Gezondheidspsychologie samenvatting Hoofdstuk 1 t/m
7
Inhoud
Gezondheidspsychologie samenvatting Hoofdstuk 1 t/m 7...................................................................1
Hoofdstuk 1 gezondheid en ziekte.....................................................................................................2
Hoofdstuk 2 gezondheidsverschillen..................................................................................................7
Hoofdstuk 3 gezondheidsrisico’s......................................................................................................10
Hoofdstuk 4 gezond gedrag..............................................................................................................14
Hoofdstuk 5 voorspellen gezondheidsgedrag...................................................................................17
Hoofdstuk 6 gedragsverandering......................................................................................................24
Hoofdstuk 7 preventie gezondheidsproblemen...............................................................................28
Hoorcolleges verslaving....................................................................................................................30
1
,Hoofdstuk 1 gezondheid en ziekte
Gezondheid: kunnen doen wat je wilt zonder geestelijke/lichamelijke beperkingen
Zorg kost 10% van het BNP
WHO: gezondheid wereld beïnvloeden door sociale determinanten (factor die gezondheid
beïnvloed sociale steun, buurt, (sub)cultuur, etc.) te beïnvloeden
Congres van WHO: landen spreken over gezondheid verbeteren: technologie, veranderingen
in klinische praktijk, gezondheidsmonitoring, gedragsverandering, preventie/aanpak
pandemieën.
Geschiedenis gezondheid:
Gezondheid heeft lichamelijke en geestelijke aspecten. Vroeger (en nu) werd er relatie gezien tussen
God, geestelijke en lichamelijke gesteldheid. medicijnmannen. ( ziekte door boze geesten)
Oude Grieken: Hippocrates Humores; lichaamssappen zorgen voor gezondheid (lichaam en geest
zijn één) verbonden aan seizoen en temperament:
Slijm Winter Flegmatisch (kalm)
Bloed Lente Sanguine (optimistisch)
Gele gal Zomer Cholerisch (boos)
Zwarte Gal Herfst Droevig
Galenus Humores maar Lichaam en Geest werken interactie bij ziekte (oorzaak ziekte = etiologie)
ziekte, temperament verhoogd de kans
Genezing door voelding, medicijnen (aspirine: extract wilgenbast), aderlaten etc. Omdat ziekte
door meerdere dingen kan komen (omgeving etc.) een uitgebreid gesprek.
nu geen Humores maar evenwicht neurotransmitters (depressie)
Natuurgeneeswijze: individu is uniek, zieke behandelen i.p.v. ziekte behandelen, zelfhelend
vermogen, genezing ondersteunen met voeding, leefomstandigheden en gezonde leefwijze
Vroege middeleeuwen: de theorie (= algemene aanname over aspect van de wereld waarin we leven
of over mensen daarin die al dan niet worden ondersteund door bewijs) over gezondheid in verband
met geloof (god/kwade geesten veroorzaakten ziektes). lichaam en geest werken samen
priesters hebben hier controle over.
medische wetenschap verboden: beperkte vooruitgang
Renaissance: individueel denken 1600 wetenschappelijke revolutie; groei theoretische kennis.
Vooral organisch en fysiologisch: weinig psychologie. Rene Descartes: Lichaam en geest zijn
afzonderlijke eenheden (dualisme). Er is wel interactie tussen materieel (lichaam) en niet-materieel
(geest) communicatie via pijnappelklier (epifyse) in tussenhersenen.
Omdat na overlijden ziel lichaam verlaat mag autopsie van de kerk 18e-19e eeuw: groei medische
wetenschap: geen Humores maar Cellen die zeikte veroorzaken
Mechanisch standpunt: (dualistisch) gedrag reduceren tot orgaan/lichamelijke functie: biomedisch
ziektemodel. diagnostiek, bestuderen cellulaire en fysiologische processen
Biomedisch ziektemodel: ziekte en symptomen hebben achterliggende fysiologische oorzaken en
genezing werkt mechanisch en richtlijnig: geen interactie lichaam en geest: staan los van elkaar
Gezondheid = afwezigheid van ziekte
2
, Oorzaak wegnemen van ziekte = verdwijnen symptomen
Reductionistisch: reduceert terug naar cellen verklaart terug naar cel niveau (kritiek: ieder
mens reageert anders op ziekte)
Vaccinatie
Biopsychosociaal ziektemodel: ziekte en symptomen komen door combinatie lichaam, sociale,
culturele en psychologische factoren.
Subject (beleving) van belang
Interactie tussen aspecten
Fysiotherapie: behandeling individualistisch door samen invloed in kaart brengen & proces
aangaan meer dimensionale belastbaarheidsmodel
Kritiek: niet duidelijk hoe zwaar de factoren wegen
Internationaal classification of functioning, disability and health (ICF): hiërarchisch model ziekte
verandering structuur/functioneren beperking, de activiteit daarvan (invaliditeit =
beperking/onvermogen om als normaal mens te functioneren) en participatie (handicap)
beïnvloed door omgeving en persoonlijkheid (ziekte andere gevolgen voor elk mens):
3
, Zorgverleners beschrijven betrokkenen als:
Menselijk organisme: beschrijven van functies
Menselijk handelen: wat kan iemand zelf
Participatie: beschrijven of iemand mee kan doen in maatschappelijk verkeer
Facoren die functioneren kunnen beïnvloeden:
Medisch
Persoonlijk (gewoontes, leeftijd, etc)
Externe (hulp, huis, etc)
Positieve gezondheid: Machteld Huber: gezondheid is niet afwezigheid ziekte maar het vermogen
met fysieke, emotionele, sociale uitdagingen om te gaan. eigen regie: wat is mogelijk:
gezondheidsscore op:
1. Lichaamsfunctie
2. Mentaal welbevinden
3. Zingeving
4. Kwaliteit leven
5. Meedoen
6. Dagelijks functioneren
Kritiek: onhelder, overschatting van gezondheid
Levensverwachting stijgt: wereldwijd in 15 jaar met 5 jaar gestegen (vrouwen leven langer dan
mannen) effectief ziekte uitroeien ( geen infectie ziekten meer maar chronische ziektes: kanker)
Mortaliteit (overlijden: sterftecijfer) daalt: vaccinatie, sociale omstandigheden, leefomgeving
(onderwijs/landbouw beter)
Belangrijkste doodsoorzaken hebben allemaal gedragscomponenten: gezondheidspsychologie
(waarom gedrag/hoe te veranderen interventies ontwerpen, voorlichtingscampagnes, online
programma’s ontwikkelen, adviseren overheid, (life style) coach, etc.)
Sociale representatie gezondheid (wat groep mensen over gezondheid denkt):
1. Betekent overwegend gevoel van welzijn
2. Heeft te maken met afwezigheid symptomen ziekte
3. Te zien aan handelingen die overwegend gezond persoon in staat is te verrichten
zieke mensen noemen symptomen gezondheid, gezonde mensen noemen gezondheidsgedrag:
gedrag dat bedoelt is gezondheid te beschermen/bevorderen/in stand te houden (Benyamini)
Definitie gezondheid:
1. Bennet: gezondheid als zijn (niet ziek zijn), hebben (gezondheid als hulpmiddel) en doen
(lichamelijke fitheid/functioneren)
2. Blaxter: verschillende opvattingen gezondheid door mensen
1. Gezond als niet ziek
2. Gezond als bezit (gezond omdat de goede genen hebben)
3. Gezond gedrag (gezond omdat ze gezond gedrag vertonen)
4. Gezond als lichamelijke fitheid/vitaliteit (vooral jonge respondenten: man -> fit,
vrouw -> energiek en sociaal)
5. Gezond als psychosociaal welzijn (trots, mentale harmonie, gezelschap anderen
genieten)
6. Gezondheid als functie (vermogen om bepaalde handelingen te verrichten)
4
