Samenvatting van het volledige basisboek: Psychologie van de adolescentie (Hoofdstuk 1 t.e.m. 15). De dikke cursus van 325 pagina's herleid tot een samenvatting van 50 pagina's: veel aangenamer om te studeren, en zeker bij tijdsgebrek! De meeste opdrachten van op YouLearn zijn NIET in deze samenvat...
Samenvatting basisboek
‘Psychologie van de adolescentie’
Vijfentwintigste druk, 2019
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding ....................................................................................................................................... 5
1.1 Adolescentie: een eerste typering .......................................................................................................... 5
1.2 Puberteit en adolescentie ....................................................................................................................... 5
1.3 Een moeilijke leeftijd?............................................................................................................................. 5
1.4 Een ontwikkelingspsychologisch uitgangspunt ...................................................................................... 6
1.5 Adolescentie als periode van transities (veranderingen) ........................................................................ 7
Hoofdstuk 2: Theorieën over de adolescentie ................................................................................................... 8
2.1 Inleiding .......................................................................................................................................................... 8
2.2 De rol van theorieën over de ontwikkeling ..................................................................................................... 8
2.3 Drie typen van theorieën over adolescentie ................................................................................................... 9
2.4 Contextuele theorieën .......................................................................................................................... 10
2.5 Toegepaste ontwikkelingspsychologie en positieve ontwikkeling van jongeren .......................................... 10
Hoofdstuk 3: Lichamelijke ontwikkeling en rijping .......................................................................................... 11
3.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 11
3.2 De lichamelijke veranderingen tijdens de adolescentie ........................................................................ 11
3.3 Rijping en lichamelijke ontwikkeling en het functioneren van adolescenten ....................................... 12
3.4 Verklaringen voor de invloed van de lichamelijke ontwikkeling op het functioneren .......................... 13
3.5 Besluit ................................................................................................................................................... 13
Hoofdstuk 5: Cognitieve ontwikkeling ............................................................................................................. 17
5.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 17
5.2 Benaderingen van cognitieve ontwikkeling .......................................................................................... 17
5.3 De Piagetaanse benadering ................................................................................................................. 17
5.4 De informatieverwerkingsbenadering .................................................................................................. 18
5.5 De psychometrische benadering .......................................................................................................... 19
Hoofdstuk 6: Emotionele ontwikkeling ........................................................................................................... 20
6.1 Functionalistisch perspectief op emoties .............................................................................................. 20
6.2 De ontwikkeling van emotionele competentie ..................................................................................... 20
6.3 Emoties in de adolescentie ................................................................................................................... 21
6.4 Schaamte .............................................................................................................................................. 22
6.5 Emotieregulatie en probleemgedrag in de adolescentie ...................................................................... 22
Hoofdstuk 7: Ontwikkeling van het zelf en de identiteit .................................................................................. 23
7.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 23
7.2 Zelfpsychologie ..................................................................................................................................... 23
7.3 Ontwikkeling van het zelf ..................................................................................................................... 23
7.4 De ego-ontwikkelingstheorie van Loevinger ........................................................................................ 24
7.5 De identiteitstheorie van Erikson.......................................................................................................... 24
7.6 Ontwikkeling van identiteitsvorming ................................................................................................... 25
Hoofdstuk 8: Autonomie-ontwikkeling ........................................................................................................... 26
8.1 Het paraplubegrip autonomie: onafhankelijkheid vs vrijwillig functioneren........................................ 26
8.2 Ontwikkeling van autonomie ............................................................................................................... 27
8.3 Autonomie als bron van welbevinden en basis voor latere ontwikkeling ............................................. 27
8.4 Contexten die bijdragen tot de ontwikkeling van autonomie, of die ontwikkeling juist hinderen ....... 27
Hoofdstuk 9: Morele ontwikkeling .................................................................................................................. 29
9.1 Morele ontwikkeling ............................................................................................................................. 29
9.2 Morele oordelen en andere oordelen ................................................................................................... 29
9.3 De biologische basis van het vermogen tot moreel oordelen ............................................................... 29
9.4 Morele ontwikkeling en de ontwikkeling van moreel affect................................................................. 29
9.5 Morele ontwikkeling en morele internalisatie ...................................................................................... 29
9.6 De ontwikkeling van moreel redeneren ................................................................................................ 29
9.7 Moraliteit en sekse ............................................................................................................................... 31
9.8 Moraliteit en cultuur ............................................................................................................................ 31
9.9 Moreel gedrag: relaties met oordelen, affect en identiteit .................................................................. 31
2
,Hoofdstuk 10: Psychosociale ontwikkeling: de rol van het gezin ..................................................................... 32
10.1 Gezinnen met adolescenten ................................................................................................................. 32
10.2 Opvoeding in de adolescentie............................................................................................................... 32
10.3 Opvoeder-kindrelatie: gehechtheid en conflicten................................................................................. 32
