Benige tumoren
Goedaardige tumoren komen vaak voor en kunnen tot grote onrust leiden bij de patiënt,
terwijl deze onrust niet terecht is.
Een tumormassa kan op verschillende manieren ontstaan:
1. proliferatie (verspreiding) van weefsel
2. retentie (vasthouden) van vocht (cysten)
3. door afzetting van materialen (xanthomen)
4. degeneratie of ontsteking (chrondrodermatitis nodularis helicis)
Benige tumoren manifesteren zich vaak als papels, noduli, nodi of cysten. Ze kunnen
verworven zijn of congenitaal (aangeboren).
Verruca Seborrhoica (keratinocyten – epidermis)(B)
- ouderdomswratten, seborroïssche wratten, verrucae seniles
- Ontstaan door proliferatie van epidermale keratinocyten
- Vanaf 40 jaar, aantal neemt met de jaren toe.
- Voorkeurslocaties: bovenste deel van de romp, het gezicht (vooral op en rond de slapen) en
de handruggen.
- Licht gele of geelbruine hyperpigmentatie geleidelijk ontstaan van rond of ovale
wratachtige, 1mm tot vele cm grote papels en plaques die bovenop de huid lijken te liggen.
- Kleur: licht-, donkerbruin of zelfs zwart. Kenmerkend zijn de witte op milia lijkende
pseudocysten en donkerder gekleurde hoornpluggen in de follikels. (dermatoscoop).
- Oorzaak is onbekend, maar overerving kan een rol spelen. Mensen die veel in de zon komen
krijgen het op jongere leeftijd en vaak ook meer.
- Behandeling: als er klachten zijn kan je deze behandelen met cryotherapie (vloeibare
stikstof), curettage de scherpe lepel of shave-excisise.
- Deze wratten kunnen je hele leven bestaan, ze gaan nooit weg (tenzij ze ontstoken zijn dan
kunnen ze vanzelf verdwijnen), en worden nooit kwaadaardig.
- DD: papillomateuze naevus naevocellularis.
melanoom
Blauwe naevus (melanocyten – epidermis)(NB)
- Regelmatig voorkomende naevus naevocellularis.
- Blauwe kleur komt van de melanocytaire naevuscellen gelokaliseerd in de dermis.
- Meestal tijden adolescentie en kinderleeftijd
- Vastaanvoelende gladde, halfbolvormig blauwe, blauwgrijze of blauwzwarte papels of noduli
met een grootte van 5-8mm. Is deze groter dan 1cm histologisch onderzoek!
- Plaats: hand- en voetruggen (50%), het gezicht of het behaarde hoofd.
- De tumor is vaak solitair en zal niet tot weinig veranderen. Niet progressief.
- Dit type blauwe moedervlekken zullen nagenoeg niet kwaadaardig worden.
- Dit kan incidenteel wel gebeuren bij een cellulaire blauwe naevus (een veel minder
voorkomende vorm). Kan alleen gediagnosticeerd worden met histopathologisch onderzoek.
- Deze cellulaire blauwe naevus zijn multilobulaire (meerdere kwabben) nodi of plaques van 1-
3cm, komen vooral op de billen, de stuit en het behaarde hoofd. Een kwart van deze naevus
is congenitaal aanwezig.
,- Behandeling van een normale blauwe naevus is niet nodig. Cosmetische ingreep kan wel,
maar dan chirurgisch verwijderd worden
- Zijn de blauwe naevus groter dan 1 cm dan moeten ze histologisch onderzocht worden.
- DD: melanoom metastase, nodulair melanoom bij ontstaan op volwassen leeftijd.
Vlekjes van Fordyce (ectopische talgklieren) (NB)
- Multipele 1-2mm, witgele papeltjes gelokaliseerd op de lippen, het wangslijmvlies, de labia
minora (binnenste schaamlippen), de penisschacht, preputium (voorhuid van penis).
- Het zijn talgkliertjes die niet uitmonden in een haarfollikel.
- Zijn zeer normaal (70-85%) van de volwassen populatie
- Liever ectopische talgklieren (buiten de normale plaats – talgklieren)
- Vaak opzetten in de puberteit, asymptomatisch, en hoeven geen therapie.
