POLITIE & VEILIGHEID II SEMINAR SCHIPHOL
Schiphol als knooppunt
Lucht, weg, spoor: ‘governance’ (besturen) van allerlei plaatsen en stromen (Amicelle).
Nodale oriëntatie: controles gericht op het ont-anonimiseren en identificeren van kwaad vinden plaats op de
knooppunten van de infrastructuur. ---> Politie stelt meer controles te willen doen op knooppunten in netwerken (bijv.
Vliegvelden of treinstations). Deze knooppunten zijn plekken waar plaatsen, mensen, goederen en informatie
samenkomen.
Op knooppunten als Schiphol heerst veiligheid als containerbegrip, veiligheid krijgt hier een veel bredere betekenis.
Het gaat niet alleen meer slechts over overlast en criminaliteitbestrijding alleen, het gaat om over veel meer dingen -->
veilig van de trein naar Schiphol komen, controleren van mensenstromen, etc.
Eruit gepikt op Eindhoven Airport (Controle Alt Delete)
CAD is een organisatie die zich inzet voor eerlijk en effectief politiewerk en eerlijke en effectieve behandeling door alle
wetshandhavers in Nederland. Zij leren jongeren en ouderen wat hun rechten zijn tegenover de politie, de KMar en de
BOA’s op straat. Veiligheid staat centraal, maar voor wie?
Mpanzu is ook betrokken als jurist en heeft een Inclusive Leader organisatie opgericht. Hij werd zelf op vrij directieve
manier op Eindhoven Airport uit de reizigerstroom gepikt en ondervraagd. Hij besefte dat hij de enige was - samen met
een donkere vrouw en later een donkere man - die staande gehouden werd. Hij stelde daar vragen over bij de
controlerende ambtenaar, daar kwamen geen duidelijke antwoorden op --> op zoek naar terroristen/in het kader van
veiligheid, geen fatsoenlijk antwoord. Hij kreeg hier te maken met wat vrijheid voor hem betekent en wat veiligheid
betekent. Hij voelde zich toen ook niet veilig. Hij heeft zijn ervaringen gedeeld op Facebook en Twitter en veel reacties
volgden. D66 stelde toen Kamervragen en er kwam ook veel media-aandacht voor: NPO, radio 1 en de NOS. KMar nam
contact op of hij een klacht wilde indienen. Dat heeft hij toen ook gedaan.
Hij wilde hierbij strijden voor het niet discrimineren door ambtenaren en dat er gewoon werd voldaan aan het
gelijkheidsbeginsel. Hij ging in de informele fase in voorgesprek (met klachtbehandelaars) en dan pas kom je bij het
informele gesprek (iemand die zich bezighoudt met integriteit) over wat er precies aan de hand is. Hij had een concreet
verzoek om te praten met de ambtenaren om wie het ging bij zijn moment op EIndhoven Airport. Dat verzoek is niet
gehonoreerd en hij voelde ook geen begrip vanuit de andere kant. Er werd hem in het informele gesprek geadviseerd
om geen klacht in te dienen.
Er zijn weinig statistieken over (klachten over) etnisch profileren, maar dat komt dus ook deels door dit adviseren geen
klacht in te dienen. Bij de politie gebeurt dit ook, maar blijkbaar dus ook bij de KMar. Er werd aan hem gevraagd ‘wat
wil je nog extra bereiken met een klacht indienen? Je hebt een punt gemaakt en je hebt aandacht gekregen’. Mpanzu
zei toen dat het niet om hem persoonlijk ging, maar om het systeem en de manier waarop de overheid werkt en om
alle mensen die de dagen na hem nog eruit worden gepikt door hun uiterlijk.
UIteindelijk had hij klacht ingediend en kwam er een hoorzitting. Mpanzu werd gesterkt in zijn idee dat er sprake was
van etnisch profileren en dat er iets fout was met de werkwijze. Een van de ambtenaren zei dat zijn werk bestaat uit het
onderscheid maken tussen Nederlanders en niet-Nederlanders en daarom kijken ze naar huidskleur/etniciteit.
Voorzitter zei “dat is helder wat uw taak en bevoegdheid is”. Mpanzu wilde toen dat er werd uitgelegd hoe een
Nederlander eruit ziet. De KMar werkt met profielen. De Minister van Defensie zei dat men werkt met profielen waar
uiterlijk voorkomen (etniciteit) onderdeel van kan uitmaken, maar altijd in combinatie met objectieve kenmerken. Het
profiel waarop Mpanzu werd geselecteerd ging over een bepaalde achtergrond die hem op basis van zijn huidskleur aan
hem werd toegerekend. Het was een MTV-controle --> bevoegdheid die de KMar heeft bij vermoedens van
mensenhandel, mensensmokkel, illegaal verblijf of vervalsing van identiteitspapieren. Uitspraak was uiteindelijk
gegrond, maar niet op de gewenste gronden van M. Volgens Nationale ombudsman is er schijn van discriminatie als de
overheid niet goed kan uitleggen waarom er controle was, dus dan heb je niet echt gelijk gekregen.
