Samenvatting
Biologie samenvatting vwo 5 - hoofdstuk 16: afweer
Complete biologie samenvatting VWO 5 van H16: afweer.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
§1 Aangeboren afweerBescherming tegen inwendig milieu
Dekweefsel, zoals de opperhuid en het slijmvlies, beschermt het lichaam tegen het binnendringen
van ziekteverwekkers en vormt als fysische barrière een mechanische afweer. De huid heeft
meerdere lagen. De buitenste laag van de opperhuid is de hoornlaag. Deze laag bestaat uit dode,
verdroogde cellen. Vanuit de basale cellaag groeit de afslijtende opperhuid aan. Het bestaat uit
stamcellen. Onder de opperhuid bevindt zich de lederhuid. Deze bestaat uit elastische vezels,
spiertjes, bloedvaten, haarzakjes met haren, zenuwuiteinden, talgklieren, zweetklieren en zintuigjes.
Vochtbarrières
Slijmvlies maakt slijm. In de luchtpijp blijven hier stofdeeltjes met bacteriën aan plakken. Trilharen
vervoeren dit slijm met bacteriën richting keelholte. In de maag gaan de meeste bacteriën dood door
de lage pH (zuur). Lysozym in traanvocht doodt bacteriën.
Bescherming tegen zonlicht
Melanocyten (in basale cellenlaag) maken pigmentkorrels met melanine die het DNA in de
dekweefselcellen beschermt tegen uv-straling. Als dat niet gebeurt en het DNA beschadigd, is er
meer risico op huidkanker.
Afweer bij planten
Planten beschermen zich mechanisch, bijvoorbeeld met doorns of stekels, of chemisch, bijvoorbeeld
met giftige of bijtende stoffen, tegen vraat.
Afweermaatregelen
Plantencellen herkennen schadelijke schimmels en bacteriën via receptoren op hun celmembraan.
Dat leidt tot maatregelen zoals het sluiten van de huidmondjes zodat het binnendringen van
bacteriën wordt verhinderd. Planten kunnen signaalstoffen afgeven om natuurlijke predatoren van
schadelijke insecten te lokken. Planten kunnen ook alarmstoffen afgeven waardoor soortgenoten
vies smakende stoffen vormen.
, §2 Vervolg aangeboren afweer
Omringd door eencellige organismen
Bacteriën hun cirkelvormig chromosoom (DNA) ligt los in het grondplasma. Daarnaast hebben zij
een aantal kleine cirkelvormige DNA-moleculen: plasmiden. Bacteriën hebben geen celkern en
behoren tot de prokaryoten. Biologen delen bacteriën in op grond van hun:
Leefomgeving: anaeroob of aeroob
Voedselherkomst: heterotroof of autotroof
Celvorm: bolletjes of staafjes (bijvoorbeeld)
Celwandverschillen: reactie op kleurstoffen
Bacteriën samen met schimmels en virussen noem je het microbioom.
Bacteriën als ziekteverwekkers
Sommige bacteriesoorten zijn schadelijk. Ze produceren giftige stoffen die ziekmakend zijn doordat
ze tijdens hun ontwikkeling de weefsels beschadigen.
Andere eencellige ziekteverwekkers
Sommige eencellige ziekteverwekkers zijn geen bacteriën, maar eukaryoten. Eukaryote cellen
hebben een celkern en andere organellen omgeven door een membraan zoals mitochondriën, RER
en golgisysteem.
DNA- en RNA-virussen
Virussen hebben RNA of DNA en vermeerderen zich door en ten koste van gastheercellen. Virussen
hechten aan receptoreiwitten op het celmembraan van hun gastheercellen. Het erfelijk materiaal
komt vrij. RNA-virussen injecteren in tegenstelling tot DNA-virussen naast hun erfelijk materiaal ook
het enzym reverse transcriptase. Dat ze het virus-RNA om naar DNA, waarna het enzym integrase dit
DNA inbouwt in het DNA van de gastheercel. Na vorming van mRNA en translatie ontstaan in de cel
nieuwe virusdeeltjes.
Schimmels
Schimmels veroorzaken meestal infecties aan de huid of de slijmvliezen.
Lichaamseigen en lichaamsvreemd
Als een ziekteverwekker toch de huid of slijmvliezen passeert, dan treedt in het bloed de aangeboren
(of niet-specifieke) afweer op. Het afweersysteem maakt onderscheid tussen lichaamseigen en
lichaamsvreemde antigenen die op het celmembraan gekoppeld zijn aan MHC-I-moleculen.
Elke lichaamscel presenteert dus via MHC-I-moleculen stukjes eiwitten, antigenen, die de cel zelf
heeft gemaakt. Daarmee is de cel herkenbaar als lichaamseigen.
Reageren op lichaamsvreemde eiwitten
Een met een virus besmette cel maakt niet alleen lichaamseigen eiwitten, maar ook viruseiwitten.
Antigenen van het virus belanden op het celmembraan. Daarmee is het duidelijk dat de cel
geïnfecteerd is. Op lichaamsvreemde antigenen, gepresenteerd door APC's, volgt een afweerreactie.
Witte bloedcellen
Witte bloedcellen ontstaan in het rode beenmerg. Bij de aangeboren afweer bestrijden granulocyten
en fagocyten zoals macrofagen ziekteverwekkers door ze op te nemen en af te breken. Natural-
killercellen (NK-cellen) vernietigen geïnfecteerde cellen. Lysis is celdood.
Complementeiwitten
Complementeiwitten in het bloed bestrijden ziekteverwekkers op verschillende manieren:
Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:
Bewezen kwaliteit door reviews
Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!
In een paar klikken geregeld
Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.
Direct to-the-point
Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper dagmarvtk. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 70073 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen