ZORG ONDER DWANG EN DRANG
Een verkenning van mogelijkheden en grenzen
Hulpverleners moeten in gevallen waarin mensen die niet zelf om hulp vragen, maar die wél hulp nodig
hebben, eerder ingrijpen. Wanneer dat niet lukt, moet er dwang toegepast worden om te voorkomen dat
mensen maatschappelijk onderuit gaan.
Elementen van drang en dwang zijn in toenemende mate aan de orde in de zorg.
Bij zorg onder dwang of drang komt de cliënt niet zelf met een wens tot gedragsverandering. Het doel van de
interventie is lang niet altijd gelijk aan het doel van de persoon die in de interventie binnenkomt.
In principe vindt zorg op vrijwillige basis plaats. Het principe van het recht op zelfbeschikking is in basiswetten
verankerd.
Informed consent: de hulpverlener licht de patiënt op duidelijke wijze, en desgevraagd schriftelijk in over het
voorgenomen onderzoek en de voorgestelde behandeling en over de ontwikkelingen omtrent het onderzoek,
de behandeling en de gezondheidstoestand van de patiënt en voor verrichtingen ter uitvoering van een
behandelingsovereenkomst is de toestemming van de patiënt vereist.
Toch is zorg niet altijd vrijwillig. Er zijn cliënten die onder externe druk aan een zorgtraject beginnen.
In deze gevallen treden allerlei psychologische processen op bij de cliënt en bij de zorgverlener. Er zijn signalen
van opstandigheid bij deze cliënten, die tot uiting kan komen in boosheid, vertoon van machteloosheid,
onverschilligheid en andere gedragingen. Deze reacties worden ook wel reactance genoemd.
Volgens de Self-determination Theory kan onder externe druk niet onder meer effectieve zorg worden
gerealiseerd.
Deze theorie gaat in op de gevolgen die inperking van de individuele autonomie kan hebben voor de motivatie
tot een bepaald gedrag.
External perceived locus of causality: het gevoel volledig door externen onder druk gezet te worden.
Internal perceived locus of causality: de ervaring zelf keuzes te kunnen maken en invloed te hebben op de
uitkomst.
Een external perceived locus of causality zou met een lagere kans op behandelretentie en succes gepaard gaan.
Drang kan echter ook samenvallen met een verborgen aanwezige interne motivatie en dan door de
betreffende persoon geduid worden als teken dat er een grens bereikt is en dat er een verandering moet
komen.
Een interne, meer autonome motivatie voor zorg zou (mede) nodig zijn voor het behalen van een blijvend
behandelresultaat. Het is van belang om bij zorg onder externe druk de interne motivatie van de cliënt zo veel
mogelijk te stimuleren. Zo geldt bijvoorbeeld ook voor bemoeizorg dat deze ‘mensen moet verleiden tot zorg’.
Motivational congruence: het bereiken van een zekere mate van gezamenlijkheid in doelen en
probleemoplossingen tussen professional en de cliënt.
Condities met voldoende structuur in combinatie met praktische en relationele hulp binnen en buiten de
instelling kunnen commitment (medewerking) van cliënten stimuleren.
Gedwongen en opgedrongen zorg moeten zorgvuldig aansluiting zoeken bij de noden van de cliënt. Als dit lukt,
dan kan verondersteld worden dat iemand die zelf niet om hulp vraagt, toch effectief geholpen kan worden.
Voor bepaalde groepen cliënten kan de externe drang een stimulus zijn om een zorgtraject te starten, het helpt
hen over de drempel, ze pakken de kans. Als ze eenmaal zijn ingestroomd gaan ze vooruit. Deze verbeteringen
doen zich vooral voor als ze in het zorgtraject blijven en het afmaken. Voor dit laatste – het zorgtraject afmaken
– is de interne motivatie van groot belang.
Het succes van de zorg onder dwang en drang neemt wel af in de loop van de tijd.
, Samenvatting Drang en dwang
ARTIKELEN READER
Ideaal proces bij zorg onder externe druk
Context Mechanismen Beoogde uitkomsten
Fase 1:
Persoon heeft problemen waar Persoon wordt door externe druk -> Instroom in zorg-traject
anderen zorg voor nodig achten. over de drempel van zorg gepusht.
Er is formele externe druk (bij
gevaar, risico op criminele Externe motivatie overheerst
recidive, overlast, verloedering en
verkommering.
Ontwikkeling kind wordt ernstig
bedreigd) of informele externe
druk
Fase 2:
Persoon participeert in zorgtraject Externe druk houdt aan: als -> Retentie in zorgtraject,
persoon uitvalt of zich niet aan de verbetering komt op gang,
voorwaarden houdt, heeft dit stabilisatie wordt bereikt.
negatief gevolg. Deze druk houdt
de persoon in de zorg.
Reactance treedt op.
Door motivational congruence,
goede werkrelatie, leren
verantwoordelijkheid te dragen en
ervaren van verbetering groeit
interne motivatie.
Er treedt een switch op van
externe druk naar meer interne
motivatie.
Fase 3:
Persoon bereikt resultaat en Persoon is intern gemotiveerd -> Minder problemen.
functioneert in maatschappij geraakt, wil verbetering
vasthouden, of accepteert zorg en -> Minder overlast voor omgeving.
ondersteuning op vrijwillige basis. Stabiel op lange termijn.
Dat dwang ook negatieve gevolgen kan hebben, komt naar voren uit onderzoek naar cliënten die een
dwangopname ondergingen in een psychiatrische instelling. Gedwongen opnames blijkt door de helft van de
cliënten als traumatiserend te worden ervaren. Dit kan leiden tot een afkeer van de ggz.
Onvrijwillige zorg is er in verschillende vormen:
Formele onvrijwilligheid: de cliënt heeft het contact met de zorg opgelegd gekregen. Mandated
clients: zij komen in aanraking met de zorgverlening op grond van een rechterlijke uitspraak of een
andere op de wet gebaseerde beslissing.
Informele onvrijwilligheid: de situatie waarin iemand niet uit zichzelf, maar onder druk van anderen
zorg zoekt: non voluntary clients. Er is hier geen sprake van formele dwang of drang maar men kan ook
niet meer spreken van volledige vrijwilligheid.
Formele onvrijwilligheid
Er is sprake van formele dwang als iemand tegen zijn wil of zonder zijn toestemming zorg krijgt. De meest
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lzomermaand. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,48. Je zit daarna nergens aan vast.