Seniele talgklierhyperplasie (talgklieren) (B)
- Proliferatie van talgklierfollikel. Deze zijn het gevolg van vergrote talgklieren (hyperplasie)
rondom de opening van de talgklierfollikel.
- Klinisch beeld: één of meerdere gelige papels, soms met wat teleangiëctastieën,
gelokaliseerd op het centrale deel van het gezicht of het voorhoofd van oudere mensen. In
het centrum is veelal een inzinking (delle) zichtbaar het ostium (opening) van de
talgklierfollikel.
- Veel voorkomend, met name >45 jaar.
- DD: nodulair basaalcelcarcinoom, syringoom (zweetkliertumor), multipele laesies: mollusca
contagiosa.
- Behoeft geen therapie, maar een cosmetische ingreep zoals een oppervlakkige vernietiging
met de elektrocauter of cryotherapie kan veel verlichting geven.
Naevus sebaceus (talgklieren)(NB)
- Congenitale (aangeboren) zeldzame (0,1% van neonaten (pasgeborene)) , benige
hamartoom bestaande uit epidermale cellen, talgkliercellen en apocriene kliercellen.
- Verheven plaque zonder haargroei, bestaande uit geelbruine, dicht opeenstaande ronde
vlakke papels met een fluweelachtig oppervlak.
- Bij de geboorte is de laesie nog maculeus of licht verheven, in de puberteit kan deze
uitgroeien tot een grillige tumor.
- Hoofdhuid, soms gelaat
- 1-10 cm of groter
- DD: papillomateuze naevus, congenitale naevus, epidermale naevus, verruca seborrhoica.
- Kan ontaarden in <1% ontwikkelen in een kwaadaardige tumor.
- Graag verwijderen onder cosmetische voorwaarden en dan vóór de puberteit.
Syringoom (zweetklieren)(B)
- Benigne tumoren uitgaande van zweetklierbuizen
- Komt weinig voor, vaker bij vrouwen.
- Begint in de puberteit, op volwassen leeftijd kunnen er meer laesies bij komen.
- Huidkleurige of gele, 1-5mm grote (meestal <3mm), bolvormige of afgeplatte dermale papel.
Sommige hebben een doorschijnend of cysteus aspect.
,- Multipele laesie, symmetrisch verdeeld over gezicht, vooral de onderoogleden. Minder vaak
op de borst, hals, oksels, buik, vulva, penis. In de puberteit kunnen syringomen eruptief
ontstaan op de borst.
- Ze worden niet maligne
- DD: tricho-epitheliomen, xanthelasmata en milia (als het op de oogleden voorkomt).
- Behandeling: trichloorazijnzuuroplossing (etsen), cryotherapie of de elektrocauter geeft
wisselende resultaten. Behandeling met CO2-laser heeft de voorkeur.
Keratoacanthoom (haarfollikels) (NB)
- Snel groeiende benigne tumor, mogelijk uitgaande van haarfollikel
- Kan heel erg lijken op een plaveiselcelcarcinoom
- 100-150 per 150.000 personen per jaar
- Vooral blanken, vanaf middelbare leeftijd
- Driemaal vaker bij vrouwen
- Snelle groei (6-8 weken)
- Rozerode macula ronde papel tumor met symmetrisch opgeworpen rand en in een
centrum een delle gevuld met een hoornprop.
- Vaak niet groter dan 1-2cm
- Oorzaak: zonlicht, chronisch expositie aan chemische stoffen (teer, etc), immunosuppressie,
beschadiging van de huid en mogelijk humane papillomavirus.
- Plek: aan zonlicht blootgestelde huid, onder andere gelaat en handruggen
- Laesie verdwijnt spontaan binnen 4-5 maanden (3-12 maanden), soms met achterlating van
ontsierend litteken.
- DD: plaveiselcelcarcinoom (deze groeit langzamer dan keratoacanthoom en
plaveiselcelcarcinomen hebben geen hoornplug.) basaalcelcarcinoom, cornu cutaneum,
hypertrofische actinische keratose, virale wrat (verruca).
- Behandeling: Als de diagnose zeker is kan men het beloop afwachten. Bij grotere laesie kan
en in toto excisie plaatsvinden om een ontsierend litteken te voorkomen.
