Boekverslag ‘Kinderjaren’
Secundaire literatuur
1:
Uittreksel
Auteur: Oberski, Jona
Thema’s: Concentratiekampen
Jodenvervolging
Wereldoorlog II
Vorm: Novelle
Taal: Nederlands
Periode: Jaren zeventig
Jaar van uitgave1978
Bron tekst: Kruse, Lucas
Bron artikel: NBD Biblion
Index
1. Samenvatting
2. Interpretatie: Thematiek
3. Interpretatie: Titel en Motto
4. Interpretatie: Structuur en Techniek
5. Interpretatie: Personages
6. Interpretatie: Taal en Stijl
7. Interpretatie: Situering binnen het werk
8. Reacties
9. Context
10. Voor wie meer wil weten
Samenvatting
Voor deze bespreking is gebruikgemaakt van: Jona Oberski, Kinderjaren. Uitgeverij
BZZTôH, Den Haag, 1978.
I:1 Vergissing
De niet met name genoemde ikfiguur, een jongetje van een jaar of drie, is met zijn
moeder vanuit Amsterdam naar een barakkenkamp (Westerbork) gevoerd. Zij zegt
dat het een vergissing is en verzekert hem dat ze binnenkort naar huis mogen. Na
een week gaan ze inderdaad terug. Vader wacht hen huilend op.
I:2 Harlekijn
Op de dag dat hij jarig is, wordt hij al vroeg door zijn ouders gewekt en de huiskamer
binnengedragen. Op tafel liggen allerlei cadeautjes. Het eerste pakje bevat een
harlekijn. In het bed van zijn ouders speelt hij met de trekpop.
I:3 Kruidenier
Terwijl zijn moeder boodschappen doet, speelt hij in een zandhoop voor de deur van
de kruidenier met zijn emmertje en een schep. De zoon van de kruidenier, een grote
jongen, lacht hem uit om zijn jodenjas, trekt de capuchon van zijn hoofd en trapt tot
twee keer toe zijn zandtaartjes stuk. Huilend rent hij naar huis, waar zijn moeder hem
troost. Zijn vader vraagt de kruidenier de volgende dag om opheldering. Deze
,weigert te geloven dat zijn zoon zoiets doet. Sindsdien verkoopt hij hun geen
boodschappen meer: 'Hij zei dat het hem verboden was.'
I:4 Glazenwasser
Terwijl een glazenwasser op een middag de ramen schoonmaakt, helpt hij zijn
moeder met strijken. Hij vermaakt hem met de dansende harlekijn. Zijn moeder
borstelt zijn haar. Met hun gezichten vlak naast elkaar kijken ze in de spiegel.
II:1 Pont
Met zijn vader maakt hij een overtocht over het IJ. Van de pontbestuurder, een
goede bekende, mag hij in de stuurhut aan het roer staan. Na afloop mag hij hem
van zijn vader een sigaar geven. De pontbestuurder vindt dat de kleine al goed
Nederlands spreekt. Vader zegt dat zijn zoon hier geboren is en dat ze proberen zo
goed mogelijk Nederlands met hem spreken.
II:2 Meneer Paul
Moeder heeft een gele (joden)ster op zijn jas genaaid. Hij mag met zijn vader mee
naar kantoor. Daar maakt hij kennis met meneer Paul. Van hem mag hij met de
typemachine spelen, terwijl zijn vader werkt. Meneer Paul helpt hem de naam van
zijn vader te typen.
II:3 Muiderpoort
Vroeg in de morgen maakt een soldaat schreeuwend het gezin wakker. Hij zegt dat
ze moeten opschieten en meekomen. Halsoverkop pakt moeder wat spullen in
koffers en tassen. De jongen neemt zijn harlekijn los mee. Na een lange wandeling
komen ze bij een groot huis. Vandaar moeten ze met andere joden naar een
schouwburg, waar allerlei papieren gestempeld worden. Met nog maar één koffer
(meer mogen ze niet meenemen) gaan ze met z'n allen naar station Muiderpoort. Ze
zien ook Trude, een vriendin. Ze stappen in de propvolle trein en vertrekken naar
Westerbork. Zijn ouders zeggen hem dat ze hopen nu snel naar Palestina te
vertrekken, 'we hadden al zo lang gewacht'.
II:4 Blanke top
In verband met het aanstaande vertrek naar Palestina leert vader hem alvast
Hebreeuwse letters. Op een avond sluipen ze naar een barak, waar ze onder leiding
van een vrouw met vele anderen bekende liedjes zingen, bijvoorbeeld Waar de
blanke top der duinen. Velen moeten huilen.
II:5 Verzamelplaats
Op een ijskoude avond moeten de kampbewoners op de verzamelplaats bij elkaar
komen. Een man leest namen af; ook de hunne is erbij. Ze pakken hun schamele
bezittingen in lakens en lopen naar de gereedstaande, overvolle trein. Ze kunnen er
met moeite bij. Vader raakt in de drukte zijn 'lakenpak' kwijt en haalt nog net op tijd
de trein. Hij krijgt een slaappilletje. De trein vertrekt. Iemand begint te zingen, hij zingt
mee: 'het lied van de hoop'.