Dilemma van KMar en politie: ze zijn met een klein groepje mensen ten opzichte van de hoeveelheid mensen aan de
andere kant van het spectrum en daarom moet je steeds keuzes maken. Je wilt iedereen controleren, maar dat kan niet.
Eigenlijk zouden ze willekeurig en dus zonder aanziens des persoons controles moeten handelen, ze zijn namelijk
gebonden aan art. 1 Grondwet, maar hierin maken ze vaak keuzes die niet zo willekeurig zijn. Opties: Je controleert of
iedereen of niemand of elke zoveelste persoon. Ze werken met de risicoprofielen, dus niet met een algoritme of
,tellertje waarbij je willekeurige mensen eruit pikt. De mensen die zij eruit pikken, zijn niet per se gebaseerd op
vooroordelen, maar expliciete criteria die in de werkwijze worden beschreven.
Mag etnisch profileren wel als het effectief is?
Mpanzu staat juist aan de kant van de overheid, maar zodra de overheid stelt dat burgers niet mogen discrimineren,
vindt hij het ook belangrijk dat de overheid dat zelf ook niet doet. Een oplossing hiervoor zou kunnen zijn dat je
omroept dat er extra controles zijn door het risico van vluchten, waardoor je aan iedereen hun paspoort dat ze
vasthebben kan zien of ze uit Nederland of EU komen en dan de mensen bevragen die een ander paspoort hebben.
Koninklijke Marechaussee (CRIMINALS WATCH OUT)
Bianca Swart is Business Intelligence Analist en heeft hierbij alle luchthavens onder zich. Zij kijkt naar wat er allemaal
speelt op luchthavens. Op Schiphol 1800 medewerkers KMar. Takenpakket bestaat uit: beveiliging/toezicht
Burgerluchtvaart, grenspolitietaak, mobiel toezicht vreemdelingen en politie- en recherchetaken. Hier is KMar de baas,
niet de politie. Internationaal gezien is dit uniek omdat 1 organisatie al deze taken vervullen. KMar is de poortwachter
en tegelijkertijd zorgen zij voor de orde en veiligheid rond de poort zelf. Het gaat niet alleen om reizigers, ook om
dagjesmensen, forenzen, leveranciers, etc. KMar heeft verantwoordelijkheid op Schiphol en het gebied er omheen
(Justitieel complex Schiphol).
KMar heeft met veel dingen te maken: contraterrorisme, extremisme, radicalisering, taxiproblematiek, drones, valet
parking, overlastgevers, dak- en thuislozen, kinderontvoering, locaties, unruly passengers (mannen die stewardessen
lastig vallen), asiel, mensenhandel, mensensmokkel, witwassen, etc. Weigeringen: mensen komen aan op Schiphol en
bij de KMar blijkt dat hun documenten niet goed zijn. Dan worden ze geweigerd en terug gestuurd en wordt er gekeken
of luchthavenmaatschappij er wat aan kon doen. Dan gaat er een PV naar de maatschappij.
KMar werkt met veel ketenpartners aan de zaken waar zij mee te maken hebben. Er is een integrale samenwerking met
Schiphol, GGD, GGZ, Leger des Heils, social work Schiphol om de overlastgevers tegen te gaan. Overlastgevers bestaan
bijvoorbeeld uit gelukszoekers, daklozen, zorgmijders, etc. In 2016 waren er bijvoorbeeld 150 overlastmeldingen,
waarvan 50% van 1 persoon kwam. Hij hd geen paspoort en geen uitkering en KMar kan wel elke keer waarschuwingen
en boetes uitdelen, maar dat helpt niet. Toen zijn ze dus met die integrale samenwerking gaan kijken hoe ze dit kunnen
stoppen: paspoort en uitkering geregeld en nu geen last meer van hem. Ze hebben dus overlastgevers uit de
anonimiteit gehaald om zo een mensgerichte benadering te kunnen toepassen.
In oktober meer overlastmeldingen, omdat de noodopvang dan wel open is, maar overdag moeten ze daar vertrekken.