Tricho-epithelioom (haarfollikels)(B en NB)
- Vrij zeldzaam hamartoom van de germinatieve cellen van de haarfollikel. Uit deze cellen
komen meestal de haren.
- Gladde, huidkleurige papel of kleine nodulus op het gezicht (vooral rond de mond en neus)
of op het bovenste deel van de romp van een jongvolwassene.
- Kan ook erfelijk zijn: dan zijn het vaak multipele laesies (autosomaal erfelijk). Dan is er een
groot aantal kleine huidkleurig, parelachtige papeltjes op het centrale deel van het gezicht.
Denk hierbij aan de nasolabiaalplooien.
- Grotere laesie kunnen ook geel, roze, of blauwachtige zijn door pigmentatie met soms tele’s.
- DD: kan lijken op basaalcelcarcinoom.
- Of er maligne degeneratie kan optreden is omstreden.
- Behandeling: Licht/lasertherapie
Dermatofibroom (= histiocytoom) (dermis)(B)
- Proliferatie van langgerekte fibroblasten
- Meestal op jongvolwassen leeftijd, 20% ontstaat voor de leeftijd van 17 jaar.
- Man-vrouw verdeling is 1:4. Vrouwen krijgen het vaker.
,- Exacte oorzaak is onbekend, maar ze kunnen zeker ontstaan door trauma aan huid. (bijv.
insectensteek
- Vaker bij volwassenen
- Vast elastisch aanvoelende nod(ul)us, pastillevormig
- Huidkleurig tot donkerbruin, soms paars. Bij blanken vaak roze, vaak is er dan een lichtbruine
rand om de naevus.
- 5-10mm groot
- Soms oneven door smalle gepigmenteerd randzoom
- Plek: onderbenen, extremiteiten, maar kan eigenlijk overal voorkomen
- DD: dermale naevus, nodulair melanoom, basaalcelcarcinoom
- Dimple sign: Pak een huidplooi bij de naevus en dit veroorzaak een deukje (dimple) omdat
de dermatofibroom vast zich aan de onderkant van de huid.
-
Fibroom, fibroom mollia (= skin tag, acrochordon en fibroma molluscum)(B)
- Fibromen zijn goedaardige tumoren van vezelig of celrijk bindweefsel.
- Huidkleurig of lichtbruine week aanvoelende, uitstulpingen van de huid.
- Aan twee zijden afgeplat, 2-5mm rond of ovaal tumortje met een klein steeltje aan de huid
vastzit. In het begin lijken ze meer op draadjes.
- Komt bij 25% van de populatie voor.
- Meestal multipele laesies gelokaliseerd in de hals, liezen, oksels, onder de mammae, op de
oogleden.
- Uitgebreide erupties komen vaak voor bij mensen met overgewicht.
- Fibroma pendulum is een groter, week, niet afgeplat gesteeld fibroom, dat meestal solitair
voorkomt op de romp. De fibromen kunnen makkelijk met de elektrocauter weggebrand
worden, de kleintjes in toto en de grotere door de steeltjes door te branden (of knippen en
ivm bloeden dichtbranden).
- Behandeling: afknippen en bodem coaguleren, coagulatie, LiLa.
Xanthoom (B en NB)
- Zijn goedaardige tumoren, die ontstaan door stapeling van lipiden in de dermis, zowel
intracellulair (schuimcellen = met lipiden gevulde macrofagen) en extracellulair.
- Oorzaak is vaak een vetwisselingsstoornis. Ook wel primaire of secundaire
hyperlipoproteïnemie genoemd.
- Primaire hyperlipidemieën zijn erfelijke stofwisselingsstoornissen van het vetmetabolisme.
- Secundaire hyperlipidemieën zijn vooral het gevolg van diabetes mellitus of leverafwijkingen
met cholestase (een “fout” waardoor het gal niet kan doorstromen maar blijft hangen bij de
lever waardoor deze beschadigt).
