Hi, hier een geschiedenis samenvatting van hoofdstuk 8 uit het MEMO geschiedenisboek. De samenvatting is overzichtelijk en de begrippen zijn dikgedrukt en hebben een andere kleur, zodat je ze makkelijk kunt opzoeken!
Hoofdstuk 8 – Verlichting en revoluties
8.1 De Verlichting
Wat is de Verlichting?
De meeste mensen in de 18e eeuw geloofden dat kerkelijke rituelen effect hadden
door bidden of vrome optocht houden: God gunstig stemmen
> God had een directe invloed op hun leven: rituelen gaven mensen gevoel van
zekerheid
Voltaire vond dit gevoel misplaatst
> geen bewijs voor de werking van de rituelen
> geloof dogmatisch: iets werd zonder bewijs voor waarheid aangenomen en er
mocht geen kritiek op worden geleverd
> nam niet zomaar aan wat de kerk vond >> zocht bewijzen en onderbouwde zijn
standpunten met logische redeneringen
> weigerde in discussies met tijdgenoten argumenten te gebruiken die hun kracht
uitsluitend ontleenden aan het feit dat ze behoorden tot traditie, tot het geloof of tot
de ideeën van de bewonderde klassieke schrijvers uit de oudheid
Sinds de wetenschappelijke revolutie:
> vertrouwen in het eigen verstand (ratio) enorm gegroeid
> geleerden begrepen wereld steeds beter door logisch nadenken (rationalisme) en
onderzoek via waarneming (empirisme)
> wetenschap werd hobby van adel en velen uit burgerij
Imannuel Kant typeerde aan het einde van de 18e eeuw dit maatschappelijk
verschijnsel als ‘de Verlichting’. Motto: ‘Heb de moed je eigen verstand te gebruiken
zonder leiding van iemand anders, durf te weten!’
> verlichte denkers zagen opvoeding en scholing als belangrijkste manier om de
samenleving te verbeteren en te verlossen van allerlei misvattingen (bv. Geloof in
hekserij)
> mensen moesten opgevoed tot rationele burgers
> beter onderwijs en meer onderwijs leidt tot steeds meer kennis
>> verbetering samenleving: verstand zorgt ervoor dat men minder in het duister
tastte
18e eeuw optimistisch over wat het menselijk bestand zou kunnen bereiken
Bekendste boek: encyclopedie > redacteuren wilden alle mogelijke kennis
verzamelen
‘verlichting’:
> periode van intensief debat en onderzoek
> verlichte denkers debatteerden over geloof – geschiedenis – werking natuur –
werking heelal – eerlijkheid rechtspraak – rechtvaardigheid bestuur – bereiken
beschaafde omgangsvormen enz.
> werd kritisch nagedacht over van alles, veel onderzocht, vaak verschil mening
, Verlichte denkers over geloof en samenleving
De verlichte denkers dachten het meeste na over het geloof en de samenleving
In de 18e eeuw groeide de kritiek op het traditionele geloof met haar dogma’s en de
kerk als instituut
> ideeen als bestaan wonderen en Bijbel als woord van God moeilijk verenigen met
rationalisme
>> wonderen: meestal logische verklaring – Bijbel: verschillende schrijvers
Optimistische denkers meenden dat mensen op den duur voor alles wat er gebeurt
een logische verklaring zou vinden
> hevige discussie in goddelijke wereld
>> een enkeling ging zo ver dat hij zich afvroeg of het bestaan van God rationeel te
bewijzen was
De meeste verlichte denkers bleven gelovig
> rationeel natuuronderzoek hoefde niet in strijd te zijn met het geloof
>> onderzoek bewees hoe slim en doordacht God natuur had geschapen
Vele combineerden geloof en nationalisme in een ‘mechanistisch wereldbeeld’:
> God wereld, mens, natuurwetten geschapen > geen bemoeial na schepping
wereld
> bewonderden natuur waarin alles ordelijk volgens wetten liep: deïsme
(sommigen deze denkers zagen God niet meer als persoon)
Het traditionele geloof kwam niet alleen rationalisme, maar ook door
cultuurrelativisme onder druk te staan
> verlichte denkers vergeleken religies van over de hele wereld op gelijkwaardige
wijze met elkaar
>> alle mensen bezaten dezelfde innerlijke geloofskracht, maar uiterlijke vormen van
geloof in de loop der tijd gevormd en veranderd
>> meeste verlichte denkers vonden dat men afwijkende religieuze opvattingen niet
moest verbieden en pleitten voor religieuze tolerantie
De rol van religie in de samenleving werd door verlichte denkers kritisch bestudeerd
> velen vinden dat koningen en de kerk religie misbruikten om het volk onwetend en
gehoorzaam te houden
>> leidde tot onvrijheid
> anderen vonden dat religie voor orde in de samenleving zorgde
Verlichte denkers erover eens dat religie niet voornaamste leidraad voor menselijk
handelen moest zijn
> mens moest eigen verstand gebruiken
sommigen gingen ervanuit dat er een universeel moraal was
> richtlijn voor ethisch handelen die voor alle mensen gelijk zou zijn, voortkomend uit
een universeel natuurreligie die mensen mbv het verstand zou ontdekken
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper abcd3. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
