Samenvatting
Samenvatting gezondheidsgedrag (PB2712)
Een samenvatting van het vak gezondheidsgedrag: interactie tussen individu en omgeving (PBB). Daarnaast de opdrachten en antwoorden uit de online leeromgeving.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 61 pagina's
Voorbeeld 4 van de 61 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Gezondheidsgedrag: interactie tussen individu en omgeving (PB2712-242814B)
Thema 1
Gezondheidsgedrag is gedrag dat invloed heeft op de gezondheid. Dit zijn vaak leefstijlgedragingen.
Hierbij kun je denken aan roken, alcoholconsumptie, gezond eten, water drinken, bewegen, maar ook
gehoorbescherming dragen op festivals en bij concerten of een condoom gebruiken voor veilige seks.
Welke factoren beïnvloeden gezondheidsgedrag: Omgeving, aanbad, kennis en eigen motivatie.
Bij het verklaren van gezondheidsgedrag lag lange tijd de focus op individuele determinanten.
Determinanten zijn factoren die gedrag of gezondheid kunnen beïnvloeden. Er zijn diverse theorieën
die gedrag proberen te verklaren vanuit persoonlijke determinanten. Een voorbeeld is de Theorie van
Gepland Gedrag, verklaart gedrag vanuit de intentie voor het gedrag. Deze intentie wordt beïnvloed
door subjectieve norm, attitude en ervaren gedragscontrole. De modellen focussen zich op vergroten
van kennis, het beïnvloeden van iemands attitude of het leren omgaan met de sociale norm.
Omgevingsdeterminanten zijn determinanten die buiten het individu liggen. Op deze
omgevingsdeterminanten heeft een individu vaak zelf weinig invloed, maar ze kunnen we invloed
hebben op het gedrag en de gezondheid van het individu.
Grofweg kunnen vier typen omgevingsdeterminanten worden onderscheiden:
1. Fysieke omgeving: De beschikbaarheid van middelen of mogelijkheden om gezond of
ongezond gedrag te vertonen.
2. Sociaal-culturele omgeving: de sociale en culturele context waarin het gedrag wordt
uitgevoerd. Enerzijds de ervaren sociale invloeden, anderzijds ook factoren zoals: als de
hechtheid van het sociale netwerk, de stijl waarmee ouders hun kinderen opvoeden.
3. Economische omgeving: de kosten die gerelateerd zijn aan gezond of ongezond gedrag.
4. Politieke omgeving: de regels en wetgeving die het gezondheidsgedrag kunnen beïnvloeden.
Drie specifieke niveaus van omgeving:
- Microniveau: het gedrag van de directe omgeving en de aan of afwezigheid van faciliteit in
die omgeving spelen en belangrijke rol. Microniveau heeft de meest directe invloed op
gedrag.
- Mesoniveau: bredere familie en de nabije omgeving. De aanwezigheid van lokale winkels, de
mate van hechting binnen de familie en het schoolbestuur zijn voorbeelden. Invloeden zijn
vaak niet direct gericht op het gedrag, maar bieden eerder een context waarin het gedrag
gemakkelijker of juist minder gemakkelijk kan plaats vinden. Mesoniveau kan
gezondheidsgedrag vergemakkelijken of minder makkelijk maken.
- Macroniveau: het bredere systeem dat gedrag kan beïnvloeden via economische ingrepen,
culturele normen en waarden en politieke of industriële acties. Macroniveau heeft meer op
afstand invloed op gezondheidsgedrag.
,Een van de modellen die deze meer holistische benadering gebruikt is Rainbow-model van Dahlgren
en Whitehead. Het model plaatst het individu in het midden.
Hierin worden individuele factoren, zoals leeftijd, geslacht en
aangeboren factoren erkend. Daarna volgt de laag met de
individuele leefstijlfactoren. De volgende laag is de sociale
omgeving: het netwerk van gezinsleden, familie, vrienden,
buren en collega’s. Daarna volgt er een laag met de leef-
werkomstandigheden. De buitenste laag omvat bredere socio-
economische, culturele en omgevingsomstandigheden. Deze
lagen zijn niet van elkaar gescheiden maar met elkaar
verbonden en er is sprake van interactie tussen de lagen.
Een tweede model is het Lalonde’s Health Field Concept. De nadruk moest bij dit model niet alleen
liggen op ziektebehandeling, maar ook op preventie en gezondheidsbevordering. Het model gaat uit
van vier velden:
1. De omgeving: factoren waar een individu zelf weinig invloed op heeft. Maar ook sociale norm
of het gedrag van anderen uit de omgeving van een individu.
