Maart 2024
4.2.2 VISIE OP SOCIAAL
WERK
EUTHANASIEWENSEN IN DE GEESTELIJKE
GEZONDHEIDSZORG: MOETEN WE MEER GESPREKKEN
VOEREN?
INDY ESSELMAN (660215)
ALSWVT4E
HOGESCHOOL INHOLLAND
ALKMAAR
SOCIAL WORK
30 MEI 2024
, Euthanasiewensen in de geestelijke gezondheidszorg:
Moeten we meer gesprekken voeren?
‘’Ik zag de worsteling van mijn zoon, zijn lijden. Als we op bezoek gingen, dan had hij de ene keer een
groot verband om zijn hals en dan waren zijn polsen weer verbonden. Het traject voor euthanasie
was te ingewikkeld en duurde te lang. Mijn zoon kon er niet op wachten’’, vertelt Jeanette, de moeder
van Jos. Jos lijdt aan depressie en meerdere persoonlijkheidsstoornissen, wat uiteindelijk heeft geleid
tot zijn besluit om suïcide te plegen. ‘’Wanneer je euthanasie laat plegen, stel ik mij voor dat je als
moeder bij je kind zit, zijn nog warme hand mag vasthouden en wederzijds afscheid neemt. Dat is wel
anders dan wanneer de politie aan de deur komt’’, benadrukt Jeanette (EenVandaag, 2023).
Vergelijkbare verhalen verschijnen steeds vaker in het nieuws. In Nederland vragen jaarlijks 800 tot
1000 mensen om euthanasie vanwege psychisch lijden. Deze mensen hebben vaak al jarenlang een
doodswens en velen hebben eerder een suïcidepoging ondernomen (Stichting tot Steun VCVGZ, z.d.).
Psychisch lijden wordt gekenmerkt door een voortdurende strijd, waarbij cliënten dagelijks
ondraaglijke pijn en hopeloosheid ervaren. Dit gebrek aan perspectief maakt de keuze voor
euthanasie voor sommigen een begrijpelijke uitweg uit het leven (Stärcke, 2018).
Mensen die psychisch lijden en een doodswens hebben, ervaren vaak dat de weg naar hulp te
ingewikkeld en te lang is. Hierdoor wordt het risico op suïcidepogingen of suïcide verhoogd.
Daarnaast ervaren cliënten dat hulpverleners het gesprek over een naderend einde nauwelijks
aandurven te gaan (Van Vliet et al., 2022). Desondanks is het cruciaal om het gesprek over euthanasie
en doodswensen open te houden, omdat dit de basis vormt voor effectieve suïcidepreventie (Van
Hoek & Vosselman, 2022). Daarom moet er binnen de geestelijke gezondheidszorg meer aandacht
worden besteed aan het voeren van gesprekken over euthanasiewensen bij psychisch lijden.
De euthanasiewet
Sinds 2002 kunnen artsen en psychiaters in Nederland euthanasie toepassen bij cliënten met een
doodswens, mits zij voldoen aan de wettelijke criteria volgens de Wet toetsing levensbeëindiging op
verzoek of hulp bij zelfdoding. Om hieraan te voldoen, zijn naleving van de zes zorgvuldigheidseisen
vereist. Waaronder een grondige beoordeling door meerdere artsen om te bepalen of de cliënt een
ongeneeslijke psychiatrische aandoening heeft, de cliënt vrijwillig en weloverwogen voor euthanasie
kiest, en of hij of zij uitzichtloos en ondraaglijk lijdt zonder alternatieve behandelingsopties
(Rijksoverheid, z.d.). Euthanasie kan worden uitgevoerd door de eigen arts of psychiater, mits deze
instemt. Zo niet, dan kan de cliënt worden doorverwezen naar, of zichzelf aanmelden bij het
Expertisecentrum Euthanasie. Daar wordt onderzocht of de cliënt aan de hand van de zes
zorgvuldigheidseisen een weloverwogen verzoek tot euthanasie kan doen (NVVE, 2022).
Maar hoe wordt aan de hand van deze zorgvuldigheidseisen bepaald of lijden uitzichtloos is? Dit
wordt vastgesteld door een arts of psychiater op basis van de diagnose en prognose. In de psychiatrie
is absolute onbehandelbaarheid zeldzaam. Onbehandelbaarheid wordt vastgesteld wanneer er geen
redelijk behandelperspectief meer is. De redelijkheid van de behandeling hangt af van de verwachte
verbetering en de belasting voor de cliënt (NVVE, 2022). Uitzichtloosheid hangt ook samen met hoe
iemand zijn situatie ervaart, bijvoorbeeld wanneer iemand niet meer kan werken of voor zichzelf kan
zorgen. Dit maakt het een persoonlijke kwestie, wat het meten ervan bemoeilijkt (Umans, 2017).
Ondraaglijk lijden is nog ingewikkelder te definiëren. Het lijden varieert namelijk per persoon en per
situatie. Wat draaglijk is voor de ene cliënt, kan voor een ander ondraaglijk zijn. De mate van
ondraaglijk lijden bij een cliënt kan ook variëren, met name bij chronische psychiatrische
aandoeningen met een wisselend beloop. Het vooruitzicht op een terugkeer van ernstige
symptomen, zoals psychose of depressie, kan het lijden verergeren (NVVE, 2022). Daarnaast heeft het
1