Dan gaan ze naar Schiphol voor eten/drinken dat voor de douane moet worden weggegooid en daar is het ook lekker
warm. Nu wordt er geïnvesteerd in gebiedsbeperkingen van korte tijd voor het prullenbakken graaien en langere voor
misdrijven als winkeldiefstallen. Ze zijn ook met elkaar aan het nadenken hoe ze dit soort dingen kunnen voorkomen,
bijvoorbeeld prullenbakken waar je niet in kan graaien.
Ketenpartners:
OM
GGD
GGZ
Luchthaven Schiphol
SDBV
Gemeente
Veiligheidshuis
Nederlandse Spoorwegen
Prorail
KMar
Eén keer in de zoveel tijd wordt treinverkeer stilgelegd en worden alle kamertjes in de tunnels onder Schiphol bij het
spoor gecontroleerd op dak- en thuislozen.
Veelplegersaanpak heeft 2 richtingen: linksaf en rechtsaf. Linksaf is tactisch overleg (processen - wat moeten we doen
en moeten we er andere ketenpartners bij halen) en operationeel overleg (personen - wat heeft iemand nodig) en
rechtaf is justitiële casuïstiek. Dan is alles al geprobeerd en wordt er gekeken naar welke maatregelen in combinatie
met zorg kunnen er iets aan doen, bijv. ISD traject, verwijderingsbevelen, focussen collega’s/uit de anonimiteit halen,
hulpweigering rapporteren Veiligheidshuis, bestuurlijke rapportages. Dit gaat via het justitieel casuïstiek.
,Tools die aan mensen worden meegegeven bij KMar
Maak je bekend aan de dader
Volg de dader actief, zowel administratief als fysiek
Houd een duidelijk doel voor ogen en laat niet los
Wees lastig, maar bied een helpende hand
Verbaliseer elke overtreding
Maak het hem (veelpleger) lastig, overtuig hem ervan dat de overlast terug moet
Bejegening is streng, menselijk en rechtvaardig
Drones: Dit is een heel groot probleem aan het worden. Het is bij luchthavens verboden met drones te vliegen en er
wordt hard gezocht naar wat ze hieraan kunnen doen.
Valet parking: misbruik van auto’s die inclusief auto- en huissleutel worden achtergelaten worden.
Verdovende middelen
In de vakantieperiode zijn er minder positieve aanhoudingen van passagiers uit Curacao en Paramaribo mbt
drugscriminaliteit. Elk jaar is er dus een daling in deze periode doordat alle tickets dan al geboekt zijn. Over wat voor
mensen gaat het dan bij aanhoudingen van verdovende middelen?
Grootste deel heeft de Nederlandse nationaliteit - als je niet-Nederlanders gaat controleren, mis je deze personen
Meeste mensen hebben als geboorteland Curacao - er moet dus verder gekeken worden dan het paspoort (700
van de 900)
2 soorten controles: passagiers en cargocontrole (postpakketten en de vracht in de vliegtuigen).
Cocaïne op Schiphol - incidentele opsporing
Er wordt genuanceerder geprofileerd bij de KMar dan alleen op huidskleur --> er wordt bijvoorbeeld gekeken naar
tickets en of mensen raar hebben gereisd vergeleken met hoe normaal wordt gereisd. Als mensen geen goed verhaal
hebben, wordt er intensiever gecontroleerd. Eerstelijnsdrugsbestrijdingsteams werken heel erg informatiegestuurd:
Strafrechtelijke opvolging uit controles
Meewerkende koeriers
Aanhouding buiten heterdaad (TCI = informatie uit onderzoek, MMA = vaak ook rancune, waarbij ze hopen dat
exen worden opgepakt --> dan wordt er wel even gekeken of iemand ooit antecedenten heeft gehad en anders
wordt er geen aandacht aan besteed, politie info)
Afhalers
Schipholmedewerkers/airport crime
Vervolgonderzoek drugszaken
Uitvoer
Restinformatie
De drugscontrole wordt in eerste instantie gedaan door de douaniers. Zij bepalen of er wel of geen redelijk vermoeden
van schuld is (bijv. Aangetroffen drugs). Dan gaat deze naar KMar na de aanhouding. Slikker wordt door een CT-scan
gehaald, zodat je dit kan bevestigen of juist iemand zijn onschuld kan bewijzen als hij vertelt dat hij geen drugs bij zich
heeft. Als iemand geen scan wil, moet je naar het JCS en dan moet je daar minimaal 24-30 uur zitten, omdat je 3 keer
schone productie moet leveren.