2. Leefstijl: gedragskeuzes die het individu zelf maakt
3. Biologie van de mens: genetische aanleg
4. De gezondheidszorg: beschikbaarheid en de kwaliteit van de gezondheidszorg
Het model heeft gezorgd voor een verschuiving in gezondheidsbeleid door de nadruk te leggen op
preventie, gezondheidsbevordering en het creëren van een gezonde omgeving.
Samenvatting van Swinburn et al. (1999), pagina’s 563-567
Dit deel van het artikel introduceert en beschrijft het ANGELO-framework (Analysis Grid for
Environments Linked to Obesity), een conceptueel model dat helpt bij het analyseren en prioriteren
van omgevingsfactoren die bijdragen aan obesitas. Het framework biedt een gestructureerde manier
om de obesogene (gewichtstoename bevorderende) en leptogene (slankheid bevorderende)
aspecten van de omgeving te identificeren en aan te pakken.
Achtergrond
De stijgende prevalentie van obesitas wereldwijd wordt gezien als een pandemie. Traditionele
interventies, zoals educatie en gedragsverandering, zijn vaak onvoldoende effectief omdat mensen
voortdurend worden blootgesteld aan omgevingen die een hoge energie-inname en lage fysieke
activiteit stimuleren. Het aanpakken van deze omgevingsfactoren wordt daarom steeds belangrijker.
Ecologisch model van obesitas
De auteurs presenteren een ecologisch model waarin obesitas wordt beschouwd als het resultaat van
een “settling point” (een evenwichtspunt), bepaald door biologische, gedragsmatige en
omgevingsfactoren. In dit model beïnvloeden deze factoren het energie-evenwicht via voedselinname
en fysieke activiteit. Traditioneel lag de focus vooral op genetische en gedragsmatige factoren, maar
de omgeving speelt een steeds grotere rol in de obesitasepidemie.
Het model benadrukt dat omgevingsinterventies cruciaal zijn, net zoals ze waren bij andere
volksgezondheidskwesties zoals roken en verkeersveiligheid. Effectieve beleidsmaatregelen voor
obesitas moeten de bredere sociale, economische en politieke structuren in ogenschouw nemen.
Ontwikkeling van het ANGELO-framework
,Het ANGELO-framework helpt bij het classificeren en prioriteren van
obesogene en leptogene elementen in de omgeving. De auteurs
definiëren “obesogeniciteit” als de som van omgevingsfactoren die
obesitas bevorderen, terwijl “leptogeniciteit” verwijst naar
omgevingen die gezonde voedselkeuzes en fysieke activiteit
stimuleren.
Het framework bestaat uit een 2×4 matrix, waarin
omgevingsfactoren worden verdeeld op basis van:
1. Schaalniveau:
o Micro-omgevingen (lokale settings zoals scholen, werkplekken, huizen, buurten).
o Macro-omgevingen (brede systemen zoals het onderwijssysteem, de
voedselindustrie, overheidsbeleid en maatschappelijke normen).
2. Type omgeving:
o Fysiek: Wat is beschikbaar? (bijv. voedselkeuze, aanwezigheid van fietspaden).
o Economisch: Wat zijn de kosten? (bijv. prijs van gezonde versus ongezonde voeding).
o Politiek: Wat zijn de regels? (bijv. voedingsrichtlijnen, bewegingsbeleid).
o Sociocultureel: Wat zijn de attitudes en overtuigingen? (bijv. eetgewoonten, culturele
normen over lichaamsgewicht).
Toepassing van het ANGELO-framework
Het framework werd getest op twee niveaus:
1. Op bevolkingsniveau: In eilandgemeenschappen zoals de Torres Strait Islands werd het
framework gebruikt om obesogene factoren te identificeren, zoals de hoge kosten van
gezonde voeding en culturele tradities rond eten. Dit leidde tot prioriteiten zoals het
verbeteren van de voedselvoorziening en het verlagen van de kosten van gezonde producten.
2. Op settingniveau: In Nieuw-Zeeland werd het framework toegepast op fastfoodrestaurants
om het vetgehalte in gefrituurd voedsel te verlagen. Onderzoek werd uitgevoerd naar
frituurtechnieken en manieren om gezondere bereidingswijzen te promoten.’
Conclusie
Het ANGELO-framework biedt een gestructureerde methode om obesogene omgevingen te
analyseren en interventies te prioriteren. Door omgevingsfactoren systematisch te onderzoeken en te
kwantificeren, kan het beleid en interventies ondersteunen die bijdragen aan het verminderen van
obesitas op populatieniveau.
