GEDRAGSWETENSCHAPPEN - P3.1
DOELSTELLINGEN
WEEK 1
Inzicht in kwantitatieve gegevens t.a.v. omvang van problematiek van kinderen die opgroeien bij ouder[s] met
psychische problemen
Omvang is lastig, definitie kwestie
- Boek zegt: 1,5 miljoen kinderen (<22) groeit op bij ouders met psychische of verslavingsproblematiek
- Trimbos zegt: 580.000 (<18) 420.000 (<12), maar hier zijn ouders met persoonlijkheidsstoornis, eetstoornis,
psychose en alcohol- en drugsmisbruik niet meegeteld
Aantal kinderen dat opgroeit in gezin waarvan ouder lijdt aan psychische of verslavingsproblematiek groeit alleen
maar, want:
1. Complexiteit van samenleving
2. Individualisering, egoïstisch
Risicofactoren benoemen van KOPP-kinderen t.a.v.: factoren bij ouder[s], gezinssituatie, en kind zelf
KOPP/KVO = kinderen van ouders met psychische problemen
- Kinderen van ouders met psychische of verslavingsproblematiek (depressie -> m.n. langdurige, angst,
schizofrenie, persoonlijkheidsstoornissen -> borderline: zwart/wit denken, alcohol- en of drugsverslaving)
- KOPP-kinderen hebben groter risico op psychische problemen of verslavingsproblemen (verslaving,
depressie, school, criminaliteit, angst, sociale problemen, etc.)
- Iedere leeftijdscategorie heeft eigen problematiek, kind van twee maakt situatie heel anders mee dan puber
van zestien. Baby kan onveilig gehecht zijn, waardoor hij/zij onveilig en wantrouwend de wereld ziet
- Onderzoek toont aan dat 1/3 deel van de kinderen met een psychisch zieke ouder zelf geen problemen krijgt,
1/3 deel krijgt tijdelijke (aanpassings)problemen, terwijl het overige derde deel zelf ernstige psychische
problemen ontwikkelt, die overigens zeker niet altijd overeenkomen met de ouderlijke problematiek
Risicofactoren vanuit Beschermende factoren vanuit
Ouder: ernstige en chronische ouderlijke stoornis Ouder: goede relatie met kind
Bieden van goede (emotionele) ondersteuning door
gezonde ouder
Gezinssituatie: Afwezigheid gezonde ouder Gezinssituatie: Sociale steun
Beperkte draagkracht van gezonde ouder Aanwezigheid van sociaal netwerk
Slechte relatie tussen de ouders
Disfunctionele ouder-kindinteractie
Kind: Erfelijke factoren Kind: Heldere kijk op zichzelf
Jonge leeftijd als ouder ziek wordt Heldere kijk op ouderlijke problematiek
Volwassen kinderen geven vaak aan dat de factoren de impact van hun jeugd inzichtelijker maakt. Ook geven de
factoren onderzoekers de kans vragen te beantwoorden. Of bijvoorbeeld aan de hand van factoren te voorspellen is
welk kind het meeste risico loopt zelf problemen te krijgen.
Risicofactoren ouder:
- Gezin met psychisch zieke volwassene heeft vooral te lijden onder dagelijkse confrontaties met bepaalde
symptomen: angsten, somberheid, achterdocht, apathie, dingen zien en horen die er niet zijn, verwaarlozing,
drugs of alcoholgebruik, moeheid, huilbuien, zich in huis opsluiten, woede, vreemd doen, ’s nachts wakker zijn
- Gevaar van negatieve spiraal met sneeuwbaleffect: ouders krijgen relatieproblemen, ontstaan problemen op
werk, financiën lopen terug, gezin raakt geïsoleerd, er sluipen spanningen, verslavingen of geweld het gezin
binnen, huishouden en zorg voor kinderen worden verwaarloosd en kwaliteit van ouderschap komt onder druk
te staan
- Gebrek aan ziekte-inzicht blijkt een belangrijke risicofactor te zijn. Een gebrek aan ziekte-inzicht kan in
verband gebracht worden met problematisch ouderlijk gedrag en kindermishandeling. Ziekte-inzicht
daarentegen voorspelt een beter ziekteverloop, trouw aan behandeling en het slikken van medicijnen en beter
psychosociaal functioneren
Een ernstig chronische stoornis kan gepaard gaan met gebrek aan ziekte-inzicht waardoor de ziekte en problematiek
binnen het gezin onbehandeld en vaak onbesproken blijft. Dat maakt de spiraal aan negatieve gevolgen bijna
onvermijdelijk.
Risicofactoren voor kind: de ouder (uit pp):
- Niet aard, maar ernst en chroniciteit van stoornis/symptomen (achterdocht, apathie, angst, psychoses, huilen,
opsluiten, moe, schelden, gebruik etc.)