Er zijn over de 1000 aanhoudingen per jaar. Hierdoor kwam de strafrechtsketen in de knel. Daarom is er met OM
afgesproken dat er ook bij drugscriminaliteit die meteen duidelijk is snelrecht kan worden toegepast volgens bepaalde
criteria (bijvoorbeeld de hoeveelheid die iemand heeft geslikt). Vroeger (2002-2003) waren de uiterlijke kenmerken:
witte mondhoek, witte tong, bloeddoorlopen ogen, uit de mond naar ontlasting ruiken, etc. Bij 6 kenmerken of meer
mocht je mensen aanhouden, maar daardoor liep de keten helemaal vol. Daarom werd er in 2003-2005 bepaald dat je
mensen die minder dan 3 kg had geslikt teruggestuurd naar hun land. --> Dit vonden de normale straatagenten heel
frappant, want zij moeten al bij 10gram optreden.
Feiten lucratieve drugshandel
Gemiddeld nettogewicht per slikker is 800-1000 gram. Gemiddeld gewicht van 1 slikkersbol is 8-12 gram. Maximaal
geslikte nettogewicht is 2,5 kilo (280 bollen). Gesmokkelde cocaïne is puur, dit wordt dan vaak versneden. Je koopt 1
kilo ongeveer voor 1000 euro op in bronland en wordt hier voor 20.000-30.000 euro verkocht.
Verschillende soorten smokkelaars
, Slikkers: methode (in het lichaam, de buik, de darmen)
Duwer: in het lichaam duwen via anaal of vaginaal
Bodypacker: op het lichaam of met zich meedragend (BH, corset, kleding)
Koerier: meedragen in baggage
SECURITIZATION OF SOCIETY (VERVEILIGING VAN DE SAMENLEVING) HC2
Bij het handhaven van stromen bij knooppunten zijn meer partijen betrokken dan alleen de politie. Securitization houdt
in dat de hele samenleving meer betrokken is geraakt bij veiligheid. Allerlei organisaties boven, onder en naast de
politie houden zich hier nu mee bezig en de politie is niet langer meer de enige partij die zich bezighoudt met nodale
orde.
Waarom schrijf je een boek over dit onderwerp? - De aanleiding
Burgernet - een oproep of signalement via sms of whatsapp aan de burgers over of zij iets hebben gezien of gehoord
(soms een specifiek signalement). Kabinet Balkenende heeft het landelijk ingevoerd. 1,7 miljoen Nederlanders nemen
hier nu deel aan en zij vormen de ogen en oren van de politie.
Burgernet oproep die overbuurvrouw na inbraak in huis en auto, waardoor zij indringend op straat kijkt om te
kijken wie op het signalement lijkt
Cameratoezicht om de hoek dat ongeveer 3-4 km doorloopt, die beelden worden niet bekeken door de politie,
maar door private bewakingsdiensten die in dienst zijn van de gemeente Rotterdam. Zij letten erop of er in dat
gebied iets onveiligs gebeurt.
“Deze winkel maakt deel uit van de collectieve winkelontzegging”-sticker op de winkel. Dat betekent dat je bij
diefstal ontzegd kan worden van alle winkels die meedoen aan deze actie --> dit zijn er in Rotterdam 700. De straf
is een maximum van 2 jaar ontzegging tot al deze winkels. Het nieuwe hieraan is (in Den Haag begonnen door
winkeldiefstallen, maar de politie kwam daar niet voor opdraven; geen tijd, andere prioriteiten, te weinig
capaciteit) dat de winkeliers het zelf afdoen ipv dat de strafrechtsketen dit doet. Hier doen heel veel verschillende
ketens aan mee: banken, apothekers, winkels. Dus ook niet kunnen pinnen en geen medicijnen kunnen ophalen
hoort bij deze sanctie.
Na 10 minuten onderweg te zijn, is er nog geen politie gesignaleerd, maar wel veel andere partijen die
verantwoordelijk zijn voor de veiligheid.
OV-chipkaart: alle reisbewegingen worden vastgelegd in 1 grote database. Bepaalde partijen hebben hier toegang
toe en dat zijn vooral commerciële bedrijven. Deze reisbewegingen van je postcode tot waar je heen gaat, worden
vaak verkocht. Het betekent ook dat je een OV-verbod krijgt als er iets gebeurt in het openbaar vervoer -->
vervoersverbod.
Spartastadion: stewards van Sparta zijn hier verantwoordelijk voor de veiligheid. Bij wangedrag kan er een
stadionverbod worden uitgedeeld.
In 25 minuten tijd zijn er 5 verschillende veiligheidsregimes betreden, terwijl de politie hier geen primaire rol speelt.
Er is hier iets aan de hand met de publieke ruimte: er komen heel veel nieuwe partijen bij (ook bij vervoersverbod is
politie geen leidende partij), de maatregelen die zij kunnen uitvaardigen, zijn nogal fors. Natuurlijk kan de politie gebeld
worden, maar in eerste instantie is de politie niet de geëigende partij om de veiligheid in dat deel van de stad te regelen.