10.4 Het gezin als systeem van relaties ........................................................................................................ 33
10.5 Gezin en maatschappij ......................................................................................................................... 34
10.6 Gezinnen van allochtone afkomst ........................................................................................................ 34
Hoofdstuk 11: Psychosociale ontwikkeling: de invloed van leeftijdsgenoten ................................................... 35
11.1 Vriendschappen van adolescenten: kenmerken, dynamiek, effecten en invloeden ............................. 35
11.2 Vriendengroepen: kenmerken en invloeden ......................................................................................... 36
11.3 Groepen op school: sociale status, sociale verwerping en pesten ........................................................ 36
11.4 Ouder-adolescentrelaties ..................................................................................................................... 37
Hoofdstuk 12: Psychoseksuele ontwikkeling ................................................................................................... 38
12.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 38
12.2 Ontwikkelingen in het denken over seksuele ontwikkeling .................................................................. 38
12.3 Genderidentiteit en genderrol .............................................................................................................. 38
12.4 Soloseks ................................................................................................................................................ 38
12.5 Relatievorming ..................................................................................................................................... 38
12.6 Seksuele contacten met anderen.......................................................................................................... 39
12.7 Opvattingen over seksualiteit............................................................................................................... 39
12.8 Seksuele oriëntatie ............................................................................................................................... 39
12.9 Problemen tijdens de seksuele ontwikkeling ........................................................................................ 39
12.10 Seksuele opvoeding en vorming ........................................................................................................... 40
Hoofdstuk 13: Internaliserende problematiek ................................................................................................. 41
13.1 Normale ontwikkeling angst, verdriet en lichamelijke klachten........................................................... 41
13.2 Problemen of stoornissen in de levensloop .......................................................................................... 41
13.3 Angststoornissen .................................................................................................................................. 42
13.4 Stemmingsstoornissen.......................................................................................................................... 43
13.5 Eetstoornissen ...................................................................................................................................... 43
Hoofdstuk 14: Crimineel gedrag en externaliserende stoornissen ................................................................... 44
14.1 ‘Normale’ jeugdcriminalitiet................................................................................................................. 44
14.2 Wordt jeugdcriminaliteit een groter probleem?................................................................................... 44
14.3 Deviante ontwikkelingstrajecten .......................................................................................................... 44
14.4 Afnemende criminaliteit na de adolescentie ........................................................................................ 45
14.5 Factoren die het stoppen met crimineel gedrag bevorderen ............................................................... 45
14.6 Meisjescriminaliteit .............................................................................................................................. 45
14.7 Seksuele delicten .................................................................................................................................. 45
3
, 14.8 Externaliserende stoornissen ................................................................................................................ 46
14.9 Risico’s .................................................................................................................................................. 46
14.10 Alcohol-, tabak- en drugsgebruik in de adolescentie ............................................................................ 47
Hoofdstuk 15: Hulpverlening aan adolescenten .............................................................................................. 48
15.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 48
15.2 Ontwikkelingstaken en problemen van jongeren ................................................................................. 48
15.3 Waar zoeken jongeren hulp?................................................................................................................ 48
15.4 Hulp in verschillende soorten en maten ............................................................................................... 48
15.5 Wat vinden jongeren belangrijk als ze hulp krijgen? ............................................................................ 48
15.6 Wat werkt? ........................................................................................................................................... 48
15.7 De basis: werkrelatie en motivatie ....................................................................................................... 49
15.8 Informatie verzamelen en analyseren en doelen stellen ...................................................................... 49
15.9 Programma’s voor jongeren met externaliserende problemen............................................................ 50
15.10 Programma’s voor jongeren met internaliserende problemen ............................................................ 50
15.11 Andere vormen van hulp ...................................................................................................................... 50
4
,Hoofdstuk 1: Inleiding
1.1 Adolescentie: een eerste typering
= periode tussen kinderjaren en volwassenheid (10 – 22j)
§ Verhoogde kwetsbaarheid + spanningen
§ Erikson: ontwikkelen van eigen identiteit
§ Keuzes en verplichtingen à Besef van identiteit = persoon beleeft zichzelf als iemand
met een eigen herkenbare levensstijl, die ondanks allerlei veranderingen, consistent
is en voor de mensen om hem heen als zodanig herkenbaar is
§ Leeftijd geen waterdicht criterium om adolescentieperiode te definiëren, maar wel
vaak enige maatstaf
§ Feit = overgang naar geïnstutionaliseerde volwassenheid duurt langer
(doordat veel jongeren langer studeren en daardoor langer thuis wonen)
® Moffit: discrepantie tussen ‘geacht worden al vroeg zelfstandig te zijn’ en ‘pas
laat echt de middelen hiervoor hebben’ leidt tot probleemgedrag
® Arnett: ‘emerging adulthood’= ‘ontluikende volwassenheid’: jonge twintigers
hebben ruimte om te experimenteren vooraleer belangrijke keuzes te maken en
vinden dit net prettig (eindigt bij de meesten rond 25j)
§ Gezondheidszorg à ‘transitional care’, waarbij ‘jeugd’ = 15 -24 j
§ Toch leeftijdsgrenzen:
o Vroege adolescentie = 10 – 13j
o Middenadolescentie = 14 – 18j
o Late adolescentie = 19 – 22j
1.2 Puberteit en adolescentie
§ Puberteit ~ geslachtsrijp worden
à gevolg van hormonale ontwikkeling = veranderingen in gedrag en stemmingen
à cyclisch proces van hormonale veranderingen en gedragsverandering
§ Meer dan alleen biologisch begin van de adolescentie:
