Psychologie
Inhoudsopgave
Stress, oorzaak en gevolgen...........................................................................................................................................1
Stress en gezondheid........................................................................................................................................................6
Persoonlijkheid..................................................................................................................................................................9
Pijn........................................................................................................................................................................................13
Ziek worden en hulp zoeken.......................................................................................................................................15
Gezondheidsgedrag leren.............................................................................................................................................19
Health beliefs en intentions.........................................................................................................................................22
Gedragsveranderingsmodellen in de fysiotherapie...........................................................................................26
Stress, oorzaak en gevolgen
Welke componenten spelen een rol bij stress?
, Belasting: Eisen situatie (stressor) (fysiek/ psychologisch/ sociaal)
Cognitieve appraisal: inschatting/ evaluatie situatie
Belastbaarheid: Persoons (hulp)middelen voor coping
Stress: als (eigen) opgelegde belasting hoger is dan de belastbaarheid
Stressoren (belasting)
Persoon:
o Ziekte (ernst en leeftijd)
Oudere: minder vechtlust
Kind: minder appraisal
o Conflict (keuze maken):
Meerdere/ tegengestelde keuzemogelijkheden verkeerde
Verkeerde keuze negatieve en ernstige gevolgen
*
Leeftijd:
- Mogelijkheid lichaam om te vechten tegen ziekte verminderd bij ouder worden
- Betekenis ernstige ziekte veranderd met leeftijd (kind begrijpt minder: appraisal
minder toekomstgericht)
Conflict stressvol bij: meerdere keuzemogelijkheden, tegengestelde gelijke
motivatiekrachten, verkeerde keuze kan leiden tot negatieve en ernstige gevolgen
(condities die vaak voorkomen bij grote beslissingen over gezondheid)
Sociale omgeving:
o Familie:
Nieuw familielid (bijv. Huilbaby)
Scheiding
Ziekte en dood
Misbruik
o Omgeving/ cultuur/ maatschappij:
Thuis/werk/school
(Natuur)ramp
*
Scheiding: veranderingen sociaal, woonomgeving, financieel
Chronisch ziek kind: verzorgingstijd, verminderde vrijheid, moeilijke beslissingen, dure
medische kosten, andere kinderen minder aandacht
Zieke volwassene: kostwinner (financiële problemen), verminderde tijd en persoonlijke
vrijheid (verandering sociale contacten), verandering familierollen
Ernstig zieke volwassene/sterven familielid: leeftijd zieke (dwarsbomen hoop,
verwachtingen voor de toekomst, verlies rol/identiteit), leeftijd kinderen (verschillend
begripsniveau)
Werk: eisen (hoeveelheid, duur en soort werk, evaluatie werkprestaties),
verantwoordelijkheid mensenlevens, fysieke omgeving, ervaren onvoldoende controle,
slechte sociale contacten, ervaren onvoldoende erkenning/bevordering, verlies van
werk, pensioen
Omgeving: veel mensen in lawaaierige omgeving, vervuiling/bedreiging, natuurrampen,
gijzeling/kindermishandeling
Natuurramp: levensbedreigend, oncontroleerbaar, ongrijpbaar
, Cognitieve appraisal (Lazarus)
Gebeurtenis is niet stresserend, dit is afhankelijk van je gedachten over de gebeurtenis
Primaire taxatie:
o Betekenis situatie (ernst/ vatbaarheid voor gezondheid):
Ongevaarlijk
Bedreigend
Uitdagend
Secundaire taxatie:
o Kan ik er iets aan doen?
o (Aanwezige coping middelen)
Coping
Manier van managen/omgaan met de stressgebeurtenis: ingeschatte
echte/ervaren verschil (appraisal) tussen Belasting (eisen) en belastbaarheid
(copingmiddelen)
Belatbaarheid (copingmiddelen):
o Fysiek (geld, zorg)
o Persoonlijkheid (vaardigheden)
o Sociaal (netwerk)
Emotie georiënteerd (E-coping):
o Gedrag gericht op anders aankijken tegen situatie (interpretatie) als
situatie te veranderen lijkt
Probleem-georiënteerd (P-coping)
o Gedrag gericht op zoeken oplossingen (handelen) als situatie te
veranderen lijkt
Actieve stijl:
o Informatie/ steun zoeken
o Instelling veranderen
Passieve stijl:
o Lijdzaam ondergaan
Vermijdende stijl:
o Kop in het zand steken
Acute stress reactie:
Adaptief alarmsysteem bij (dreigend) controleverlies overlevingsmechanisme
bij noodsituaties
Deze lichamelijke stressreactie zorgt ervoor dat er zoveel mogelijk energie vrijgemaakt
wordt voor een vecht- of vluchtreactie
Fysiologische reactie:
o Versnelde HF en ademhaling, stijging RR, transpireren en verhoogde
spiertonus reactieve respons autonome zenuwstelsel en endocriene
(hormoon)stelsel
Gedragsmatige reacties:
o Vechten: controle behoud