Er zijn ook nog heel veel andere voorbeelden van deze vrijheidsbeperkingen: woef-boete en roséverbod.
Conclusies
- De criminologie met de focus op de politie, wat heb je hieraan als er andere partijen bezig zijn met de veiligheid en het
toezicht verschilt van wat je leert.
- Hoe verklaar je wat hier qua veiligheidsregimes gebeurt?
Klassiek veiligheidsdenken
1. ORGANISATIE
Thomas Hobbes - Leviathan (1651)
‘Oorlog van allen tegen allen’. We hebben een politie nodig om veiligheid te garanderen. We staan een stuk van
onze vrijheid af om een stukje veiligheid terug te krijgen. Het geeft de legitimiteit aan de politie en daarom is het
belangrijk voor de criminologie. “The thin line between chaos and order” is een Hobbesiaanse metafoor, omdat er
zonder politie een natuurtoestand/anarchie zou ontstaan.
--> Wat zegt Hobbes over het leven als er niks van dat politietoezicht wordt aangetroffen?
,2. INSTRUMENT
Cesare Beccaria - On Crime and Punishments (1764)
Rechten en plichten zijn verankerd in het Wetboek van Strafrecht. Wanneer de pakkans, zekerheid dat sanctie
komt en de snelheid van een sanctie groot zijn, draagt dit bij aan het voorkomen van criminaliteit. Het wetboek
van Strafrecht is het instrument om in Nederland de veiligheid te garanderen. Een collectief winkelverbod, een
reisverbod, etc. Staan niet in het wetboek van strafrecht. Dit zijn dus civielrechtelijke (winkelverbod) of
bestuursrechtelijke (stadionverbod, reisverbod) instrumenten.
--> Wat zegt Beccaria over het leven als voor het handhaven van de veiligheid het wetboek van strafrecht niet meer het
belangrijkste instrument is?
3. CULTUUR
Emile Durkheim - De la division du travail social (1893).
Conscience collective (gedeelde cultuur, onzichtbaar DNA, dat er voor zorgt dat in de samenleving een bepaalde
vorm van cultuur is die in de loop van de tijd vaak hetzelfde blijft). Die cultuur begint met de taal die je leert als je
opgroeit. Deze collectieve cultuur dringt zich op aan mensen, waardoor veel mensen zich hetzelfde gedragen. Dit
idee van de conscience collective wordt ook gebruikt in politieorganisatie-onderzoek. Je moet telkens de lokale
inbedding bekijken om te kunnen zien wat de belangrijke normen en waarden zijn voor het object dat je bekijkt.
Het hele veiligheidsveld is een gedeeld veld met een gedeelde cultuur van normen en waarden.
--> Hoe kan je deze complexe situatie wetenschappelijk onderzoeken?
Private partijen worden voor een groter deel verantwoordelijk voor de veiligheid, maar op het moment dat dit gebeurt,
komen er ook andere belangen en motieven in de veiligheidswereld binnen. De motieven en belangen van commerciële
bedrijven (winkels) bestaan primair uit winst maken, terwijl dat geen motief is van de politie.
Klassiek veiligheidsparadigma op basis van Hobbes, Beccaria en Durkheim
Veiligheid (en wetten) is verantwoordelijkheid van de staat (autonomie van de staat - Hobbes)
Uitoefening van veiligheid door staatsorganen en gespecialiseerde profesionals (interne autonomie)
Staat heeft beveogdheid om te berechten en te straffen (controle op bestraffing - Beccaria)
Staat beschikt over verschillende vormen van straffen (governing the past - politie is een reactief instrument)
Staat heeft bronnen om te straffen en om veiligheid te garanderen (kapitaal, mankracht, vertrouwen)
Met het komen van private partijen wordt het steeds meer governing the future in plaats van de reactieve benadering.
Nieuw veiligheidsparadigma
Om de nieuwe werkelijkheid van particuliere partijen te begrijpen, zijn de kenmerken van het voorgaande paradigma
nog wel belangrijk en die zien we nog wel terug, maar voor de verklaring van de rit naar Sparta zijn er andere fatoren
belangrijker.
Besturen van veiligheid gebeurt vanuit verschillende partijen (winkeldecentra, voetbalstadions)
Responsabilisering: het verantwoordelijk maken van andere partijen dan de staat voor de veiligheid (Garland)
Veiligheid is daarmee ieders pakje aan
Gericht op proactieve handhaving in plaats van reactieve bestraffing --> governing the future
Autoriteit is verbonden met nieuwe vormen van toezicht en straf (contract, uitsluiting)
De politie is totaal overvleugeld, zowel in kwantiteit, als in kwaliteit. Het is een soort zombi-instituut geworden.