- Eruptieve xanthomen: zijn gele tot geelrode papels met een diameter van 1-4mm die snel in
een grote aantallen voorkomen. De plekken zijn vaak strekzijden van de ledematen, de billen
en de handen. In het begin is er vaak een inflammatoire halo om de papels, die dan gevoelig
kunnen zijn en jeuken. Oorzaken kunnen zijn: obesitas, inname van hoogcalorische voedsel,
alcoholabusus (misbruik van alcohol), oestrogeensuppletie en behandeling met sommige
geneesmiddelen (retinoïden, antiretrovirale middelen) kunnen genetische defecten van het
triglyceridenmetabolisme (vetstofwisseling) versterken en vergroten daarmee de kans op
eruptieve xanthomen.
, - Tubereuze xanthomen: rozegele papels, noduli of nodi. De plek is vaan op de strekzijden van
de ellenbogen en knieën. Ze kunnen 3cm groot worden.
- Xanthomata tendinea (ev is xanthoma tendineum, synoniem is peesxanthoom): presenteren
zich als gladde, vastaanvoelende nodi door vetafzetting in de schacht van de achillespees, de
strekpezen van de handen, voeten, knieën en ellenbogen. De overliggende huid is normaal
- Xanthomata plana (vlakke xanthomen, ev is xanthoma planum): geel tot oranje maculae,
papels of plaques, die beperkt of diffuus kunnen voorkomen. Soms zijn ze gelokaliseerd in de
huidplooien/lijnen van de handen. Dan spreek je van xanthoma striatum palmare. Oorzaak is
niet bekend. Bij uitgebreide (gegeneraliseerde) xanthomata plana in de hals, op het
bovenste deel van de romp, plooien en rond de ogen moet men bedacht zijn op
monoklonale gammopathie (geen vetcellen, maar B-lymfocyten, wel proliferatie) agv
macroglobulinemie (een B-lymfocyt die het niet meer doet) of lymfoom. De patiënt heeft
daarbij normale lipidenwaarden.
- Xanthelasmata palpebrarum (een vorm van xanthomata plana): geelwitte zachte
fluweelachtige papels en plaques rond de ogen, vooral op het bovenooglid en het gebied
rond de mediale ooghoek. Oorzaak is onbekend. Komt voor bij 0,3% van de mannen en 1%
van de vrouwen.
- Behandeling: onderliggende vetstofwisselingsstoornissen moeten opgespoord en behandeld
worden (dieet en medicijnen) evenals de factoren die hyperlipidemie verergeren. Eruptieve
xanthomen kunnen dan binnen enkele weken verdwijnen. Tubereuze xanthomen en
xanthomata tenidea duren veel langer om daarop te reageren, áls ze al reageren.
Xanthelasmata kunnen met redelijk resultaat geëtst worden met
trichloorazijnzuuroplossing. Komt wel vaak weer terug. Alternatieven zijn vernietiging met
de elektrocauter, vloeibare stikstof, laser of chirurgische verwijdering.
Leiomyoom (NB)
- Bevindt zich in de dermis bij de musculus arrector pili van de haarfollikels. Komt vaak voor bij
gladde spiercellen.
- Roodbruine, paarsbruine of huidkleurige papels, noduli of nodi die solitair of multipele
voorkomen. Multipele laesies zijn vaak gegroepeerd. Grootte is van 0,2-2cm.
- Plek is vaak de ledematen, de romp, vooral de schouders (multipele), gezicht en hals.
- Belangrijk is dat leiomyomen vaak pijn doen, vooral bij koud weer (kippenvel), spontaan, bij
aanraking, druk, trauma of emotie
- Geen maligne degeneratie.
- Chirurgische verwijdering is de enige behandeling.
Lipoom (subcutaan) (NB)
- Benigne huidtumoren van lipocyten (vetcellen).
- Prevalentie: 0,2%
- Lipomen kunnen op elke leeftijd ontstaan, maar vooral bij mensen >40 jaar, vaker bij
mannen.
- Klinisch beeld: Lipomen kunnen door het gehele lichaam in vetweefsel ontstaan, het vaakst
in subcutis.
- Plek: hals, romp, armen, bovenbenen en billen. Enkele cm groot. Variërend van enkele mm
tot 10 cm.
- Ronde, ovale of multilobulaire, weekelastische, goed beweegbare nodi met een normale
overliggende huid. Pijn duidt op druk op de zenuw (zeldzaam).
