvaatjes
worden aangeboord, hetgeen gepaard kan gaan met een nidatiebloeding in de baarmoederholte.
Een dergelijke bloeding kan, indien vaginaal merkbaar, ten onrechte opgevat worden als een
menstruatie en kan er daarom toe leiden dat de zwangerschapsduur te kort wordt geschat.
Door de geleidelijke uitbreiding van de syncytiotrofoblast rondom de cytotrofoblast tussen dag 6 en
dag 9, heeft de vrucht zich op dag 10 na de conceptie volledig ingegraven in het endometrium. De
vrucht wordt geheel door het endometrium bedek
Door het verdwijnen van klieren in de baarmoederwand komen voedingsstoffen vrij, die door de
trofoblast worden opgenomen en via diffusie naar de embryoblast worden getransporteerd.
Deze voedingsstoffen leveren de energie die nodig is om de eerste stadia van de embryonale
ontwikkeling te ondersteunen.
De embryoblast bestaat uit de epiblast en de hypoblast. Uit de epiblast ontstaat via het proces van
gastrulatie het entodermale kiemblad en het ectodermale kiemblad. Deze vormen samen de
tweebladige kiemschijf. De gastrulatie begint in de 3e week van de ontwikkeling.
In het ectoderm ontstaat de amnionholte. Aan de tegenoverliggende pool vormen zich platte cellen
aan de binnenkant van de cytotrofoblast, hierdoor ontstaat een dunne membraan. Samen met het
entoderm omgeven deze cellen het exocoeloom.
In de 3e week van de embryonale ontwikkeling ontstaat er een invagnatie van het ectoderm. Dit
gebeurd tussen het ecto- en entoderm en wordt het mesodermale kiemblad genoemd. Dit proces
heet de gastrulatie.
, Amnionholte ➔ tegen de tijd van de innesteling heeft de embryoblast zich van de trofoblast
losgemaakt. De scheidingslijn wordt geleidelijk groter, waardoor er een met vloeistof gevuld
compartiment ontstaat; de amnionholte.
Als de amnionholte voor het eerst ontstaat, worden cellen van de embryoblast tot een ovale plaat
georganiseerd die twee cellagen dik is. Een oppervlakkig gelegen laag die naar de amnionholte is
gericht en een dieper gelegen laag die in contact staat met de vloeistof in de blastocoele.
Gastrulatie ➔ op dag 12 begint een derde laag cellen te ontstaan tussen de oppervlakkige en diepe
cellagen van de binnenste celmassa. Het ectoderm, endoderm en mesoderm.
Vruchtvliezen ➔ de 3 kiembladen vormen 4 vruchtvliezen die de ontwikkeling van embryo en foetus
ondersteunen; de dooierzak, het amnion, de allantoïs en het chorion.
- Dooierzak ➔ eerste vruchtvlies dat ontstaat. Is vanaf de 10e dag na de bevruchting al
aanwezig en vormt een blaas binnen de blastocoele. Als de gastrulatie doorgaat migreren de
mesodermcellen rond deze blaas en voltooien de vorming van de dooierzak. Al snel ontstaan
bloedvaten binnen het mesoderm, en de dooierzak wordt een belangrijke plaats voor de
vorming van bloedcellen.
- Amnion ➔ bestaat uit ectoderm en mesoderm. Eerst verspreiden ectodermcellen zich over
het binnenste oppervlak van de amnionholte, en al snel daarna volgen mesodermcellen, die
een tweede buitenste laag vormen. Als het embryo en later de foetus groter wordt, blijft het
amnion groeien, waardoor de amnionholte groter wordt. Het amnion bevat vruchtwater dat
het embryo omgeeft en tegen schokken beschermt.
- Allantoïs ➔ blaas van endoterm en mesoderm die zich vanaf embryo uitstrekt. Uit de basis
van de allantoïs ontstaat later de urineblaas. In de allantoïs hoopt zich een deel van de kleine
hoeveelheid urine op die tijdens de embryonale ontwikkeling door de nieren wordt gevormd.
- Chorion ➔ ontstaat wanneer migrerende mesodermcellen een laag vormen onder de
trofoblast, waardoor deze van de blastocoele wordt gescheiden. In het begin van de
innesteling kunnen de voedingsstoffen die door de trofoblast worden opgenomen de
embryoblast gemakkelijk via diffusie bereiken. Maar als het embryo en de trofoblast groter
worden, neemt de afstand tussen deze structuren toe. Diffusie alleen is niet voldoende om in
de behoeften van het embryo te voorzien. Nu beginnen in het mesoderm van het chorion
bloedvaten te ontstaan, waardoor een hogesnelheidslijn voor voedingsstoffen wordt
aangelegd die het embryo met de trofoblast verbindt.
Gastrulatie ➔ in de derde week van de ontwikkeling wordt de tweelagige kiemschijf drielagig door
vorming van drie boven elkaar liggende kiembladen vanuit de epiblast (ectoderm, mesoderm en
endoderm) De hypoblastlaag wordt hierbij door een nieuwe laag vervangen. Delende epiblastcellen
aan de periferie van de vrijwel ronde kiemschijf vergroten op asymmetrische wijze de omvang van
de kiemschijf waardoor deze ovaal wordt. Vervolgens duwen de meer centraal gelegen delende
epiblastcellen elkaar naar de caudale regio van de kiemschijf. De “ophoping”van deze cellen is het
begin van de vorming van de primitieve streep.
