SAMENVATTING
Kennistoets: Psychologie
, Stress – Oorzaak en gevolg
Uitwerking
Wat is stress?
Stress kan worden veroorzaakt door een stimulus. Die stimulus is de prikkel voor het ontstaan van
stress. Voorbeelden van zo’n stimulus kunnen zijn tentamens, iets voor moeten doen, onverwachts
een vraag moeten beantwoorden, enz. Stress kan ook een spanning zijn als reactie van een stressor.
Hierbij kun je denken aan blozen, hoofdpijn, buikpijn, zweten, trillen, hoge hartslag, enz.
De definitie van stress die in het boek staat is dat de belasting, dit kan zowel fysiek als psychisch zijn,
van iemand hoger is dan de belastbaarheid van die persoon. (Load is experienced as higher than
loadability).
De stressor is de ‘’S’’. Het mannetje snapt niet waar die ene ‘’s’’ is gebleven in het woord gestrest. De
strain is zijn reactie (AHHHHHH).
Wat gebeurt er als iemand een mogelijk stressvolle gebeurtenis
meemaakt?
Iemand gaat na het meemaken van een mogelijk stressvolle gebeurtenis eerst de situatie
beoordelen. Dit noemen we primary appraisal, de eerste beoordeling. Je beoordeelt zo’n situatie dan
bijvoorbeeld als: irrelevant, goed of stressvol.
Wanneer het wordt beoordeeld met stressvol zijn er nog weer drie andere dingen waarin je het kunt
onderverdelen:
- Verlies (harm/loss)
- Bedreiging het is nu nog niet zo erg, maar het zou op langere termijn wel een bedreiging
kunnen zijn. (threat)
- Uitdaging (challenge) ik ervaar nu deze stressgebeurtenis, maar ik ga het aan.
Na deze eerste beoordeling volgt er ook nog een tweede beoordeling, de secundary appraisal. Dit
wordt de secundaire appraisel genoemd. Hierbij bepaalt de persoon of hij/zij genoeg mogelijkheden
heeft om de stressvolle gebeurtenis aan te kunnen. Hierbij speelt coping een hele belangrijke rol.
Voorbeelden hiervan zijn:
- Geen probleem – Ik kan het
- Als ik hard werk, dan kan ik het
- Als deze oefeningen niet werken, dan zijn er nog andere oefeningen die ik kan proberen
- Ik kan het niet
1
,Coping
Coping is een proces waarbij mensen proberen de werkelijke of vermeende verschillen te beheersen
tussen het verstand en de emoties die ze ervaren in stressvolle situaties. Kortom met coping wordt
de manier waarop iemand met problemen en stress omgaat bedoeld. Er zijn twee soorten van
coping. Dit zijn emotie-gerichte coping en probleemgerichte coping.
Bij emotie-gerichte coping is de coping gericht op het reguleren van emotionele reactie op stress. Het
gedrag is gericht op anders aankijken tegen de situatie (interpretatie). Vaak lijkt de situatie niet te
veranderen. Dit kunnen zowel emotionele als cognitieve reacties zijn. Voorbeelden van emotionele
reacties zijn huilen, zoeken naar emotionele steun, enz. Voorbeelden van cognitieve reacties zijn:
ontkenning van onaangename feiten, anders denken over gebeurtenissen, sociale vergelijking, enz.
Bij probleemgerichte coping is de coping gericht op het verminderen van de stressfactoren of het
uitbreiden van middelen om ermee om te gaan. Het gedrag is gericht op het zoeken van een
oplossing (handelen). Vaak lijkt de situatie te veranderen. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld het
leren van nieuwe vaardigheden.
Een andere manier om coping in te delen is: actief, passief en vermijdend. Wanneer iemand een
actieve copingstijl hebt, dan ben je heel actief in het ondernemen van de acties om tot een beter
resultaat te komen. Wanneer iemand een passieve copingstijl heeft doet diegene er weinig/niets aan
om tot een beter resultaat te komen. Deze persoon is lijdzaam aan het ondergaan. Wanneer iemand
een vermijdende copingstijl heeft, weet diegene wel wat die moet doen, maar doet hij/zij hele
andere dingen. Deze persoon steekt eigenlijk de kop in het zand.
Wat is de biologische impact van acute
stress?
Een acute stressreactie van impact hebben op het biologische
systeem. Je kunt hartkloppingen krijgen, een snellere
ademhaling, hogere bloeddruk en een hogere spierspanning.
Dit zijn reacties van het sympatische zenuwstelsel en het
endocriene systeem.