, - Risico neerwaartse spiraal: relatieproblemen, schulden, geweld, geïsoleerd raken, gebruik, verwaarlozing
- Zorgmijders (minder dan 30% zoekt hulp)
Risicofactoren gezinssituatie:
- Vaders kiezen er vaak voor te vluchten in werk of ontkenning. Emotioneel gezien is zo’n gezonde ouder de
grote afwezige en dat kan de relatie tussen ouder en kind verzwakken
- De gedragsproblemen die een kind krijgt door de slechte relatie tussen zijn ouders, kunnen een bron van
spanning zijn dat ze de relatieproblemen of psychische problematiek verergeren. Huwelijksproblemen
verklaarden in verschillende onderzoeken aanpassings- en gedragsproblemen bij kinderen met een
depressieve ouder
- Opvoeding van zieke ouders kenmerkt zich vaker door vlakke emoties, minder lichamelijk contact zoals
knuffels of op schoot zitten, minder goedkeuring, geringere spontaniteit, minder responsiviteit, minder
voorspelbaarheid en meer boosheid. Emotionele of lichamelijke, geestelijke of seksuele mishandeling kunnen
voorkomen. De mogelijkheid dat er door de psychische problematiek geen of een slechte ouder-kindrelatie
ontstaat, is een belangrijke risicofactor voor het kind
Risicofactoren voor kind: de gezinssituatie (uit pp):
- Geen ‘gezonde’ ouder of overvraagde ouder aanwezig (overbelasting, roofbouw, chronische stress)
- Conflicten tussen ouders. Partner moet met al het (angstaanjagende) gedrag om kunnen gaan (gedrag
partner kan probleem weer versterken)
- Disfunctioneel ouder-kindcontact (responsiviteit en onvoorspelbaarheid en lichamelijk contact)
Vier essentiële basisvoorwaarden voor geestelijke gezondheid waar de opvoeding een context voor moet creëren:
1. Het kind een veilige en overzichtelijke omgeving bieden
2. Uitdragen dat het kind er mag zijn
3. Het kind de mogelijkheid bieden om bij een gemeenschap te horen en erbij betrokken te worden
4. Integriteit van lichaam en persoon garanderen
Deze voorwaarden kunnen onder druk komen te staan in gezinnen waar een negatieve spiraal het dagelijkse leven
bepaalt. Verder steunt een succesvolle opvoeding volgens de Commissie op een veilig gezin met minstens één
stabiele verzorger.
Risicofactoren kind:
- Kinderen die als peuter, kleuter of adolescent te maken krijgen met een zieke ouder, hebben de ervaring dat
hun ouder ander, vreemd en beangstigend gedraag gaat vertonen. Zij lijden een verlies en maken op jonge
leeftijd een periode van rouw mee. Kinderen die vanaf hun geboorte een zieke ouder hebben, hebben niet die
verlieservaring
- Een veilige gehechtheid met de vader kan de schadelijke gevolgen van een onveilige gehechtheid met de
moeder voorkomen
Elke leeftijd waarop het kind met een zieke ouder wordt geconfronteerd heeft zijn eigen risico’s. Algemeen wordt
gesteld dat hoe jonger het kind is, des te hoger de kwetsbaarheid en de invloed van de ziekte van de ouder.
- Erfelijke factoren spelen een rol in de ontwikkeling van ziekten als schizofrenie en stemmingsstoornissen. Het
lijkt te gaan om een aangeboren kwetsbaarheid voor algemene psychische stoornissen die niet per se hoeft te
resulteren in een ziekte. Als iemand wel ziek wordt, is er meestal sprake van bepaalde uitlokkende
gebeurtenissen
Risicofactoren voor kind: het kind zelf (uit pp)
- Geringe sociaal-emotionele vaardigheden en sociale redzaamheid
- Onveilig gehecht kind
- Gezonde ouder die ziek wordt (verlies, m.n. bij oudere kinderen, dus rouw)
- Aangeboren kwetsbaarheid (extra gevoelig voor: bizar gedrag, ouders bezoeken in psychiatrisch ziekenhuis,
zelfmoordpogingen) = stress
- Soms chronische stress: constant alert zijn, gemis aan (lichamelijk) contact, voortdurende angst en
machteloos om hier iets aan te doen
Extra risicovol:
- Meisjes en jonge kinderen
- Beide ouders een stoornis of verslaving
- Minder goed functionerend gezinssysteem
- Geen sociale steun: of verkeerde steun of trekt zich terug of wordt niet geaccepteerd uit schaamte
- Combinatie
Stress = ontstaat als er geen evenwicht is tussen draagkracht en draaglast; tussen dat wat je aankunt en de dingen
die stress veroorzaken [stressoren]. Dat kunnen acute of chronische situaties zijn