Het is er nog wel, maar het leeft al lang niet meer. Sinds 1985 is de overheid er actief voor gaan kiezen om het
hele onderwerp veiligheid te delegeren aan veel instituten, vormen van bestraffing, die niks met de politie te
maken hebben.
Publieke ruimte wordt een stuk minder gedeeld. De publieke ruimte is dan niet meer voor iedereen, mensen
worden van bepaalde gebieden uitgesloten. Deze ontwikkeling heeft dus een nieuw paradigma nodig.
Waarom The Securitization of Society?
4 wetenschappelijke doelen:
I. Wetenschappelijk probleem van ‘policing’ - je begint altijd vanuit een wetenschappelijk probleem te denken. Alle
denkers in de criminologie zeggen niks over de situatie van de rit naar Sparta. Zodra dit het geval is, bestaat er een
wetenschappelijk probleem, want er bestaat geen klassieke verklaring voor.
II. Methodisch probleem van ‘policing’ - hoe kan je de verklaring van de 25 minuten onderzoeken?
III. Praktisch probleem van ‘policing’ - je wilt empirisch onderzoeken wat policing dan is. Policing is niks anders dan het
veilig maken van de samenleving.
,IV. Innovatief probleem van ‘policing’ - als die klassieke termen als politie, strafrecht, etc. Niks meer zeggen over je
leven, heb je andere woorden nodig. Die oude woorden voldoen niet meer --> nieuwe woorden: nodale orde.
De klassieke tools van rechters, gevangenisstraffen en politie bestaan nog wel, maar hun rol is minder belangrijk
geworden in het publieke domein. --> Klassieke veiligheidsparadigma is nog steeds ten dele waar. Alleen als je goed
naar de werkelijkheid kijkt, volstaat dit niet alleen meer. Je moet dus een bril met 2 glazen opzetten: het oude glas en
een nieuw glas om die 25 minuten te verklaren, dit is het nieuwe veiligheidsparadigma.
Nodale orde (Clifford Shearing) - er is een nieuw conceptueel apparaat nodig om duidelijk te maken dat het veilig
houden van de samenleving niet alleen voorbehouden is aan de politie, maar aan 1001 instituten met hun eigen
woorden, hun eigen straffen en hun eigen benaderingen. Daarom wordt er ook gesproken van policing = veiligmaken
van de samenleving, niet langer meer the police.
Wat zijn nodes?
Het betekent oorspronkelijk knoop, zwelling of knobbel vanuit het Latijnse woord nodus. Een node is een knooppunt
van goederen, mensen, kapitaal of informatie. Als je gaat kijken naar het woord nodaal, als een soort knooppunt
waarop (in)formele organisaties de belanghebbende zijn in een concreet veiligheidsprogramma, dan worden alle
assumpties die je in de criminologie hebt geleerd, ter discussie gesteld. Shearing zegt: stel je voor dat je naar de
farvela’s gaat in Rio de Janeiro of de ghetto’s in Chicago. Wie regelt daar de veiligheid? Het is niet de politie, dat zijn de
jeugdbendes. De jeugdbendes zijn vanuit klassieke zin een enorm probleem door het dealen van drugs en
geweldsgebruik. Ze doen echter ook iets anders: ze regelen ook de veiligheid in de favela’s/het gebied waar zij de
scepter zwaaien. Voor de mensen die daar wonen, is het daar enorm veilig. Waarom zouden we hen dan in de
criminologie niet serieus nemen en ze als veiligheidspartner zien?
--> Er zou dus een bredere benadering moeten zijn voor hoe de veiligheid tot stand komt met andere partijen erin die
we gewend zijn in de criminologie: jeugdbendes, huishoudens, journalisten (Peter R. de Vries veel invloed in
veiligheidsvertoon), etc. Volgens het WvSr zijn ze zeker crimineel, maar ze hebben dus ook een belangrijke rol in de
veiligheid.
Veiligheidsprogramma’s
I. ‘ORDE’ OF ‘REGELS’
a) Aard van de regels? Welke regels zijn hier van toepassing? Hoe zijn die vastgelegd? Waar komen ze
vandaan? Bijvoorbeeld: protocol, contract, wet. De nieuwe sancties zitten niet meer vast aan het Wetboek
van Strafrecht. De winkeliers hebben gewoon een protocol afgesloten over winkeldiefstal, terwijl diefstal wel
in het wetboek staat.
b) Wie maakt dan die regels en wie is er verantwoordelijk voor de uitvoering? Je bent dan als criminoloog
gedwongen om heel specifiek te gaan kijken. Als je een huis koopt in een gated community, moet je tegelijk
in die gated community een contract ondertekenen met regels als: na half 6 ‘s avonds mag je geen was meer
buitenhangen, omdat dit niet past bij het imago van een gated community. Als je dit toch doet, moet je je
huis uit. Een gated community is dus ook een goed voorbeeld van een veiligheidsprogramma. Hierbinnen
gelden andere regels dan erbuiten. Ander voorbeeld hiervan zijn winkelcentra.
