Introductie
De Derde Wereld was geen plek, maar een project. Gedurende hun strijd tegen het
kolonialisme, verzamelden de volkeren van Afrika, Azië en Latijns Amerika hun aspiraties in
verschillende organisaties. Na WO II ontstond een bipolaire Koude Oorlog. Vast tussen de
twee grote blokken, vormden de darker nations de Derde Wereld. De hoofdzakelijke
institutie waarin de Derde Wereld politieke gelijkheid eiste was de Verenigde Naties. Het
Derde Wereld project had een gebrek: de groepen die de vrijheid wonnen voor de nieuwe
naties, namen de politieke macht terwijl het volk een socialistisch programma wilde. In plaats
van nieuwe maatschappijen te creëren, beschermden deze regimes de elites. Tegen de
jaren 1970 was de vraag van de bevolking naar land, brood en vrede genegeerd ten gunste
van de behoeften van de dominante klassen. Er ontstonden crisissen in de budgets van een
groot deel van de Derde Wereld. De dood van de Derde Wereld leidde tot incapaciteit van
de staat om te handelen namens de bevolking, een einde aan de bevordering van een
nieuwe internationale economische orde en een afwijzing van de socialistische doelen.
Part 1: Quest
Paris A Concept Conjured
Paris is bekend voor twee verraden:
● Het neerslaan van de Haïtiaanse Revolutie van 1801, die was gebaseerd op de
Franse Revolutie.
● De onderdrukking van de Vietnamezen, West-Indianen en Afrikanen die ooit hun
koloniale onderdanen waren geweest. Veel van deze regio’s hadden troepen
gestuurd om te vechten voor de bevrijding van WO II.
De schrijver Aimé Césaire vroeg zich af waarom de Fransen liberté, egalité, fraternité
vergaten als het om de tropen ging. Volgens de Franse minister van de koloniën in de jaren
1920 hadden degenen die het land ontwikkeld hadden er recht op, zelfs als zij niet het echte
werk zouden doen. Aangezien alleen Europeanen golden als competente gebruikers van de
natuur, konden alleen zij het land bezitten. De Holocaust en de gewelddadigheid in de
tropen laten zien hoe corruptie en wreedheid diep in de Europese ‘ziel’ zijn beland.
De Koude Oorlog definieert hoe de meeste mensen die periode van 1946-1991 zien. De
Eerste en Tweede Wereld stonden hierin tegenover elkaar, maar hoe zat het met de Derde
Wereld? De Eerste Wereld zag de Derde Wereld als arm en waardeloos. De mensen van de
koloniën konden zichzelf niet redden, dus moesten ze gered worden. Daarnaast zag de
Eerste Wereld de Derde Wereld als een prooi voor de Tweede Wereld. De Tweede Wereld
had een houding tegenover de voormalige koloniën dat op die van de Eerste Wereld leek.
De Derde Wereld moest echter niet als zielig gezien worden, aangezien ze hadden
gevochten voor hun onafhankelijkheid en ook waren begonnen een politiek platform te
creëren tegen neokolonialisme. Bovendien hebben de afgevaardigden van de Derde Wereld
hun regio goed vertegenwoordigd bij de oprichtende conferenties van de VN en UNESCO.
De schrijver Albert Sauvy was de eerste die de term ‘Derde Wereld’ gebruikte. Het was een
verwijzing naar de Franse Revolutie en de drie standen (geestelijkheid, aristocratie en de
bourgeoisie). Net als de Derde Stand zou de Derde Wereld zijn mening geven, eenheid
vinden en bezit nemen van de dynamiek van wereldzaken. Sauvy’s term definieerde het
politieke platform dat gemaakt werd door de nieuwe naties van het voormalig
gekoloniseerde Afrika en Azië. Leiders als Nehru, Sukarno en anderen die gedreven werden
door soortgelijke sociale processen, ontwikkelden een alternatieve ‘nationale’ theorie dan de
Europeanen. Voor hun moest een natie bestaan uit twee elementen: de geschiedenis van
hun strijd tegen het kolonialisme en hun programma voor de creatie van gerechtigheid.
