Theater
Elizabethaans theater (16e eeuw, Londen)
- Commercieel theater
- Interludes: theatrale en muzikale spektakelstukjes geserveerd als tussengerecht tijdens eet- en
drinkgelegenheden
- Masques/maskerades: ‘’after dinner’’ eerbetoon aan vorst/edelman, uitgevoerd door de gasten,
met gemaskeerde dans als vast onderdeel
- Anti-masques: vooral na 1600: komische of dramatische aanvulling op de masque; uitgeschreven
teksten van literaire kwak uitgevoerd door beroepsacteurs (grappen)
- Toneel vaak uitgevoerd door personeel van vorst/edelman, maar op den duur steeds vaker door
ingehuurde beroepsacteurs (’’boy-actors’’)
- Livery companies
- Public theaters (rand van de stad, rings/pits) vs private theaters (in gebouwen van Inns of Court)
Commercieel theater Amsterdam ca. 1600
- Commercieel theater door publieke vermakelijkheden te belasten (o.a. kermis en
toneelvoorstellingen) om armen-, zieken- en bejaardenzorg te financieren.
- Toneel uitbesteed aan rederijkerskamers (Eglentier/Hollandse kamer en Wit Lavendel/Brabantse
kamer)
- 1617: Eerste Nederduytsche Academie (eerste permanente voor toneel gebouwde
accommodatie, met professionele acteurs)
- Engelse livery companies actief in de Nederlanden
- 1617: eerste Nederlandse beroepsgezelschap: de Bataviersche Comedianten (met actrices)
- Halverwege 17e eeuw alleen nog in A’dam een vast rederijkerstheater. Daarbuiten incidentele
voorstellingen door rondreizende gezelschappen
Classicistisch theater
- Bron uit de Klassieke Oudheid (hier was orde en stabiliteit > illusie)
- Dramaproductie volgens klassiek model
- Esceneringspraktijk obv Italiaanse Kijkkast (de Architecture) en heliocentrische kosmologie
- Tragedie/komedie met als doel om een politiek statement te maken over de sociale ordening van
de maatschappij
- Machtspositie van de vorst duidelijk maken
- Staat mengt zich in de privésfeer
Kermis theater vanaf ca. 1600
- Parades
- Commedia dell’arte (commercieel amusementstheater, soap theater met stereotype karakters)
Melodrama (1e helft 19e eeuw) VOSKUIL
- Counter public sphere waar verzet uit kwam, ook wel oppositioneel discourse > uiten van
emoties/gedachten, verzet tegen maatschappelijke misstanden, publiek stuurde de voorstelling
- Gebonden aan specifieke locaties > In de Boulevard du Temple (melodrama theater) waar alle
lagen van de bevolking heen kwamen. Volkstheaters van Parijs
- Toneel met hoogoplopende emoties, stuntwerk
- Discursief (redenerend) en collectief (samen)
, Overzicht tentamenstof GML
Sensatietheater (2e helft 19e eeuw) VOSKUIL
- Context: opkomst consumptiekapitalisme (warenfetisjisme) en great exhinition (productie en
consumptiegoederen)
- De eigen samenleving als spektakel verbeeld op het toneel, inclusief alle spullen (‘’waren’’)
- Versimilitude (waarschijnlijkheid) en authenticiteit
- Hyper-conventionaliteit (paradox: het voelt alsof het heel erg echt is terwijl je je er toch van
bewust blijft dat het dmv theatertechniek is opgeroepen illusie is, net zoals de eerder genoemde
commodities/waren)
- Somatische reacties/ervaringen oproepend bij individuele toeschouwers (in tegenstelling tot
melodrama waarbij het collectief was)
- Toeschouwers worden aaneengesmeed tot een publiek door onvrijwillige, individueel en
lichamelijk ervaren sensaties, opgeroepen door de op het toneel verbeelde hyperconventionele
reacties > nieuw soort publieke sfeer
- Niet langer discursief en niet meer uitsluitend collectief
- Niet meer beperkt tot specifieke locatie
Burgerlijke theatercultuur op EU vaste land in late 19 e eeuw
- Nadruk op tekstuele, literaire aspect van theater, dramatekst centraal
- Terugdringen van spektakel op toneel (niet helemaal weg want melodrama en sensatietheater)
- Nadruk op realisme en ‘’vierde wand’’
- Nadruk op autonomie van kunst
Vroege 20e eeuw
- Door concurrentie van film geeft de burgerlijke theatercultuur het streven naar realisme op en
gaat juist zijn eigen kunstmatigheid/theatraliteit benadrukken
- Kunstenaars en intellectuelen voelen zich politiek-maatschappelijk irrelevant > relevantie
herwinnen door in hun werk onderwerpen en vormentaal te ontlenen aan eigentijdse populaire
media en aan de volkscultuur (vb Piscator)
- WO1: streven van kunstenaars naar maatschappelijke relevantie krijgt expliciete, politieke lading.
Deel van hen engageert zich voor (radicaal) links of rechts
- Politieke agitatie en mobilisatie van het publiek door inzet van de media
Film
Nederland tot 1940
- 12 maart 1896: eerste filmvertoning NL (korte filmpjes)
- Door gebroeders Lumière werd het medium mondiaal verspreid
- Reisbioscopen op kermissen en feestzalen (alleen film) rond 1907
- Variété theaters (live acts + films)
- 1907-08 vaste bioscooptheaters met alleen film (context: filmverhuur, second birth of cinema)
- Vanaf 1910 (maar vanaf 1913 was de groei er alweer uit)
o Lange speelfilm
o Introductie filmster
o Uitbreidingsgolf bioscoopbedrijf, differentiatie elite en gewone bioscoop
o Live entertainment wordt al snel onderdeel van voorstelling in vaste bioscooptheaters
variété en explicateurs
- 1912 gemeentelijke filmkeuringen (door discours)
- Streven naar film in zuilencultuur > mislukt
- Tijdens WO1 kolenschaarste waardoor er meer publiek is bij de bioscoop (najaar 1916),
filmfabriek Hollandia, maar ook moreel verval van bioscoop (door oorlogswinstmakers)
- Amerikaanse filmindustrie wordt dominante speler op de wereldmarkt
- Vorming Regeringscommissie Ledeboer > onderzoek naar bioscoopgevaar
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper EliseR. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