De acute stressreactie is een alarmreactie. Daarbij maken we
onderscheid tussen fight, flight en freeze. Iemand met een
fight reactie ziet aanvallen als de beste manier om te
verdedigen. Zo’n iemand is overtuigd van zijn/haar krachten
en wil de controle behouden. Iemand met een flight reactie
vlucht of vermijd de stresssituatie. Dit kan resulteren in
uitstelgedrag, afspraken niet nakomen of het ontlopen van
situaties. Iemand met een freeze reactie bevriest op het
moment van de stresssituatie. Dit kan zijn omdat de persoon
schuldig is aan de situatie, of omdat hij/zij niet weet wat die moet doen.
Op lange termijn kan stress een probleem worden. Het kan dan leiden tot het General Adaptation
Syndrome (GAS). Dit is een syndroom waarbij ons lichaam stress opneemt als standaard-modus. De
veroorzaker van al die ellendige symptomen en stress-ziektes als burn-out en depressie.
2
,Het General Adaptation Syndrome nestelt zich in ruwweg drie fases in je lichaam. Die staan
hieronder beschreven.
1. De alarm-fase Je lichaam gaat in de vecht-of-vluchtmodus. Een modus die helemaal
natuurlijk is, en opzich geen kwaad kan. Hij is zelfs evolutionair nodig om te kunnen
overleven.
2. De weerstand-fase In deze fase gaat het ongeveer mis. Je lichaam begint resistentie
(weerstand) op te bouwen tegen de alarm-fase. Het vechten-of-vluchten wordt de standaard
modus van het lichaam. Dit is niet goed.
3. De uitputtings-fase Op dit moment (bij de één vrij snel, bij de ander pas na een tijdje)
geeft je lichaam het op. De stress heeft te lang door het lijf gegierd, lange tijd zonder
overheersende problemen en alleen een paar vage symptomen, maar nu is het toch echt
klaar. Finito. Gedaan. Uitgeschakeld. Inmiddels beter bekend als: burn-out.
Wat is de psychosociale impact van stress?
De invloed van stress op de cognitie kan zijn dat er black-outs kunnen ontstaan. Iemand kan dan
bijvoorbeeld bij een toets niet meer op de woorden komen die hij/zij heeft geleerd. Je kunt juist ook
extra alert worden. Maar andersom beïnvloeden je gedachten ook de stress.
Stress kan ook invloed hebben op je emoties. Je kunt angstig worden, en zelfs fobieën ontwikkelen.
Maar je kunt ook heel somber worden, wat zelfs door kan slaan in depressieve gevoelens.
Als laatst heeft stress ook invloed op je sociale gedrag. Doordat je door de stress vaak iets
geïrriteerder bent, reageer je sneller iets kortaf. Of je reageert heel boos op iemand. Dit zijn allemaal
voorbeelden van de psychosociale impact van stress.
3
, Wat zijn de bronnen van stress?
Stress kan verschillende oorzaken hebben. Wanneer je ziek bent kan dit een enorme bron zijn voor
het ontwikkelen van stress. Ook momenten waarop je keuzes moet maken leveren vaak stress op. Dit
wordt ook wel keuze-stress genoemd. Dit zijn oorzaken van stress die bij de persoon zelf liggen.
Maar stress kan natuurlijk ook worden veroorzaakt door dingen die in de familie gebeuren. Hierbij
kun je denken aan een nieuw familielid, scheiding, ziekte in de familie, het overlijden van een
familielid, enz.
Niet alleen de familie, maar ook de samenleving kan zorgen voor stress. Voorbeelden hiervan zijn
werk, werkloosheid, pensioen, geweld, rampen, enz.
En als laatst kunnen de alledaagse ergernissen ook een bron van stress zijn. Hierbij kun je denken aan
dat het regen, de computer moet weer updaten, enz.
Welke categorieën van stress onderscheiden we?
We onderscheiden acute stress en langdurige/chronische stress. Bij acute stress is het een tijdelijk
patroon van opwinding dat veroorzaakt wordt door een stressor met een duidelijk begin- en
eindpunt (meestal levensbedreigende stressoren). Bij langdurige/chronische stress is er een situatie
van stressvolle opwinding die langer aanhoudt (meestal psychologische stressoren).
Daarnaast kennen we ook nog eustress en distress. Eustress is een gezonde vorm van stress. Distress
is ongezonde stress. Wanneer iemand last heeft van ongezonde stress keert het normale
verdedigingsmechanisme tegen die persoon.
Kan stress worden gemeten?
Stress kan op verschillende manieren worden gemeten. Dit kan op de volgende manieren:
- Fysiologische reacties
o Polygraaf Huidreactie (fysiologische reacties)
o Analyse van bloed, urine, speeksel: hormonen zoals cortisol en adrenaline. (hormoon
niveaus)
- Levensgebeurtenissen SRRS (Social Readjustment Rating Scale)
- Dagelijkste stressoren (ergenissen: kleine irritaties/frustraties) Hassles scale and Uplifts
scale
4