,Weinig van de bewegingen binnen de Derde Wereld agenda kwamen met een theorie van
de natie die gebaseerd was op raciale of monoculturele grond. In plaats daarvan hadden ze
een internationalistisch ethos dat naar andere antikoloniale naties keek als hun gelijken. De
Derde Wereld heeft dus een internationalistisch nationalisme.
De groep leiders ontwikkelden een reeks principes die zowel de huichelarij van
imperialistisch liberalisme doorstak als sociale verandering bevorderde. Naarmate het
project in contact kwam met de praktijk van bestuur, begon het snel te verbleken. Een reden
hiervoor is dat de Derde Wereld erin faalde om de diepe wortels van de financiële en
gelande adel te ondermijnen. Zonder een oprechte sociale revolutie was het leiderschap van
de Derde wereld afhankelijk van deze klassen voor politieke macht. Een reden dat er geen
sociale revolutie plaatsvond was het doorgaande bestaan van hiërarchie in de nieuwe naties
(sexisme, ongelijkheid op basis van clan, kaste of stam).
Brussels The 1928 League against Imperialism
In februari 1927 kwamen vertegenwoordigers van anti-imperialistische organisaties bij elkaar
in Brussel voor de eerste conferentie van de League against Imperialism. Hier begon het
project van de Derde Wereld vorm te krijgen. Tegen 1927 was Afrika, in het bijzonder
Congo, de belangrijkste bron van rijkdom voor België. De Onafhankelijke Congostaat
(Congo Free State) was het privébezit van de Belgische koning Leopold II en had daarom
een ambivalente relatie met de Belgische overheid. Het parlement overzag de kolonie niet,
maar een substantieel aantal Belgen werkte voor de Onafhankelijke Congostaat. Leopold II
zette de operaties in Congo op om maximale winst te bereiken, wat inhield dat terreur werd
gebruikt om vastgestelde quota’s te bereiken.
Het beleid in Congo werd bekritiseerd door onder andere de Britse en Amerikaanse
overheden. Leopold II beschuldigde hen hierbij van huichelarij, aangezien de Engelsen
vrijwel overal hetzelfde beleid gebruikten en de Amerikanen ook geweld gebruikten tegen
andere volkeren. De actoren die België bekritiseerden, waren stil over de wreedheid op
andere plekken en gebruikten de kritiek op Congo om hun eigen rol op andere plekken te
verbergen. De League against Imperialism conferentie werd opzettelijk in Brussel gehouden.
Een anti-imperialistische conferentie in de hoofdstad van zulke brutaliteit was bijzonder. Ze
gebruikten de Belgische internationale schaamte als een manier om er toestemming voor te
krijgen.
De conferentie werd in het geheim deels gefinancierd door de Komintern. Russische
communisten gaven steun aan de nationale bevrijdingsbewegingen van Azië en Afrika. In
1920 kwamen afgevaardigden bij elkaar in Moskou voor het Tweede Congres van de
Komintern, waar strategieën werden besproken om imperialisme tegen te gaan. Later dat
jaar organiseerden de Sovjets nog een congres in Bakoe, waarna de afgevaardigden in hun
thuislanden communistische partijen stichtten.