- Doel: Opsporen van criminaliteit vs. Preventie (van verlies lijden). De bevoegdheden van winkeliers gaan soms
verder dan die van de politie terwijl zij een heel ander doel dienen, niet het opsporen van criminaliteit, maar het
zoveel mogelijk winst maken. Het winkelverbod is reactief in de zin van dat iemand zo snel mogelijk wordt
gearresteerd en een winkelverbod wordt opgelegd, maar als je kijkt naar het convenant kom je in een bestand
met een gezicht waardoor ze je in de winkels kunnen herkennen en notoire winkeldieven hopen ze zo af te
schrikken voor de toekomst.
II. AUTORITEITEN
Autoriteiten zullen afhankelijk van het veiligheidsprogramma dat je gaat analyseren verschillen. In het Burgernet zijn
het de burgers. In het stadiumverbod zijn er andere partijen. Het gaat erom dat je van voorhand van de politie kan
uitgaan. Je moet bij elk veiligheidsprogramma bekijken wie daar de veiligheid garanderen.
- Bron: Ieder van die autoriteiten beschikt over eigen middelen (mankracht, geld - lidmaatschapsgeld voor uitmaken
van collectieve winkelontzegging). --> Ook gangs kunnen een veiligheidsprogramma zijn.
,III. TECHNOLOGIEËN
Elk veiligheidsprogramma beschikt over een eigen gereedschapskist: fysieke (wapenstok, auto’s om te surveilleren,
handboeien van private beveiligers), juridische (tappen van telefoon), symbolische (aanzien en autoriteit die instanties
genieten in een samenleving) en persoonlijke instrumenten (charisma - bijvoorbeeld Wilco Berenschot). Dat betekent
dat wanneer jij in een veiligheidsprogramma zit dat niet heel veel geld heeft, je wel veel kan betekenen in de symboliek
en het charisma. Alleen als hier ook naar wordt gekeken, kan er ook iets gezegd worden over effectiviteit en werkkracht
van een veiligheidsprogramma.
--> Private veiligheidsindustrie is veel groter en ze hebben veel meer geld dan de politie, maar de politie heeft nog
steeds een betere symboliek.
IV. MENTALITEIT
--> Manier van kijken of denken, waarop je kijkt naar de werkelijkheid en die werkelijkheid ook ordent op basis van
jouw criteria of van jouw termen. De politie denkt altijd vanuit een strafmentaliteit, deze fixeert zich op het opleggen
van een straf nadat een misdrijf is gepleegd (reactief). Er wordt pas een P-V opgemaakt als dit gedrag zich zichtbaar
heeft gemaakt. Daarnaast bestaat er een risicomentaliteit: zorg ervoor dat ieder potentieel risico het terrein niet meer
opkomt (bewakers van gated communities). Deze manier van kijken is volstrekt anders dan het klassieke paradigma en
gaat meer over het governing the future.
Strafmentaliteit (gevangenis) wordt in de literatuur post-crime genoemd en risicomentaliteit (toegangspoort) wordt
pre-crime genoemd. In het laatste wil je criminaliteit voor zijn. De politie wil in toenemende mate naar die
risicomentaliteit toe --> hier sluit ook predictive policing bij aan. De metafoor bij de strafmentaliteit is de gevangenis:
criminaliteit, proces-verbaal, rechter, 4 jaar opgesloten zitten. Risicomentaliteit is het toegangspoortje waar je door
moet op Schiphol, in de winkel en in gated communities. Deze piepen vooraf, niet pas als het vliegtuig al is opgeblazen
en ze piepen als ze denken dat er iets risicovols gaat gebeuren.
Klassiek veiligheidsparadigma herdefiniëren
Orde: In klassieke paradigma is dat het strafrecht
Doel: opsporing, berechting, bestraffing
Autoriteit: de staat (politie, OM, rechter)
Bron: politieagenten, aanhouden, fouilleren
Technologie: opsluiting (straf)
Mentaliteit: strafmentaliteit (punitief)
Nieuwe orde in veiligheid
-- Nieuwe veiligheidspartijen
-- Nieuwe veiligheidstechnieken
-- Consequenties van demaatregelen (publieke ruimte + uitgesloten personen) --> deze zijn radicaler dan die in het
strafrecht worden besproken. De publieke ruimte is geen uniforme ruimte meer als je een bepaald verbod hebt. Je
moet steeds meer kijken waar, wanneer en hoe je toegang hebt tot de stad. Het klassieke model heeft meer
plaatsgemaakt voor het hybride model.
