Samenvatting Krijt/Lösslandschap
Het Lösslandschap is ontstaat in het Carboon, Perm, Jura, Krijt, Tertiair en Kwartair. Het is in Limburg,
vooral Zuid-Limburg, ontstaan door eolische (wind), organogene (tijdens Tertiair veel fossielen in
warmere zee Limburg uitgestorven en opgehoopt), fluviatiele (water), tektonische opheffingen en
ook tertiaire klei. Het reliëf is er hoog, er zijn veel hoge plateaus (hoogvlaktes) en diepe dalen. Het is
een heuvelland met een reliëf variërend tussen 60-320m +NAP. De grondsoort bestaat uit krijt en
löss. De bodem vooral uit Brik- en Vaaggronden. De waterhuishouding (hydrografie) is nat, dit komt
doordat het water in de grond door het löss wordt vastgehouden. Dit komt omdat löss kleinere
korrels heeft en de korrels dichtbij elkaar liggen, hierdoor houdt het water beter vast. Ook is de
waterhuishouding nat door de vele rivieren: Maas, Julianakanaal, Gulpen. Het agrarisch grondgebruik
bestaat vooral uit fruitteelt en akkerbouw. De verkaveling is blokverkaveling, want op de grote hoge
en ongelijke percelen kan er geen modern-rationele verkaveling en strookverkaveling plaatsvinden.
De invloed van de mens is groot: door graften, holle wegen, verstening landschap (Limburg
verstenigde provincie NL), lage gws. door mijnen (pompen water weg). Nederzettingsvorm is
plateaudorpen en daldorpen. De strijd tegen het water hoort verstening ook bij, dankzij al dat
verstening kan water slecht wegtrekken.
De heuvels in Zuid-Limburg zijn heel lang geleden ontstaan, dit gebeurde door de beken en rivieren
erdoorheen stroomden. Omdat Limburg hoger ligt dan de rest van Nederland, stromen beken en
rivieren hier sneller naar beneden, Door de snelheid van het water slijpen de rivieren hier sneller de
bodem verder uit. Heel lang geleden tijdens de ijstijd brokkelde grond af en dat puin gleed langs de
hellingen naar beneden de rivieren binnen. De rivieren raakten ermee gevuld. De hogere delen
werden hiermee lager en vormden de heuvels zoals we die nu kennen. De rivierdalen tussen de
heuvels waren soms wel kilometers breed. Later zorgde de wind ervoor dat het landschap van Zuid-
Limburg en ook de rivierdalen bedekt werden met löss. Löss is een heel fijn zand dat door de wind
kon worden weggeblazen. Löss is erg vruchtbaar en houdt water goed vast en is dus geschikt voor
akkerbouw en fruitteelt. Er bestaat natte löss en droge löss. Natte löss is erg kleverig en je kunt zien
dat het veel water kan opnemen. Droge löss is juist heel kruimelig en los. Door de hoogteverschillen
was het niet makkelijk om overal akkers te maken.
Daarom vind je op de heuvels minder akkerbouw (hoogteverschillen) en bovendien liepen d boeren
het risico dat de grond zou wegspoelen. Dit zijn 2 redenen om geen akkerbouw op heuvels te
houden. Om dat te voorkomen werden de hellingen trapsgewijs gemaakt. Graften werden
aangelegd. Ook werden de hellingen beplant met heggen, de wortels houden de grond goed vast en
voorkomen dat deze wegspoelt. Op hellingen zonder graften werden ook heggen geplant, dat was
wel zo veilig. We vinden hier vooral weilanden en fruitbomen. Echt steile hellingen zijn meestal
bebost. Hier vinden we ook de holle wegen. Dit zijn wegen die door menselijke bereiding en erosie
zijn uitgehold. In de laaggelegen vochtige rivierdalen zie je weiland en niet te vergeten de wegen en
dorpen van Zuid-Limburg.
Op de plateaus bereikt de löss een aanzienlijke dikte. Op de hellingen vindt erosie plaats tot op de
harde briklaag (B-horizont), die vervolgens enigszins een bescherming kan bieden tegen erosie. De
bodems waarvan de A-horizont verdwenen zijn worden ‘onthoofde lössgronden’ genoemd.
Kwartszand, zilverzand of witzand is een fijnkorrelig, wit en uiterst zuiver zand met een laag
ijzergehalte. Het bestaat bijna geheel uit kwarts. Daarom is het bijzonder geschikt als basisgrondstof
voor de glasindustrie, Wanneer zand voor meer dan 99,6% uit kwarts bestaat spreken we van
zilverzand. Het rivierzand, waaruit dit zand is ontstaan, is na afzetting in de bodem blootgesteld aan
grondwater met humuszuren. Hierdoor zijn alle andere bestanddelen uit het zand aangetast,
1
