H1
Meerkeuzevragen
Wat wordt bedoeld met de term ‘symptomen’?
a. Specifieke kenmerken of eigenschappen die passen bij een bepaalde psychische
stoornis.
b. Afwijkende emoties, gedachten of gedragspatronen die worden gekenmerkt door
onder andere een storing in het functioneren en (persoonlijk) lijden.
c. Oorzaken van psychische stoornissen.
d. Criteria die maken dat je kunt bepalen of er sprake is van ernstige persoonlijk en
emotioneel leiden.
Welke uitspraak over de prevalentie van psychische stoornissen is juist?
a. De prevalentie van psychische stoornissen is bij mannen lager dan bij vrouwen.
b. De prevalentie van psychische stoornissen ooit in het leven ligt zowel bij mannen als
bij vrouwen rond de 40 procent.
c. De prevalentie van psychische stoornissen ooit in het leven ligt zowel bij mannen als
bij vrouwen rond de 18 procent.
d. Een derde van alle vrouwen krijgt in een bepaald jaar een diagnose van een
psychische stoornis.
Welk van de volgende alternatieven is NIET een van de criteria die in het boek worden
besproken om gedrag als afwijkend te beoordelen?
a. Het gedrag is gevaarlijk
b. Het gedrag is uitzonderlijk
c. Het gedrag is immoreel
d. Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid
Wat houdt het begrip ‘diagnostisch criterium’ in?
a. Psychologen moeten een bepaalde opleiding hebben voor ze mogen diagnosticeren.
b. Van alle symptomen passend bij een bepaalde psychische stoornis moet er altijd ten
minste één voorkomen om van die stoornis te kunnen spreken.
c. Het minimaal aantal symptomen van een psychische stoornis dat iemand moet
hebben om de diagnose daarvan te krijgen.
d. Symptomen moeten voldoen aan bepaalde voorwaarden voordat ze als passend bij
een bepaalde stoornis worden beschouwd.
Hoe werd afwijkend gedrag gedurende een groot deel van de geschiedenis in de
westerse maatschappijen vaak beschouwd?
a. Als een teken van psychische machten
b. Als een teken van verstoring van biologische evenwichten
c. Als teken van spirituele verlichting
d. Als teken van demonische bezetenheid
,Een patiënt moet ten minste gedurende een maand last hebben van het horen van
stemmen voordat het kan gelden als mogelijk symptoom van schizofrenie. Hoe wordt
die aanvullende voorwaarde genoemd?
a. Het diagnostisch criterium
b. Het diagnostisch symptoom
c. Het symptoom dat minimaal voor moet komen
d. Het classificatie symptoom
Wat was tijdens de middeleeuwen de voorkeursbehandeling voor het genezen van
afwijkend gedrag?
a. Exorcisme
b. Meditatie
c. Trepanatie
d. Aderlating
Wat is het huidige uitgangspunt bij de behandeling van mensen met psychische
stoornissen?
a. Altijd eerst proberen de stoornis met medicatie te behandelen.
b. Patiënten niet opnemen, tenzij er werkelijk geen alternatief is.
c. Zo min mogelijk behandelen, aangezien de tijd zelf ook een helende factor is.
d. Stoornissen zo min mogelijk met medicatie behandelen, tenzij er geen alternatief is.
Waar moet je rekening mee houden wanneer je gedrag als ‘afwijkend’ wilt
bestempelen?
a. Met de leeftijd van de persoon.
b. Met de uitzonderlijkheid van het gedrag.
c. Met morele oordelen over het gedrag.
d. Met de sociaal-culturele omgeving waarin het gedrag plaatsvindt.