Conclusie
Je moet telkens kijken in welk veiligheidsprogramma je op dit moment zit (hybride model). Je moet telkens kijken welke
autoriteiten spelen in bepaalde situaties. Deze complexe situatie kan wetenschappelijk bestudeerd worden door
nieuwe denkers en nieuwe concepten te introduceren. Waarom? --> Een dynamisch perspectief op veiligheid is
noodzakelijk.
, SECURITIZATION OF SOCIETY NODAL GOVERNANCE HC3
Shearing: the new structure of policing.
Policing is veel meer dan de politie alleen. Het is het veilig maken van de samenleving. Dit gebeurt door meer
organisaties dan de politie. Als je moet kijken naar de toekomst van de veiligheidshandhaving gaat het niet puur over
de politie. Wat is veiligheid? En hoe wordt veiligheid gehandhaafd? Shearing wil weg van het klassieke idee van de
politie. Hij ziet twee subjecten in dat model:
Nodale orde
o Auspices: degenen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering, beheerders, opdrachtgevers van onze veiligheid
(autoriteiten, p.30 / rapport):
Economie bedrijven, multinationals die opdracht geven om veiligheid intern en extern te regelen. Bijv. het
inhuren van private veiligheidsdiensten.
Woonomgeving (gated communities) burgers die mensen de opdracht hebben gegeven om de veiligheid in
de woonomgeving te bevorderen. Bijv. rijke mensen achter hekken die zelf privaat personeel inhuren. Ze
wachten niet meer op de politie.
Culturele gemeenschappen (Black Panthers) groep die aangeeft dat ze totaal niet beschermd worden door
de politie, racisme. Deze gemeenschappen gaan maatregelen nemen om zichzelf te beschermen.
Individuen (popsterren, politici) private bewakers. Het is niet meer de overheid die opdracht geeft. Het zijn
personen zelf.
Overheid geeft zelf ook opdracht. Politie moet veiligheid ook waarborgen.
o Providers (uitvoerders, p.30 / rapport): niet alleen de politie meer die de veiligheid regelt
Beveiligingsbedrijven (Securicor) bijvoorbeeld bij individuele personen
Niet-statelijke actoren (favela) kunnen ook verantwoordelijk zijn voor de veiligheid, in het voorbeeld van de
favela: de politie komt de favela’s niet in. Hier zijn de jeugdbendes verantwoordelijk voor de veiligheid.
Individuen (burgers) burgerwachten, buurt bestuurd, etc.
Overheid (tegen betaling) politie. Laat zich bijvoorbeeld inhuren door andere partijen om bepaalde
evenementen tot een goed einde te brengen (voetbalwedstrijden)
Politiefunctie: 4 combinaties
Autoriteit: publiek publiek privaat privaat
Uitvoerder: publiek privaat privaat publiek
is dit nu publiek? Privaat? Of een mengvorm?
Multilateralization: de toenemende vermenging van publieke en private partijen in de veiligheidszorg (niet hetzelfde
als privatisering) het is steeds een mengvorm, de termen publiek en privaat zeggen niets.
Nodal governance
Vier conclusies:
Geen prioriteit aan ‘de staat’; de staat is nog maar één partij onder heel veel andere partijen
Besturen van veiligheid is uitkomst van hybride partnerschappen;
Partnerschappen hebben steeds verschillende interne afspraken en rollen;
Menselijke relaties vullen afspraken en rollen in.
Shearing:
policing now belongs to everybody – in activity, in responsibility, and in oversight
Kritiek op nodal governance
1.Continuïteit in plaats van verandering:
- Jones & Newburn (2001) – private beveiliging;
o Als je kijkt naar het aantal private beveiligers, was dat in 1950 al evenveel als de politie inVS en Engeland. Dus
het is niet van de laatste 10/20 jaar. Over de lange termijn gekeken is dit al een proces wat veel langer teruggaat.
Het heeft dus veel meer continuïteit in zich dan een radicale verandering hoe Shearing het presenteert. Er is dus meer
continuïteit dan verandering. Er is nooit een absoluut monopoly geweest voor politie om geweld uit te
oefenen.
- Schuilenburg (2015, hfdst. 3) – aanpak pokken
2.Taal en kennis uit andere disciplines:
