Uitgebreide aantekeningen bij het hoorcollege 'Bestuur en politieke cultuur van de Republiek'. Opgenomen zijn de hoorcolleges van deeltentamen 2, dus de laatste 6 hoorcolleges.
Hoorcolleges ‘Bestuur en politieke cultuur van de Republiek’ – M.
Ebben (deel II, no. 7-12).
Week 7 – Buitenlands beleid
Hoe kwam het buitenlands beleid tot stand en wie bepaalde de inhoud ervan?
De vragen van dit hoorcollege:
Hoe komt buitenlands beleid tot stand?
Wie zijn erbij betrokken?
Hoe ziet het er in de 17e eeuw uit?
Initiatieven tot buitenlands beleid
In principe was het buitenlands beleid het monopolie van de Staten-Generaal. De Staten-
Generaal onderhield het contact met het buitenland. Dit was een van de weinige zaken die
aan de S-G gedelegeerd waren.
Provinciale Staten. Op dit niveau kwamen de meeste initiatieven vanuit Holland. Soms
handelde Holland ook op eigen titel in de buitenlandse politiek. Meestal probeerde men de
zaken echter in de S-G in harmonie met de andere gewesten te regelen.
Steden: Zij namen initiatieven wanneer zij bijzondere (handels)belangen hadden.
Raadpensionaris: Hij speelde een erg belangrijke rol in het buitenlands beleid.
Stadhouder
Gevolmachtigde commissies van de S-G
De Staten-Generaal
Initiatieven uit eigen kring
Voorstellen van buitenlandse diplomaten. Er was een wekelijks overleg tussen de S-G en de
buitenlandse gezanten. Zij konden echter ook een verzoek doen om zaken in de vergadering
van de S-G te bespreken. Dit gebeurde vaak.
Adviezen van commissies. Vaak volgde de S-G deze adviezen.
Voorstellen provinciale delegaties.
Voorstellen raadpensionaris
Voorstellen stadhouders
Verzoeken particuliere instellingen en personen. Vaak ging dit om handelszaken.
Provinciale Staten
Initiatieven van steden (via burgemeesters en pensionarissen).
Voorstellen van commissies. Dit werkte net als bij de S-G, het waren commissies met een
eigen portefeuille.
Voorstellen van de raadpensionaris
Voorstellen stadhouder
1
, Verzoeken van particuliere instellingen en personen
De meeste initiatieven kwamen uiteindelijk vanuit de provincies.
Stadsbesturen
Voorstellen uit eigen kring
Voorstellen van buitenlandse diplomaten (Amsterdam). Buitenlandse diplomaten deden dan
concrete voorstellen waarvan ze vonden dat Amsterdam die moest steunen in de hogere
vergaderingen.
Adviezen commissies
Verzoeken van particuliere instellingen en personen (in Amsterdam: Levantse Handel en
andere handelsorganisaties).
Raadpensionaris en stadhouder
Zij konden het buitenlands beleid beïnvloeden vanwege hun bijzondere positie en vele faculteiten.
De raadpensionaris zat zelf vaak in allerlei commissies en benaderde bijvoorbeeld steden om
stemmen te winnen voor het beleid dat hij bedacht had.
De stadhouder werkte vooral via bijzondere commissies en secrete besognes. Hij werkte dus meer
onder de oppervlakte.
Het buitenlands beleid kon zowel van bovenaf als van onderaf tot stand komen. Soms ging het om
initiatieven vanuit de steden, soms waren het plannen van de Staten-Generaal die naar beneden toe
uitgelegd moesten worden aan de verschillende gedelegeerden.
Commissies van de S-G (besognes)
Uitvoerende commissies.
Secrete commissies
Gevolmachtigde commissies
Commissies met absolute volmacht: deze waren er alleen in crisissituaties. Men moest ad-
hoc beleid kunnen voeren, zonder iedere keer met de gedelegeerden te hoeven overleggen.
Dit kwam de benodigde slagvaardigheid ten goede.
Voor het buitenlands beleid waren dit de belangrijkste soorten commissies.
De commissies werden vaak gevormd door een kerngroep van een aantal gedeputeerden
met de raadpensionaris. Er zaten dus vaak dezelfde mensen in de commissies.
Besogne tot Secrete en Buitenlandsche Saecken
Voor het buitenlands beleid was een zekere vorm van geheimhouding vereist. Dit leidde tot de
‘Secrete Besognes’. In de zeventiende eeuw werden dit soort commissies steeds meer gevormd:
Besogne tot Engelsche Saecken 1665
Besogne tot Fransche Saecken 1667
Besogne tot de Triple Alliantie 1669
2
, Besogne tot Secrete en Buitenlandsche Saecken. Dit besogne was belast met het leiden van
onderhandelingen, het onderhouden van diplomatieke correspondentie en het beheren van
geheime informatie.
Het was de bedoeling dat datgene wat in deze besognes besproken werd, niet openbaar
werd. In principe hoefde het besogne geen openheid van zaken aan de S-G te geven.
Besogne tot Secrete en Buitenlandsche Saecken (II)
Sinds Frederik Hendrik (ca. 1631), geheim commissiewezen met ontwikkeling tot carte
blanche bevoegdheid.
1643-1648: geen absolute volmachten van S-G
1665 Opnieuw secrete besognes met absolute volmachten van S-G
Besogne tot Secrete en Buitenlandsche Saecken, dit besogne krijgt langzamerhand een
zekere continuïteit en verliest haar ad-hoc karakter.
Geheimhouding en buitenlands beleid
Resoluties van de S-G over het buitenlands beleid waren geheim gemaakt: secrete resoluties.
Deze werden opgeslagen in het secreetregister.
Eed van secretesse voor leden en ambtenaren die belast waren met onder meer het opslaan
van de geheime documenten.
Secrete versus publieke missiven. Niet iedereen mocht alle stukken lezen.
Secrete kas met drie sleutels. Alle geheime stukken werden in een kast bewaard. De sleutels
waren verdeeld over de thesaurier, de raadpensionaris en de griffier. Ze moesten daarom
alle drie bij elkaar zijn om de kast te kunnen openen.
Correspondentie rechtstreeks aan de raadpensionaris/stadhouder/griffier (particuliere
correspondentie). Ook deze correspondentie speelde een rol in de totstandkoming van het
buitenlands beleid.
Persoonlijk en informeel overleg tussen de raadpensionaris en diplomaten in Den Haag. Dit
behoorde tot de bevoegdheden van de raadpensionaris.
Geheim vooroverleg was ook mogelijk.
Positie van Holland (in het buitenlands beleid)
Was er sprake van een Unie van zeven gelijkwaardige partners, of ging het om Holland en zes
bondgenoten?
Holland en een cordon sanitaire van gewesten met daarin een IJssellinie en een Waterlinie?
Het heersende idee is dat vooral Holland de buitenlandse politiek bepaalde en de andere
gewesten min of meer moesten volgden. Bovenstaande vragen gaan wellicht iets te ver, al
had Holland uiteindelijk wel het overwicht.
Holland had economisch en demografisch overwicht
Het droeg 60% van de generale kosten en schoot financiële lasten vaak voor voor de andere
gewesten.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Dostoczar99. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
