Maligne tumoren
Hierin gaan we het hebben over maligne tumoren. Dit is zijn kwaadaardige tumoren. Er
wordt onderscheid gemaakt tussen kwaadaardige tumoren waarvan de groei (vooralsnog)
beperkt is tot de opperhuid (intra-epidermale (in situ carcinomen)) en de invasief groeiende
tumoren.
Denk aan de eerste categorie aan: plaveiselcelcarcinoom van de huid (ziekte van
Bowen), het slijmvlies en aan de in situ melanoom (lentigo maligna).
Denk bij de tweede categorie aan: basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom en
melanoom.
Kwaadaardige tumoren beperkt tot de opperhuid
Bij deze tumoren is vaak geen risico op metastasering omdat de opperhuid geen lymfe- of
bloedvaten bevat. Wel kan er verticale groei plaatsvinden, waardoor het soms het
basaalcelmembraan doorboort en in de dermis komt. Hierdoor kan de prognose
verslechteren en vindt er wel metastasering plaats.
Ziekte van Bowen
- Intra-epidermale plaveiselcelcarcinoom
- Meestal bij oudere mensen, 60+, twee keer vaker gezien bij vrouwen dan bij mannen.
- 15-100.000 bij blanke populatie
Klinisch beeld:
- Onderbenen van blanke oudere vrouwen en in mindere mate het hoofd (wangen,
oren) de armen en vingers.
- De laesie begint als een klein, rood vlekje met enige witte of geelwitte schilfering, dat
zich geleidelijk en onregelmatig verspreidt. Later ontstaan crustae, vaak scherpe
begrenzing.
- Laesie is iets verheven en vlak, maar kan ook hyperkeratotisch zijn.
- Soms multipele afwijkingen, hetzij op grote afstand of vlak op elkaar (multifocaal)
- Ulceratie is vaak een teken van invasieve groei, dit treedt pas veel later op.
- Bowen onder en rondom de nagels kan verruceus (wratachtig) zijn
Oorzaak/ontstaanswijze:
- Expositie aan UV-licht
Diagnostiek:
- DD: neurodermitis circumscripta, psoriasis, oppervlakkig BCC en actinische keratose.
- DD bij nagels: Kan sterk lijken op verruca vulgaris
- Diagnose wordt gesteld mbv histopathologisch onderzoek
Behandeling en prognose:
- Chirurgisch excisie is de standaardtherapie
- Alternatieven zijn: cryotherapie en fluorouracilcrème, maar wel kans op recidieven
- In de tweede lijn fotodynamische therapie goede cosmetische resultaten.
- Kleine kans (3-5%) op PCC
,Quéyraterytroplasie
- De term wordt meestal gebruikt voor het intra-epidermale PCC van de slijmvliezen
van mannelijke genitalia.
- Soortgelijke laesies komen ook voor andere slijmvliezen (vrouwelijke genitalia, mond)
Klinisch beeld:
- Scherpbegrensd, onregelmatige, glanzende, fluweelachtige, iets verheven rode
plaque eventueel met korstvorming of schilfering. Vaak zijn er multifocale of
meerdere laesies.
- Gelokaliseerd op de glans penis, de meatus urethrae (urinebuis), het frenulum
(voorhuidbandje), de corona (niet het virus), sulcus coronarius, het preputium
- Oudere, onbesneden mannen, vaak jeuk of gevoeligheid, soms bloeden of problemen
bij het terugtrekken van de voorhuid.
- Overgang naar een infiltratief groeiend PCC blijkt uit toenemende infiltratie, ulceratie
of tumorgroei.
Oorzaak/ontstaanswijze:
- De oorzaak is onbekend, maar waarschijnlijk komt het door carcinogene lokale
inlvoeden.
- Denk hierbij aan slechte hygiëne, trauma, wrijving, warmte, maceratie, ontsteking,
phimosis, huidafwijkingen zoals lichen sclerosus, roken (teermetabolieten in de
urine), humane papillomavirussen (HPV)
Diagnostiek:
- Een rode vlek op de penis kan een uiting zijn van psoriasis, seborroïsch eczeem,
lichen planus of balanitis plasmocellularis van Zoon.