De oprichters van de League against Imperialism kozen voor het woord ‘league’ als een
kritiek op de Volkenbond (League of Nations) die het imperialisme had beschermd in het
mandatensysteem. Het congres in Brussel zette zich in voor het recht van de darker nations
om zichzelf te besturen. De afgevaardigden kwamen van communistische en socialistische
partijen en radicale nationalistische bewegingen. De connecties die in Brussel waren
gemaakt, werden gebruikt om activiteiten te coördineren. Het lukte de League against
Imperialism niet om regelmatig samen te komen, maar regionale samenstellingen kwamen
wel samen. De samenkomst in Brussel is logisch in het licht van een lange geschiedenis van
engagement:
● Afrika
, De dynamiek van Afrikaanse eenheid ontstond bij de Pan-Afrikaanse vergaderingen
voorafgaand aan Brussel. De eerste Pan-Afrikaanse conferentie vond plaats in 1900,
waar een reeks doelen werd opgesteld. Het hoofddoel was het wereldwijd
verzekeren van burgerlijke en politieke rechten voor Afrikanen. De theoretische
concepten van Pan-Afrikanisme en Afrikaanse onafhankelijkheid kregen materiële
kracht gedurende de stakingen die in de jaren 1940 over het hele continent
plaatsvonden.
● Noord-Afrika
De Arabieren van Noord-Afrika en West-Azië waren erg verdeeld. Verwoest door de
Ottomanen en de verschillende Europese machten heeft de regio cultureel contact
kunnen behouden maar geen politieke eenheid. Na het uiteenvallen van het
Ottomaanse rijk, begonnen volkeren zich te mobiliseren voor hun vrijheid (Arabische
opstand). De volkeren verenigden zich niet alleen tegen de Ottomanen, maar ook
namens een Arabische natie. In 1944 werd de Arabische Liga gecreëerd.
● Latijns Amerika
De landen van Latijns Amerika vormden geen onafhankelijke organisatie, aangezien
ze in een Pan-Amerikaanse Unie zaten met de VS. Bij vergaderingen van de
organisatie bevorderen Amerikanen handel terwijl Latijns Amerikaanse
vertegenwoordigers onvrede uiten over Amerikaanse interventies in de regio.
Populistisch nationalisme en de groei van politieke partijen als de APRA, leidden tot
het eerste Congress of Democratic and Political Parties of America in oktober 1940.
De landen bij het congres waren echter niet in staat om voortgang te boeken toen
veel van de populistische partijen in deze landen de macht kregen na 1944.
● Azië
Het idee van Pan-Asianisme ontstond vanuit twee politieke tradities:
○ Van de progressieven (Nehru, Sun Yat-sen) kwam een verlangen naar de
eenheid voor het continent.
○ Van Japanse reactionairen kwam het idee dat Azië overheerst moest worden
door de showa monarchie van Hirohito.
Na WO II kwamen bevrijdingsbewegingen samen in New Delhi om de Asian
Relations Conference te houden waarbij ze beloofden economisch, politiek en
cultureel samen te werken.
Deze regionale structuren hadden een wijde bewondering voor de universele worsteling
tegen imperialisme. Afrika, Amerika en Azië gebruikten de VN als forum voor hun Derde
Wereld agenda. Regionale samenwerking met Latijns Amerika was echter niet zo sterk als
de samenwerking tussen Afrikaanse, Arabische en Aziatische regionale structuren:
● Latijns Amerikaanse staten waren in de vroege 19e eeuw al onafhankelijk geworden.
● De Latijns Amerikaanse staten leefden in een alternatieve imperiale kring. Hun
doelwit was niet het oude Europa, maar de nieuwe VS.
Bandung The 1955 Afro-Asian Conference
In de jaren 1940 was er op Java niet alleen veel oppositie tegen de Japanse overheerser,
maar ook tegen de Britten en de Nederlanders die het eiland wilde herwinnen. In 1955 werd
de stad Bandung de plek voor een vergadering van negenentwintig soevereine Aziatische
en Afrikaanse naties. Er was weinig wat deze naties verenigde naast hun
gemeenschappelijke koloniale en anti-koloniale geschiedenis. Eenheid voor de mensen van
de Derde Wereld kwam van een politieke positie tegen kolonialisme en imperialisme, niet
van enige intrinsieke culturele of raciale gemeenschappelijkheden. Tijdens de conferentie
, gaf Soekarno een speech die bekend staat als een krachtig bericht voor eenheid in de
Derde Wereld.
