Delier
Geagiteerde vorm (frenitis) en rustige variant (Lethargus)
1. Bewustzijnsstoornis
2. Verandering cognitie (geheugen/orientatie/taal)
3. Acuut ontstaan + fluctuaties over de dag
4. Vermoeden uit anamnese of LO/lab dat de stoornis wordt veroorzaakt door lichamelijke
ziekte(n), geneesmiddelenintoxicaties of onttrekking van medicatie of alcohol
Symptomen
1. Verminderd bewustzijnsniveau
2. Perceptuele verstoringen ( auditief, visueel of tactiele hallucinaties)
3. Slaap waakritme verstoord
4. Toegenomen of afgenomen psychomotorische activiteit
5. Desoriëntatie in tijd/plaats/persoon
6. Geheugenstoornissen.
Pathofysiologie
- Verstoring globale corticale hersenfuncties
o Er wordt vertraging alfaritme en abnormale “slow wave” activiteit op EEG gezien
dit is nog bruikbaar maar wordt niet vaak meer gebruikt als diagnostiek.
- Neurotransmittersystemen
o Cholinedeficiëntietheorie
Acetylcholine heeft hierin sleutelrol
Anticholinerge medicatie veroorzaakt symptomen van een delier
Blaasrelaxerende middelen zoals oxybutinine
o Tryptofaan,serotonine en melatonine tekort/teveel
Laag tryptofaan; alcoholonttrekingsdelier, postoperatief delier ( bijv CABG)
Onbekend of het samenhangt met veranderingen in
tryptofaanspiegel, vorming van neurotoxische metabolieten van
tryptofaan of met fluctuaties in concentraties serotonine of melatonine
o Genetische aanleg speelt een rol
Dopaminetransporter en apolipoproteine E4.
Uitlokkende factoren
Vochthuishouding Uitdroging, hyponatriëmie, hypernatriëmie
infecties urinewegen, luchtwegen, hersenen
toxiciteit drugs, medicatie, alcohol
onttrekking alcohol, benzodiazepinen, barbituraten, SSRI’s
stofwisseling hypoglykemie, hypercalciëmie, uremie, leverfalen, thyreotoxicose
Circulatie hypotensie, shock, hartfalen
Postoperatief CABG, hartklepvervanging, heup#, aneurysma aortae abdominalis.
Medicatie die het vaakst met delier geassocieerd wordt;
Analgetica NSAID, opiaten
Antibiotica aminoglycosiden, antimalariamiddelen
Anticholinergica atropine, oxybutinine
Anticonvulsiva Carbamazepine
Antidepressiva Mirtazepine, SSRI’s
Cardiovasculaire middelen betablokkers
Centraal zenuwstelsel Lithium, rivastigmine
Corticosteroiden prednisolon
Dopamineagonisten Levodopa-benserazide
Gastero-intestinale middelen Loperamide
Kruiden Sint janskruid
Sedativa Alle benzodiazepinen
, Spierrelaxantia baclofen
Diagnostiek
Criteria voor Delier volgens DSM 4 en DSM 5
DSM 5:
A verstoring in aandacht en bewustzijn (aandacht richten, verminderde oriëntatie op de omgeving)
B verstoring ontwikkelt zich over korte periode ( uren-dagen) geeft een verandering van aandacht en
waakzaamheid en fluctueer in ernst gedurende de dag
C Een bijkomende verstoring in cognitie ( geheugen, desoriëntatie, taal, visuospatieel inzicht, perceptie)
D verstoring in criteria Aen C worden niet verklaard door reeds bestaande/vastgestelde of ont-
wikkelende neurocognitieve aandoening en ontstaat niet in de context van ernstig verlaagd
bewustzijnsniveau zoals coma
E er zijn aanwijzingen uit medische VG en LO of LAB dat de verstoring direct fysiologisch gevolg
is van andere medische conditie, intoxicatie of onttrekking o f van blootstelling aan een toxine
of van meerdere andere oorzaken.
Meet en screeningsinstrumenten:
- DRS-R-98
o Vaststellen ernst van het delier
o 16 itemsschaal
Diagnostische items zelf bestaan uit
Acuut begin, fluctuerend beloop, lichamelijke stoornissen
Test wordt vervolgd met items die ernst bepalen
Aandacht, orientatie, geheugen(korte en lange termijn), slaap
waakcuclusstoornissen, verstoorde waarneming en hallucinaties,
waanbeelden, betrouwbaarheid gevoelsleven, taal, verstoord denken,
rusteloze activiteit gepaard gaande met angst en opwinding of
motorische traagheid.
o Totaalscore 0-44
Score hoger dan 16 wordt delierpositief beoordeeld
o Wordt per dag afgenomen en gaat over achterliggende 24 uur
- Confusion Assessment Method (CAM)
o Diagnostisch instrument
Vooral in verpleeghuizen en op SEH
DUUR 5MIN
- Delirium observatie score schaal (DOS)
o Meest gebruikte instrument
Geen diagnostische test maar goed en betrouwbaar instrument om beloop en
ernst te volgen.
o 3x per dag ingevuld
Kunnen worden gescoord tijdens normale verzorging van pt
o Score groter of gelijk aan 3 kans op delier
Differentiaaldiagnostiek en comorbiditeit
- Belangrijkste verschil is dat tussen delier, depressie en dementie.
o MRI of CT-cerebrum is geen routine in diagnostiek van delier maar wel zinvolle
aanvulling als herstel lang duurt of geen duidelijke oorzaak gevonden wordt.