1. hormonale veranderingen beginnen voor lichamelijke verschijnselen
2. psychisch ontwikkelingsproces loopt niet perse synchroon met lich. rijping
3. begin van adolescentie afh van cultuur, vb: overgang naar secundair onderwijs
§ Begrip ‘adolescentie’ erg sociaal en cultureel bepaald
® Westen: identiteit = eigenheid, autonomie
® Andere cult: identiteit = deel uitmaken van een groep/breed vertakte stam/…
1.3 Een moeilijke leeftijd?
§ Adolescentie = ‘Storm and Stress’ à te nuanceren!
® te veel gewicht toegekend aan oppervlakkige uitingen van non-conformisme
zoals bv kleding
® extreem gedrag van kleine groepen jongeren wordt soms gegeneraliseerd
® bij wetensch. onderzoek suggereert men soms een algemene geldigheid voor
problematische ontwikkelingen bij bepaalde jongeren
§ Problematisch gedrag bij jongere normaal of niet?
1) Onderscheid maken tussen eenmalige stemmingen/gedragingen of langdurige
patronen
5
, emerging adulthood à ‘quarter-life crisis’ = meeste onderzoek spreekt dit tegen
(meeste jongeren OK tijdens deze periode)
2) Sommige jongeren wel degelijk ernstige emotionele problemen à (h)erkennen!
3) Onderscheid maken tussen problemen die echt uit adolescentie voortkomen en
problemen die wortels hebben in periode vóór de adolescentie
o Life-course-persistant antisocialen = jongeren zijn altijd al antisociaal geweest
o Adolescence-limited antisocialen = antisoc. gedrag beperkt tot adolescentie
§ Belang van ontwikkelingspsychologische kijk bij problemen in adolescentie:
® Problemen tijdens adolescentie (vb depressieve gevoelens) gaan bij de meeste
jongeren vanzelf over (indien niet = vaak al problematiek vóór adolescentie)
® Adolescentie veroorzaakt niet perse problemen, maar vergroot wel vaak
bestaande problemen uit
® Emotionele onrust/probleemgedrag is bijna nooit direct/logisch gevolg van
veranderingen tijdens adolescentie
1.4 Een ontwikkelingspsychologisch uitgangspunt
§ Ontwikkelingspsychologisch onderzoek à intra- en interindividuele veranderingen
§ Ontwikkelingsproces = wisselwerking tussen aanleg en omgevingsfactoren
1.4.1 Adolescentie: specifieke ontwikkelingstaken
• intra-invidivuele veranderingen verlopen in stadia/fasen
• 3 taken in fase ‘adolescentie’:
1. Eigen identiteit vormen + autonomie
2. Omgaan met innerlijke conflicten
3. Ontwikkelen v/e bepaald niveau van cogn. functioneren (bv moraliteit)
• kanttekening: niet iedereen van dezelfde leeftijd zit in dezelfde fase
• 7 ontwikkelingstaken in adolescentie: participeren in onderwijs/werk, omgaan met
autoriteit, vormgeven aan intimiteit en seksualiteit, …
1.4.2 Continue en discontinue momenten
• Continuïteit:
® vorm van gedrag is verschillend per leeftijd, maar komt wel van dezelfde
psychologische mechanismen, vb: hechte relaties
® voorspelbaar patroon tussen gebeurtenissen uit eerdere en latere fasen
• Discontinuïteit:
® koerswijzigingen ondersteund door protectieve factoren
vb: sociale ondersteuning (gezin, school), positief zelfbeeld, …
~ veerkracht waarmee jongeren zich herstellen van ongunstige ervaringen
• Levenslooptraject: hierin wordt nagegaan welke samenhang er is tussen
opeenvolgende gebeurtenissen in een mensenleven
1.4.3 Ontwikkelingspsychopathologie: het samenspel tussen individu en omgeving
• = onderzoek naar condities waaronder stoornissen in de ontwikkeling optreden/in
stand blijven/verdwijnen, en naar de individuele verschillen in aanpassing die
daarbij voorkomen
vb: situaties met verhoogd risico (risicofactoren vs protectieve factoren)
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper NaomiSimons. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,98. Je zit daarna nergens aan vast.