Petra is vijftien jaar na haar eigen scheiding nog steeds zeer emotioneel als ze
geconfronteerd wordt met mensen die gaan scheiden. Ze kan haar zus die in
scheiding ligt niet helpen met de verhuizing zonder zelf in te storten en twee weken
niet te kunnen werken. Welk criterium voor afwijkend gedrag komt het meest met haar
gedrag overeen?
a. Uitzonderlijk
b. Sociaal afwijkend
c. Aanzienlijk emotioneel lijden
d. Contraproductief gedrag
Aan welke verschijnsel kan men goed zien dat bepaald gedrag als afwijkend
bestempelen niet alleen cultuur- maar ook tijdsgebonden is?
a. Schizofrenie
b. Agorafobie
c. Wantrouwen jegens anderen
d. Homoseksualiteit
,Jan drinkt overmatig veel alcohol en komt regelmatig te laat en dronken op zijn werk.
Welk criterium voor afwijkend gedrag komt het meest met zijn gedrag overeen?
a. Gevaar
b. Ongepast contraproductief gedrag
c. Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon
d. Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid
Ellen vertelt opgewonden dat de Maagd Maria vannacht aan haar bed is verschenen.
Op de vraag of het een droom is geweest antwoordt ze stellig dat ze wakker was en
dat Maria fysiek in haar slaapkamer aanwezig was. Welk criterium voor afwijkend
gedrag komt het meest met haar symptomen overeen?
a. Foute perceptie van de realiteit
b. Aanzienlijk emotioneel lijden
c. Contraproductief gedrag
d. Uitzonderlijk gedrag
Een vorm van hulpverlening waarbij de hulpverleners zich voornamelijk richten op
zogenoemde zorgmijders noemt men:
a. Bemoeizorg
b. De-institutionalisering
c. Vermaatschappelijking van de zorg
d. Evidence-based medicine
Wat wordt er bedoeld met ‘evidence-based practice’?
a. Het streven om gebruik te maken van het beste beschikbare bewijs bij het maken
van een keuze voor de behandeling van een patiënt.
b. Het proces waarin een professional besluiten neemt op grond van de beste
onderzoeksresultaten, ervaring, de voorkeur van de patiënt en de beschikbare
hulpmiddelen.
c. Het streven om de behandeling die je wilt inzetten voor de patiënt eerst zelf te
onderzoeken om te zien of er bewijs is voor de effectiviteit ervan.
d. Het streven om alleen behandelingen in te zetten die gecontroleerd zijn door een
ethische toetsingscommissie.
Hoe noemen we het geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragspatronen
dat wordt gekenmerkt door onder andere een storing in het functioneren en
(persoonlijk) lijden?
a. Psychisch symptoom
b. Psychische stoornis
c. Psychologische stoornis
d. Psychiatrische stoornis
,Welke uitspraak over culturele aspecten van afwijkend gedrag is NIET juist?
a. Sommige woorden, zoals depressie', hebben in andere culturen een andere
betekenis.
b. In tegenstelling tot andere stoornissen is angst universeel en wordt angst in alle
culturen op dezelfde wijze geuit.
c. Bepaalde symptomen, zoals hallucinaties, kunnen in de ene cultuur een symptoom
zijn van een psychische stoornis en in de andere cultuur juist als normaal gedrag
beschouwd worden.
d. Er zijn ziekteverschijnselen die ondanks culturele verschillen soms wél
overeenkomen in verschillende culturen, zoals bijvoorbeeld schizofrenie.
Waarom zou je kunnen zeggen dat Hippocrates een belangrijke bijdrage heeft
geleverd aan de beeldvorming over psychische stoornissen?
a. Hij beweerde dat ziekte een straf is van God; een idee dat zeker nog wijdverbreid is
in de wereld.
b. Hij heeft een einde gemaakt aan behandelingen als exorcisme.
c. Hij beweerde dat ziekten van lichaam en geest het gevolg waren van natuurlijke
oorzaken, en niet van bezetenheid door bovennatuurlijke geesten.
d. Hij was de eerste die beweerde dat patiënten recht hadden op een menselijke
bejegening in een respectvolle omgeving.