III:1 Keuken
In het nieuwe kamp (Bergen-Belsen) is hij bij zijn moeder, zijn vader verblijft in een
andere barak. Zijn harlekijn en lurk is hij kwijtgeraakt. Nog steeds gelooft hij in de reis
naar Palestina, die zijn ouders hem voorspiegelen. Hij eet weinig. Op een keer mag
hij met grotere kinderen mee om gamellen terug te brengen naar de keuken. Daar
moeten ze de pannen schoonmaken. Hij heeft niet door dat ze dat met hun vingers
moeten doen en dat de keukenhulp hen zo in staat stelt de etensrestjes op te eten.
Zijn moeder wordt boos als ze hoort dat hij niets gegeten heeft. Een week later mag
, hij weer mee. Nu zet de keukenhulp hem in een gamel en geeft hem een lepel. Hij
begint te eten. Van zijn moeder hoort hij dat de keukenhulp een bekende is: L., de
vader van Marion. Hij had hem niet herkend.
III:2 Taart
Op een morgen neemt zijn moeder hem mee naar een barak. Ze wil daar haar jarige
man stiekem ontmoeten. Ze geeft hem een taart, gemaakt van brood en
aardappelen. Vader begint gretig te eten. Hij ziet er vreemd uit: kaal en heel mager.
Hij laat zijn zoon paardjerijden op zijn knie, maar is te zwak om hem op te tillen. De
zoon moet even wachten bij de man die toezicht houdt, want moeder wil alleen zijn
met haar man. Als hij zijn ouders even later hoort kreunen, wordt hij bang, begint te
huilen en wil per se naar binnen. Zijn moeder stuurt hem echter boos terug. De dag
daarna is hij zelf jarig. Zijn moeder zegt hem dat hij dit jaar niets krijgt, maar
volgende keer zou krijgen wat hij maar wil.
III:3 Lange neus
Door oudere kinderen wordt hij opgestookt: hij maakt een lange neus naar een 'mof'
met een hond. Hoewel de Duitser niets heeft gezien, heeft hij zichzelf en anderen in
groot gevaar gebracht. Zijn moeder legt hem dit uit, als ze ervan hoort, en slaat hem
zelfs uit machteloze woede. De volgende dag mag hij toch nog niet meedoen met de
'groten': ze beschuldigen hem van verraad.
III:4 Schaduw
Trude komt hen waarschuwen dat vader weer in de ziekenbarak ligt. Omdat zijn
moeder dienst heeft, vraagt ze hem naar zijn vader te gaan en te zeggen dat zij na
haar werk zou komen. Als hij is gearriveerd (hij weet de weg: die week had hij elke
dag zijn zieke vader bezocht), waarschuwt een van de verpleegkundigen hem direct
zijn moeder te halen, voor het te laat is. Op de terugweg verliest hij zich in een spel
met de zon en de schaduw. Urenlang zwerft hij door de barak. Ten slotte keert hij
naar zijn eigen barak terug, maar vergeet de boodschap aan moeder door te geven.
Dan komt Trude en vraagt waar ze blijven. Hij wil per se mee. Ze arriveren op tijd:
vader leeft nog. Hij wil bij het bed van zijn vader blijven en is de enige die ziet hoe hij
de laatste adem uitblaast. Aan het eind van de dag huilt hij, omdat hij de hand van
zijn vader heeft gekust en bang is dood te gaan. Zijn moeder stelt hem gerust: familie
mag elkaar kussen, maar een vreemde op de mond kussen, 'dat is werkelijk
gevaarlijk'.
III:5 Ketelhuis
Opnieuw dagen de grotere kinderen hem uit, hij moet nog één proef afleggen om te
laten zien dat hij geen klein kind meer is: hij moet het 'ketelhuis' binnengaan. Een
paar anderen gaan met hem mee. Het ketelhuis blijkt een knekelhuis te zijn, waarin
lijken liggen, naakt of in lakens gewikkeld. Hij gaat op zoek naar zijn vader, maar ziet
niemand die op hem lijkt. Uren later wordt hij door een jongen meegetrokken. Die
avond vertelt hij zijn moeder wat hij gedaan heeft. Ze wordt woedend, omdat het
levensgevaarlijk is lijken aan te raken. Ze wast en ontsmet hem grondig. Nadat ze
andere moeders heeft ingelicht, worden nog veel meer kinderen ontsmet. De dag
daarna stinken alle kinderen naar ontsmetting.
IV:1 Soep
Op een nacht maakt zijn moeder hem wakker. Binnen twee minuten moeten ze bij
het hek zijn om met de trein 'naar Palestina' te gaan. Met vele anderen reizen ze
twee weken lang. Hij heeft daar weinig besef van, omdat hij versuft is door