Ecologische modellen leggen de nadruk op de rol van de omgeving. Ecologische modellen kunnen
worden getypeerd door vier kenmerken:
1. Meerdere typen van omgevingsinvloeden op gedrag: onderscheiden verschillend typen
omgevingsinvloeden, zoals: de sociale culturele omgeving, de fysieke omgeving van de werk,
de economische omgeving en de politieke omgeving
2. Meerdere niveaus van omgevingsinvloeden op gedrag
3. Interacties tussen typen en niveaus van omgevingsinvloeden: het samenspel van allerlei
relevante omgevingsfactoren die uiteindelijk gedrag beïnvloedt.
4. Directe invloed van omgeving op gedrag: waar theorieën van gepland gedrag
veronderstellen dat de omgeving een indirecte invloed heeft op gedrag, onderscheiden
ecologische modellen zich door de hypothese dat omgeving ook een directe invloed kan
hebben op gedrag. Een voorbeeld hiervan is imitatiegedrag waarbij een individu een ander
nadoet zonder zich daarvan bewust te zijn.
, In het artikel Davis et al. (2013) wordt gesproken over de interventie CHILE (Child Health Initiative for
Lifelong Eating and Exercise). De interventie is gebaseerd op: the socioecological model. De CHILE
bestaat uit zes componenten:
1. een voedings- en bewegingscurriculum: bestaande uit voedings- en bewegingslessen, gericht
op het leren kennen van nieuwe producten en integreren van voldoende beweegmomenten
gedurende de dag.
2. docentprofessionalisering: gericht op het vergroten van kennis, vaardigheden en eigen-
effectiviteit van de staf die aan de slag ging met de interventie. Zowel gericht op interventie-
inhoud als op uitvoer van de interventie.
3. aanbevelingen voor de voedselvoorzieningen: de voedselvoorziening op school werd
aangepast aan de voedingslessen en beleid werd opgesteld om de voedselvoorziening
gezonder te maken.
4. ouderbetrokkenheid: dit bestond uit twee aspecten, namelijk materialen die mee naar huis
werden genomen en evenementen voor de hele familie.
5. deelname van lokale supermarkten: producten die in het curriculum aan bod kwamen,
kregen in de supermarkt een CHILE-sticker, verder was er een CHILE-schap met recepten e.d.
6. betrokkenheid van lokale gezondheidsprofessionals: verschillende gezondheidsprofessionals
werden gestimuleerd om CHILE te promoten in hun dagelijkse praktijk.
Uit deze zes componenten kun je opmaken dat de interventie op basis van ecologische modellen is
ontwikkeld. De interventie richt zich op factoren op meerdere niveau’s, zoals interpersoonlijke
factoren, intrapersoonlijke factoren en organisatorische factoren. Verder richt de interventie zich op
meerdere typen omgeving.
Duale Systemen Modellen stellen dat ons gedrag bepaald wordt door zowel impulsieve als reflectieve
overwegingen. Het reflectieve systeem is beredeneerd en het impulsieve systeem zijn meer
onbewust, impliciet en affectief. Duale Systemen Modellen beschouwen informatieverwerking in feite
op een continuüm, aan de ene kant van het continuüm kunnen mensen geen enkele cognitieve
energie stoppen in het uitvoeren van een bepaalde actie (onbewust gedrag), aan de andere kant van
het continuüm spenderen mensen een heleboel tijd, moeite en cognitieve energie in het
systematisch onderbouwen van gedragskeuzes. In feiten neemt gedrag een plek in op de lijn tussen
deze twee uiteindes.
Een voorbeeld van een duale-systemen-model is het reflectieve impulsieve model dat onderscheid
maakt in twee aparte systemen die met elkaar interacteren en gezamenlijk ons gedrag sturen. Het
model gaat ervanuit dat het gedrag bestaat uit impulsieve reacties, beredeneerde overwegingen
kunnen soms aanvullend zijn.
Een meerwaarde van duale systeemmodellen kan zijn dat ook de directe invloed van de omgeving op
gedrag wordt erkend. Daarnaast erkennen deze modellen de invloed van cognitieve determinanten
op gedrag. Hiermee laten duale systeemmodellen ook de interactie tussen het individu en de
omgeving zien. Ecologische modellen geven vooral weer dat omgevingsfactoren invloed kunnen
hebben op het gedrag. Duale systeemmodellen geven inzicht in hoe omgevingsfactoren een invloed
kunnen hebben op het gedrag.
Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:
Bewezen kwaliteit door reviews
Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!
In een paar klikken geregeld
Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.
Direct to-the-point
Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper larabouwmans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,09. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 71241 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen
