Samenvatting cursus ‘Gezondheidsgedrag:
interactie tussen individu en omgeving’
Eerste druk, 2018
Open Universiteit
Faculteit Psychologie en onderwijswetenschappen
Inhoudsopgave
Thema 1: Omgevingsinvloed ............................................................................................................. 2
Artikel ‘Health Behavior: Interaction between Individual and Environment’ ......................................... 2
Thema 2: Obesogene omgeving ........................................................................................................ 3
Paper: ‘The obesogenic environment’ ................................................................................................... 3
Studie: ‘Physical Activity in Older Adults: an Ecological Approach’........................................................ 5
Artikel: ‘Green exercise, Health and Well-being’ ................................................................................... 6
Artikel: ‘Does neighborhood deprivation affect the genetic influence on body mass?’ ......................... 7
Artikel: ‘Environmental influences on energy balance-related behaviors: dual-process view’ ............... 8
Thema 3: Sociale gezondheid ............................................................................................................ 9
Artikel: ‘Environmental behavior in a social context’ ............................................................................ 9
Artikel: ‘Self-determination theory applied to health contexts: A meta-analysis’ ................................ 10
Artikel: ‘Advancing the social identity approach to health and well-being: progressing the social cure
research agenda’ ................................................................................................................................ 11
Thema 4: Omgevingsbeleving – theoretische verklaringen .............................................................. 13
Paper: ‘The interaction between the individual and the environment theoretically explained’ ........... 13
Environmental Stress .......................................................................................................................... 15
Thema 5: Gezonde omgeving .......................................................................................................... 17
Artikel: ‘Interventions with an environmental focus’ ........................................................................... 17
How to change environmental conditions for health .......................................................................... 18
,Thema 1: Omgevingsinvloed
Artikel ‘Health Behavior: Interaction between Individual and Environment’
1 Introductie
§ omgevingsfactoren beïnvloeden ons gezondheidsgerelateerd gedrag (meestal onbewust)
§ ieders perceptie van zijn/haar omgeving is anders
2 Het Health Field Concept en de impact van de omgeving op gezondheid
2.1 Health Field concept van Lalonde !
§ zowel negatieve als positieve omgevingsinvloeden (fastfood restaurants vs super foods)
§ ≠ determinanten van
gezondheid en ≠ levels van
omgevingen
§ 4 grote fact die gezondheid
kunnen beïnvloeden à
(geen strikte scheiding)
2.2 Impact van omgeving op gezondheid
§ levels van beïnvloeding: macro (sociale, economische, culturele en fysieke omgeving),
meso (werk- en levensomstandigheden), micro (gedrag, genetische voorbeschikking)
§ ANGELO model = Analysis Grid for
Environments Linked to Obesity !
toegepast op physical activity en
eetgedrag à
vb: overheid zet bord ‘rookvrij’
op speelterrein
3 Perspectief van de gezondheidspsycholoog
3.1 Ontwikkeling van de gezondheidspsychologie
§ verschuiving van ‘afwezigheid van ziekte’ naar ‘gezondheid agv ≠ complexe determinanten’
§ WHO: ‘health for all’ => ongelijkheden in gezondheid verminderen
vb: Nederlands programma ‘Slimme en Gezonde stad’ om luchtkwaliteit te verbeteren
§ nu meer holistische/bio-psycho-sociale benadering van gezondheid
vb: obees zijn = niet enkel schuld van individu, gezondheidspsych focust nu ook op omgeving
§ focus verschoven van ‘illness’ naar ‘positive health’ (aanpassingsvermogen enz.)
3.2 Focus van gezondheidspsychologie !
§ environmental stress theory: verklaart hoe bepaalde omgevingsstimuli voor het ene individu
stressvol zijn en voor het andere niet (focus op negatieve omgevingsinvloeden)
§ positieve psychologie: kijkt meer naar positieve omgevingsinvloeden
§ gezondheidspsychologie: focust op relatie tussen omgevingsfactoren en individueel gedrag
gerelateerd aan ziekte en gezondheid
§ positive deviants = mensen uit kwetsbare settings die zich toch positief gezond gedragen
§ tegenwoordig brengen interventies ook de omgevingscontext in rekening
vb: BOB campagne => niet enkel focus op individu, maar ook op diens vriendengroep
Filmpje: !
§ mensen weerbaar maken voor ongezonde keuzes én gezonde keuzes stimuleren
§ 'Making the healthy choice easy' + 'Making unhealthful choices more difficult'
à combinatie van beide strategieën is het meest effectief
§ nudging = mensen duwtje in de goede richting geven om bepaald gedrag te bevorderen
2
, Thema 2: Obesogene omgeving
§ = omgeving met kenmerken gerelateerd aan obesitas
§ dit thema: vooral interactie tussen individu – fysieke,
politieke en economische omgeving
§ ‘Your happiness is your choice’ en ‘your health is your
responsibility’ à gevaar van blaming-the-victim, omdat
genetische predispositie, medische conditie en iemands
persoonlijkheid niet geheel onder eigen controle staan
en deels gezondheid en welbevinden bepalen.
§ sociale normen = gedragsregulerend = indirect effect
op gezondheid
§ medische conditie heeft indirecte + directe invloed op
onze interactie met de omgeving (we passen ons aan +
we beleven de omgeving anders)
Paper: ‘The obesogenic environment’
1 Introductie
§ Obesitasepidemie: niet enkel individuele verantwoordelijkheid maar ook v/d maatschappij!
à = gevolg van economische en sociale veranderingen (auto, sedentaire beroepen, voeding, ...)
à terug omgeving creëren die gezonde keuzes makkelijker maakt (available + affordable)
vb: suikertax, verbod op reclame van energiedranken, fietsparking naast station, enz.
§ voedingsmiddelen verbeteren (verzadigde vetten en suiker beperken) werkt beter dan enkel
nutritionele info op voedingsmiddelen weergeven
§ interventies mbt fysieke activiteit werken beter als ook de infrastructuur voor actief transport
wordt aangepast, vb: fietspaden gescheiden van auto’s, goede voetpaden, enz.
§ conclusie = om individueel gezondheidsgedrag te verbeteren is omgevingsaanpassing ook nodig
2 Karakterisatie van obesogene omgevingen !
§ ≠ omgevingen beïnvloeden onze levensstijl
en gezondheidsgedrag
§ Physiological: chemische/biol factoren, vb:
water, lucht, klimaat, schimmel in huis, enz.
§ Built: stedelijke of landelijke omgeving,
infrastructuur, .. = invloed op fys activiteit
§ Food: toegang tot fastfood, supermarkten, ..
§ Psychosocial cult.: psychologisch welzijn, soc interacties, cultuur, familie, buren, vrienden, enz.
vb: lage SES = eerder ongezond eten
§ Interactie tussen omgevingen: vage scheiding tussen omgevingen
vb: fastfood restaurant = food + built environment
3 Fysieke activiteit
§ 31% v/d wereldbevolking (>15j) is onvoldoende fysiek actief (= bewegen, niet enkel sport)
§ fysieke inactiviteit = 4de grootste risicofactor voor wereldwijde sterfte
§ omgevingsinvloed = groot! (fys activiteit toegankelijk en veilig maken, vb: parken, fietspad, ...)
3