In 1926 had Soekarno de Partai Nasional Indonesia (PNI) opgericht. De PNI had een
ideologie geworteld in antikolonialisme en een vaag nationalisme dat alle sociale klassen
aansprak. Soekarno werd in 1931 gearresteerd door de Nederlandse administratie totdat de
Japanners in 1942 de macht kregen. Soekarno werkte samen met de Japanners, maar
gebruikte zijn positie om nationalistische ideeën te bevorderen.Op 17 augustus 1945
verklaarde Soekarno de onafhankelijkheid, maar Indonesië won pas formeel haar vrijheid in
1949. Soekarno, net als Nehru en andere nationalistische leiders, kwamen op het voorfront
van een beweging tegen koloniale macht, zonder dat ze een duidelijke agenda hadden voor
de sociale ontwikkeling van hun mensen.
Soekarno vertegenwoordigde echter niet alle stemmen in Bandung. Communistisch China
was ook bij de conferentie onder leiding van Zhou Enlai. De communisten in China hadden
moeite internationale allianties te vinden. De China-Sovjet splitsing isoleerde China op het
wereldtoneel. Bandung voorzag in het terrein om China’s isolatie te beëindigen. Daarnaast
waren er zes belangrijke delegaties die recentelijk militair-economische overeenkomsten
hadden gesloten met de VS en Engeland (Pakistan, de Filipijnen, Thailand, Iran, Irak en
Turkije). Bij Bandung verdedigden ze zichzelf met het argument dat ze zich wilden
beschermen tegen communisme. Deze pro-Eerste Wereld staten hadden één ding gemeen:
ze werden overheerst door zwakke nationale bourgeoisies wiens legitimiteit en macht
bedreigd werden door militante massa bewegingen, waarvan veel communistisch. Met de
Sovjet-Unie erg dichtbij voor veel van deze landen, leidde dit ertoe dat veel regimes dekking
zochten onder de militaire paraplu van de VS. Dit kwam echter met de kost van
Amerikaanse militaire basissen en het openen van hun markten voor Amerikaanse
bedrijven. De onafhankelijkheid van deze net bevrijde delen van de wereld werd curtailed
door integratie in de economische plannen van de Eerste Wereld. De landen die allianties
hadden gesloten en meededen aan de verdeling van de wereld volgens de Koude Oorlog
werden sterk bekritiseerd door Soekarno, Nehru, U Nu en Nasser.
Naast al deze visies die aanwezig waren bij Bandung, waren er ook nog de delen van Afrika
en Azië die niet uitgenodigd waren voor de conferentie. Zuid-Afrika werd niet uitgenodigd
vanwege Apartheid en Nationalistisch China (Taiwan) en Israël werden allebei gezien als
teveel onder de invloed van de koloniale machten. Daarnaast werden de twee Korea’s
buitengesloten. En ook alle Sovjet Centraal Aziatische republieken en Buiten-Mongolië
waren niet uitgenodigd vanwege hun relatie met Moskou.
Wat heeft Bandung bereikt?
● De landen signaleerden een weigering om orders te nemen van hun voormalige
koloniale overheersers.
● De landen demonstreerden hun vaardigheid om internationale problemen te
bediscussiëren en creëerden het formaat voor wat uiteindelijk de Afro-Aziatische-
Latijns Amerikaanse groep zou worden in de VN.
● Bandung is een van de mijlpalen van de vredesbeweging. De landen waren het eens
dat wereldvrede ontwapening vereiste. Europese koloniale machten hadden vaak
gebruik gemaakt van wapens in de Derde Wereld. De racistische veronachtzaming
voor menselijk leven was het onderwerp van een lange discussie over ontwapening
bij Bandung. De Derde Wereld bleef echter kwetsbaar in twee opzichten:
○ De Bandung staten bleven wapens hamsteren.
○ China had in 1955 besloten nucleaire wapens te ontwikkelen.
● Economische samenwerking: inzetten voor enige financiële zelfstandigheid van de