- Elke vlek op de slijmvliezen die niet adequaat reageert op lokale therapie, daarvan
moet een biopt genomen worden en histologisch onderzocht te worden.
Behandeling en prognose:
- Ongeveer 10% van de laesies zal invasief gaan groeien.
- Behandeling is hetzelfde als ziekte van Bowen, dus: meestal chirurgische excisie.
- Alternatieven behandelingen zijn: cryotherapie, fluorouracilcrème
- Tweede lijn kan fotodynamische therapie helpen
Andere slijmvliezen:
- Erytroplasie van de vulva wordt vooral gezien bij vrouwen op de leeftijd tussen 20-40
jaar.
- Klinisch beeld is rood, witte verkleuring of plaque (erytroleukoplakie). Soms
hypertrofische laesie. Aanzienlijke kans op invasieve groei.
- Erytroplasie van het mondslijmvlies is geassocieerd met alcoholconsumptie en roken.
Wordt vooral gezien bij vrouwen en mannen tussen 50-70 jaar.
- Klinisch beeld: asymptomatisch ‘fluweelachtige” laesies, <2cm, soms alleen rood,
vaker met een witte kleurcomponent erbij. De witte component is keratine, dat als
stipjes op in plaquevorm aanwezig kan zijn. de afwijking kan glas en maculeus zijn,
granulerend of iets verheven. Lokalisatie is vaak mondbodem, onderzijden van de
tong en het zachte palatum(gehemelte).
, Bowenoïde papulose
- Klinisch benigne uitziende laesies in de regie anogenitalis het histopathologisch beeld
van een intra-epidermaal PCC laat zien. De afwijking komt voor bij jonge, seksueel
actieve mannen en vrouwen op middelbare leeftijd.
Klinisch beeld:
- Kleine, vaak vlakke, papels, soms gepigmenteerd en meestal multipel op zowel de
huid als de slijmvliezen van de regio anogenitalis. Daarnaast kunnen er gebieden zijn
van erythemateuze en verdikte uit of kleine erosies of ulceraties. De laesie op de
dikke huid zijn vaker gepigmenteerd en op de mucosae meer multipel en ontstoken.
- Vrouwen hebben vaak intra-epitheliale neoplasie van de cervix (CIN). Deze
aandoening heeft als oorzaak HPV-virus
Oorzaak/ontstaanswijzen:
- HPV virus HPV-16 en HPV-18.
- De patiënten hebben vaak voorheen condylomata acuminata gehad.
- Mensen die roken en mensen met een immuunstoornis.
Diagnostiek:
- DD: condylomata acuminata, verrucae seborrhoicae, naevi naevocellularis.
- Diagnose wordt histopathologisch gesteld.
- Patiënten en partners moeten worden onderzocht op HPV, SOA’s waaronder HIV-
infectie.
- Onbekend is hoe groot de kans op invasieve groei is. Het risico is groter bij
immunodeficiëntie.
- Sommige laesie verwijden spontaan en bij jongere patiënten worden ze gezien als
benige tumoren.
Behandeling:
- Excisie, cryotherapie, CO2-lasertherapie, elektrocoagulatie of fotodynamische
therapie.
- Antivirale middelen of immuunmodulerende middel imiquidmodcrème.
Lentigo maligna
- Synoniem zijn: melanosis circumscripta praencancerosa, ziekte van Dubreuilh
- Definitie: is de tot de epidermis beperkte variant van het melanoom met proliferatie
van atypische melanocyten in de basale cellaag.
- Komt regelmatig voor, vooral bij blanke mensen van middelbare en oudere leeftijd,
bij vrouwen iets vaker dan bij mannen
Klinisch beeld:
- Meestal gelegen op de aan zon blootgestelde huid zoals het gezicht (voorhoofd, de
slapen, en het bovenste deel van de wangen).
- Minder vaak op de handruggen, de romp en de benen.
- Grillig gevormde macula met onregelmatige bruine, donkerbruine of zwarte
pigmentatie.
- In de loop van de jaren wordt de laesie wat groter tot soms wel 4 cm in diameter of
nog groter.
- In het centrale deel kan spontane regressie gezien worden (kleur wordt lichter). Het
ontstaan een nodulus of verdikking duidt op invasieve groei in de dermis, waardoor
een lentigo maligna melanoom ontstaat.
