ONVOORSPELBAARHEID, IMPULSIVITEIT EN SCHEIDING
1
Impulsief Gedrag – het ligt aan de Ouders?
Onvoorspelbaarheid in de jeugd als voorspeller van impulsief gedrag bij volwassenen
en de rol van ouderbetrokkenheid na scheiding daarbij
STUDENTNAAM
Open Universiteit
Author note
Naam student:
Studentnummer:
Cursusnaam: PB9906 Bachelor Thesis
Begeleider:
Examinator:
Inleverdatum:
,ONVOORSPELBAARHEID, IMPULSIVITEIT EN SCHEIDING 2
Samenvatting
Impulsiviteit wordt geassocieerd met nadelige gevolgen voor het algemeen psychosociaal
functioneren, bijvoorbeeld in de vorm van onaangepast en risicovol gedrag. Dit kan zowel
voor het individu als voor de samenleving negatieve consequenties hebben. Door een beter
inzicht in wat maakt dat er individuele verschillen bestaan in impulsiviteit, kan het daaruit
voortvloeiende gedrag beter begrepen worden, en interventies ter voorkoming of beperking
van dit gedrag adequater ingezet. In deze studie is onderzocht of onvoorspelbaarheid in de
jeugd verband heeft met impulsiviteit in de volwassen leeftijd. Ook is gekeken of de
betrokkenheid van ouders na een scheiding hierbij van invloed is. De verwachting is dat er
een positief verband bestaat tussen onvoorspelbaarheid in de jeugd en latere impulsiviteit, en
dat de groep die opgegroeid is met co-ouderschap een kleiner effect heeft van
onvoorspelbaarheid op de impulsiviteitsscore dan in geval van een eenoudergezin. Het
onderzoek is uitgevoerd door het uitzetten van een online vragenlijst binnen het eigen
netwerk, met het verzoek deze verder te verspreiden. Er hebben 380 personen gereageerd,
waarvan 297 respondenten zijn meegenomen in de analyse. Er waren onvoldoende
deelnemers waarbij sprake was van co-ouderschap, waardoor deze hypothese niet getoetst kon
worden. Als alternatief is gekeken in hoeverre contact met beide ouders na de scheiding van
invloed is op de mate van impulsiviteit. Uit de resultaten blijkt dat onvoorspelbaarheid in de
jeugd een klein positief effect heeft op impulsiviteit in de volwassen leeftijd. Er is geen
verschil gemeten tussen het hebben van contact met één, dan wel twee ouders na de
scheiding. Deze bevindingen kunnen helpen om impulsiviteit beter te begrijpen en
interventies adequater af te stemmen.
Keywords: onvoorspelbaarheid in de jeugd, impulsiviteit, scheiding,
ouderbetrokkenheid, co-ouderschap
,ONVOORSPELBAARHEID, IMPULSIVITEIT EN SCHEIDING 3
Impulsief Gedrag – het ligt aan de Ouders?
Onvoorspelbaarheid in de jeugd als voorspeller van impulsief gedrag bij volwassenen
en de rol van ouderbetrokkenheid na scheiding daarbij
De meeste mensen zijn wel eens impulsief: spontaan iets ondernemen, of in een
opwelling een aanschaf doen. Het kan kleur geven aan het leven, en het maakt dat we in staat
zijn kansen te grijpen die zich plotseling voordoen. Impulsiviteit heeft echter ook een
keerzijde. Zo wordt impulsiviteit geassocieerd met veel psychiatrische stoornissen, waaronder
verslavingen, aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD), bipolaire stoornis en
persoonlijkheidsstoornissen zoals borderline persoonlijkheidsstoornis en antisociale
persoonlijkheidsstoornis (ASPD) (Bevilacqua, & Goldman, 2013). Naast genoemde
stoornissen, heeft impulsiviteit ook nadelige gevolgen voor het algemeen psychosociaal
functioneren, hetgeen zich uit op verschillende manieren. Zo lopen bijvoorbeeld impulsieve
mensen meer kans om slachtoffer te worden van cybercrime, zo stelt het Wetenschappelijk
Onderzoek- en Documentatiecentrum van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (Sipma,
2019). Corruble, Dam en Guelfi (1999) constateren dat impulsiviteit een belangrijke factor is
bij depressie en suïcidepogingen. Ook wordt impulsiviteit geassocieerd met onaangepast en
risicovol gedrag (McKewen et al., 2019). Dit gedrag uit zich onder meer in een verhoogde
kans op middelenmisbruik (De Wit, & Richards; Jentsch, & Taylor; McGue, Iacono, Legrand,
Malone, & Elkins; Tarter et al.; in Reynolds, Ortengren, Richards, & Wit, 2006), een hogere
mate van agressie (Stanford et al., 2003) of seksueel risicogedrag (waaronder het op vroege
leeftijd beginnen van seks, meerdere seksuele partners hebben, onbeschermde seks en seks na
gebruik van alcohol en/of drugs) (Donohew et al., 2000). Dit betekent dat impulsiviteit zowel
voor het individu als voor de samenleving negatieve gevolgen kan hebben. Een beter inzicht
in wat maakt dat er individuele verschillen bestaan in impulsiviteit, kan er voor zorgen dat we
, ONVOORSPELBAARHEID, IMPULSIVITEIT EN SCHEIDING 4
enerzijds risicogedrag beter leren begrijpen, en anderzijds interventies ter voorkoming of
beperking van dit risicogedrag adequater kunnen inzetten.
Het Construct Impulsiviteit nader bekeken
Hoewel impulsiviteit als een relevant psychologisch construct gezien wordt (om
bijvoorbeeld risicogedrag te begrijpen), is er geen consensus over wat dit construct nu precies
omvat en hoe het te definiëren. Zo kan men spreken over impulsiviteit op gebied van gedrag,
cognitie en persoonlijkheid (Reynolds et al., 2006). De definitie die gehanteerd wordt door de
International Society for Research on Impulsivity, is: “gedrag zonder voldoende nadenken, de
neiging om minder vooruitziend te handelen dan de meeste mensen van gelijke bekwaamheid
en kennis, of een aanleg voor snelle, ongeplande reacties op interne of externe stimuli zonder
rekening te houden met de negatieve gevolgen van deze reacties” (www.impulsivity.org).
Hieruit valt op te maken dat impulsiviteit gezien kan worden als een verzameling van
kenmerken. Twee algemeen erkende aspecten van impulsiviteit zijn impulsieve
besluitvorming (of keuze-impulsiviteit) en motorische impulsiviteit (Evenden, 1999). Keuze-
impulsiviteit refereert aan besluitvorming of gedrag waarbij een voorkeur wordt gegeven aan
onmiddellijke beloningen boven uitgestelde, maar gunstiger beloningen. Motorische
impulsiviteit kenmerkt zich door het onvermogen om ongepast en automatisch gedrag te
onderdrukken. Naast keuze- en motorische impulsiviteit bestaan er meer mogelijke soorten
impulsiviteit; deze typen zijn echter het resultaat van eerder genoemde somatische schade of
psychopathologie (bijvoorbeeld ADHD of verslaving). In deze studie wordt onderzocht wat
mogelijk heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van impulsief gedrag. Om die reden worden
de pathologische en somatische typen buiten beschouwing gelaten.
Het verklaren van individuele Verschillen in Impulsiviteit
Life-history theorie. De verschillen die mensen laten zien in impulsiviteit, kunnen
verklaard worden vanuit de life-history theorie, onder meer beschreven door Chisholm