Op welke principes zijn ethische richtlijnen voor onderzoek naar psychische
stoornissen gebaseerd?
a. Informed consent en de vrijheid om al dan niet mee te doen aan wetenschappelijk
onderzoek.
b. Informed consent en vertrouwelijkheid
c. Informed consent en waardigheid van het individu
d. Vertrouwelijkheid en waardigheid van het individu
Er is bewijs voor een positief verband tussen depressie en ervaren stress. Als je zegt
dat stress leidt tot depressie, is dat een voorbeeld van niet-kritisch denken. Welk
aspect van kritisch denken heb je dan niet toegepast?
a. Je hebt de aard van de bewijzen waarmee conclusies worden onderbouwd niet
kritisch bekeken.
b. Je hebt de aannamen of premissen waarop argumenten gebaseerd zijn niet in
overweging genomen.
c. Je hebt te sterk gegeneraliseerd.
d. Je hebt correlatie gelijkgesteld aan een causaal verband.
Openvragen
Waar houdt het terrein van de psychopathologie zich mee bezig?
Met diverse vormen van afwijkende emoties, gedachten en gedrag, de oorzaken daarvan en
de behandelmogelijkheden ervoor.
Wat wordt er bedoeld met de term ‘symptoom’?
Specifieke eigenschappen of kenmerken die horen bij een bepaalde stoornis.
,Wat wordt er bedoeld met de uitspraak: “Praten over afwijkende emoties, gedachten
en gedrag is niet ‘waardenvrij’”?
Morele, religieuze, culturele en/of maatschappelijke oordelen spelen een rol bij het bepalen
of gedrag, emoties of gedachten afwijkend zijn. Waarden die in een bepaalde cultuur of
maatschappij gelden, beïnvloeden de manier waarop naar gedrag gekeken wordt en of dat
dat afwijkend is of niet.
Beschrijf de zes criteria voor abnormaliteit uit het boek en licht ze toe.
1. Gedrag is uitzonderlijk; d.w.z. dat het gedrag een uitzondering vormt; het wordt
slechts door enkele mensen vertoond. (let op: dit is niet voldoende, om gedrag ook
als afwijkend te beschouwen)
2. Gedrag is sociaal afwijkend: anders dan de maatschappelijke normen die bepalen
welke vormen van gedrag acceptabel zijn in een bepaalde context.
3. Foute perceptie of interpretatie van de werkelijkheid (bv dingen zien of horen die er
niet zijn).
4. Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon; bv angst en depressie kunnen normale
reactiepatronen zijn na een bepaalde gebeurtenis, maar als de emoties te lang
aanhouden en de persoon er onder lijdt, is het afwijkend.
5. Ongepast of contraproductief gedrag; bv gedrag dat onprettige gevoelens oproept of
dat ons beperkt in het vervullen van bepaalde rollen of ons ervan weerhoudt om ons
aan de omgeving aan te passen.
6. Gevaar: gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkene of voor anderen in de
omgeving wordt als afwijkend gezien; waarbij de sociale context ook weer een rol
speelt .
Jurgen gaat regelmatig naar grote dance festivals. Heel af en toe neemt hij een
pilletje, misschien één keer per jaar. Hij vindt het prettig, heeft geen last van
vervelende gevolgen of bijwerkingen en het belemmert hem niet in zijn functioneren.
Hij merkt niet dat hij er behoefte aan heeft om vaker een pilletje te nemen.
Kan een psycholoog in dit voorbeeld spreken van abnormaliteit? Zo ja, van welk
criterium voor abnormaliteit is sprake?
Dat is afhankelijk van de maatschappij en de sociaal-culturele normen die er gelden. In
Nederland zou je in de huidige maatschappij misschien niet spreken van abnormaliteit; geen
van de criteria geldt. Maar in andere landen kan het anders gelden.
René, 23 jaar, heeft een goede baan in de supermarkt; in zijn vrije tijd voetbalt hij en
hij heeft een goede relatie met zijn ouders. Hij heeft echter gevoelens van intense
paniek als hij een vrouw aan moet spreken; hij gaat dat daarom ook uit de weg. Hij
baalt er van; hij wil graag gaan samenwonen en op den duur een gezin stichten.
Kan een psycholoog in dit voorbeeld spreken van abnormaliteit? Zo ja, van welk
criterium voor abnormaliteit is sprake? Licht je antwoord toe.
Er is sprake van abnormaliteit op basis van de criteria: aanzienlijk emotioneel lijden van de
persoon en uitzonderlijk gedrag. Het is uitzonderlijk om paniekgevoelens te ervaren bij het
aanspreken van een vrouw; de meeste mensen ervaren niet dusdanig ernstige emoties in
dergelijke situaties. Ook is er sprake van aanzienlijk emotioneel lijden, aangezien de emoties
heel erg heftig zijn en niet passend bij de situatie.
, Anne is een sensation seeker: haar hobby’s zijn bungeejumping en parachute
springen. Haar ouders vinden het verschrikkelijk; ze vinden dat Anne haar leven
onnodig in gevaar brengt. In hun omgeving is er niemand die dat soort hobby’s heeft.
Kan een psycholoog in dit voorbeeld spreken van abnormaliteit? Zo ja, op grond van
wel criterium? Licht je antwoord toe.
Er is geen sprake van abnormaliteit; geen van de criteria geldt; ook ‘gevaar’ als criterium
geldt niet. Uit de casus blijkt niet dat Anne haar leven daadwerkelijk in gevaar brengt met
haar hobby’s.
Het is belangrijk om rekening te houden met culturele aspecten bij de beoordeling van
afwijkend gedrag. Beschrijf twee voorbeelden waarbij je het gedrag in één cultuur als
afwijkend zou bestempelen en in een andere cultuur niet.
Mogelijke voorbeelden:
1. Angst bij westerlingen uit zich vaak in zorgen om het niet kunnen betalen van de
hypotheek of het verlies van een baan, terwijl in Afrikaanse culturen angst de vorm
aanneemt van vrees voor het zich niet kunnen voortplanten, en Australische
Aboriginals grote angst kunnen ontwikkelen voor tovenarij. Zij zijn dan bang in
levensgevaar te verkeren door boze geesten. In de Westerse maatschappij vrezen
voor je leven vanwege boze geesten, zal als afwijkend bestempeld worden.
2. In het Verre Oosten legt men de nadruk op fysieke symptomen van depressie, zoals
hoofdpijn of vermoeidheid, terwijl in de Westerse cultuur meer de nadruk wordt
gelegd op schuldgevoel en somberheid.
Licht toe wat de bijdrage was van Hippocrates aan het denken over geestesziekten.
Hij stelde dat ziekten van de geest het gevolg waren van natuurlijke oorzaken en niet van
bezetenheid door bovennatuurlijke geesten. Dat was nieuw voor zijn tijd. Volgens hem werd
de gezondheid van het lichaam en de geest bepaald door evenwicht in de lichaamssappen
of humores; slijm, zwarte gal, bloed en gele gal. Een verstoring in het evenwicht van deze
sappen was verantwoordelijk voor afwijkend gedrag; bv een overvloed aan gele gal maakte
mensen korzelig en driftig. Daarnaast classificeerde hij abnormale gedragspatronen aan de
hand van drie hoofdcategorieën die nog steeds herkenbaar zijn: melancholie (categorie van
de buitensporige depressie); manie (uitzonderlijke opwinding) en bezetenheid (komt overeen
met wat we tegenwoordig schizofrenie zouden noemen).
Wat was typerend voor de Arabische psychiatrie van de achtste tot de zestiende
eeuw?
De mensgerichte benadering van geesteszieken; waarschijnlijk ingegeven door de Koran die
een humane en fatsoenlijke behandeling van geesteszieken adviseerde waarbij
psychiatrische stoornissen als een praktisch probleem werden gezien. Psychiaters gingen
daarom zeer respectvol met hun patiënten om, observeerden nauwkeurig symptomen en
registreerden ontwikkeling en verandering ervan zorgvuldig. Dit leidde tot een gedetailleerd
overzicht van vele psychische stoornissen, goed ontwikkelde behandelingen en
gespecialiseerde psychiaters.